17-16 کنترل کیفیت، آزمایش، بازرسی، صدور تائیدیه، تحویل و تزریق گاز در سیستم لوله‌کشی گاز (بخش دوم لوله‌کشی گاز طبیعی با فشار 2 الی 60 پوند بر اینچ مربع)
17-16-1 کلیات
پس از آزمایش و صدور تأییدیه نهایی توسط دستگاه نظارت که مطابق بندهای زیر انجام می‌شود، تخلیه هوا، تزریق گاز و راه‌اندازی سیستم لوله‌کشی باید طبق دستورالعمل شرکت‌ملّی گاز صورت گیرد.
17-16-2 آزمایش
شبکه‌های گازرسانی باید پس از تکمیل و قبل از بهره‌برداری مورد آزمایش فشارپذیری قرار گیرند.
آزمایش فشارپذیری شامل آزمایش مقاومت و آزمایش نشتی می‌باشد. در شبکه‌های لوله‌کشی گاز آزمایش مقاومت و نشتی به صورت توأم و همزمان انجام می‌شود. برای انجام آزمایش مقاومت و نشتی می‌توان از هوای فشرده یا گاز بی‌اثر استفاده نمود.
17-16-3 تجهیزات و لوازم مورد نیاز برای انجام آزمایش
جهت انجام آزمایش تجهیزات و دستگاه‌های مورد نیاز به شرح زیر می‌باشد:
- کمپرسور هوا
- هدر یا منیفولد
- شیلنگها و اتصالات
- میز کار و ابزارآلات نصب
- تجهیزات ایمنی و امداد
- وسائل حمل و نقل
- ژنراتور برق
- دستگاه فشار سنج وزنهای با دامنه کارکرد صفر تا 200 پوند بر اینچ مربع
- دستگاه ثبات فشار با دامنه کارکرد صفر تا 200 پوند بر اینچ مربع
- فشارسنج‌های ساعتی با دامنه کارکرد صفر تا 200 پوند بر اینچ مربع
- دستگاه ثبات دما با دامنه کارکرد 20 تا 50 درجه سانتیگراد
- دماسنج دیجیتالی با دامنه کارکرد 20 تا 50 درجه سانتیگراد
- دماسنج جیوهای یا الکلی
17-16-4 تنظیم دستگاه‌های آزمایش
کلیه دستگاه‌ها و وسائل اندازه‌گیری باید دارای گواهینامه کالیبراسیون (تنظیم) از شرکت‌های معتبر و با تجربه باشند که از زمان صدور آنها بیش از سه ماه نگذشته باشد.
17-16-5 مسئولیت‌های مجری در ارتباط با انجام آزمایش
مجری می‌تواند آزمایش را خود راسأ انجام دهد و یا در این خصوص از خدمات شرکت‌های معتبر و با تجربه در زمینه آزمایش‌های شبکه‌های گازرسانی استفاده نماید.
مسئولیت تامین کلیه دستگاه‌ها و وسائل اندازه‌گیری مناسب برای انجام آزمایش و هم‌چنین تأمین تجهیزات و اقدامات ایمنی لازم بر عهده مجری است.
مسئولیت ایمنی عملیات آزمایش بر عهده مجری بوده و در صورت بروز هرگونه حادثه‌ای، مجری مسئول خواهد بود.
قبل از شروع آزمایش باید کلیه تجهیزات و لوازم آزمایش شامل منیفولد و شیلنگها و اتصالات به وسیله مجری و با حضور دستگاه نظارت مورد بررسی و آزمایش فشارپذیری و کنترل نشت قرار گیرند.
17-16-6 برنامه انجام آزمایش‌ها
مجری موظف است برنامه جزء به جزء آزمایش‌ها را حداقل یک هفته قبل به صورت کتبی به دستگاه نظارت اعلام نموده و با هماهنگی دستگاه نظارت، برنامه آزمایش‌های را تنظیم نماید.
17-16-7 مسئولیت‌های دستگاه نظارت در ارتباط با انجام آزمایش
- مسئولیت کنترل تجهیزات ایمنی
- مسئولیت بررسی و تائید مناسب بودن دستگاه‌های آزمایش و کنترل صحت کارکرد آنها
- مسئولیت کنترل گواهینامه‌های تنطیم دستگاه‌های آزمایش و نیز اطمینان از تنطیم بودن دستگاه ها
- مسئولیت بررسی مدارک آزمایش و تأیید نتیجه نهایی پس از اتمام مراحل آزمایش
- حضور دستگاه نظارت در کلیه مراحل آزمایش و نظارت بر روند پیشرفت کار از نزدیک
17-16-8 اقدامات قبل از شروع آزمایش
قبل از شروع آزمایش‌های مقاومت و نشتی باید کلیه قسمت‌های شبکه به طور کامل دفن شده باشد.
آزمایش شبکه‌هائی که قسمتی از آن مدفون و قسمتی غیرمدفون باشد، ممنوع است. در چنین حالتی باید قسمت مدفون از قسمت غیرمدفون جدا شود و هر قسمت بصورت مجزا مورد آزمایش قرار گیرد.
در صورتی که لازم باشد قسمتی از یک شبکه لوله‌کشی مورد آزمایش قرار گیرد، جدا کردن آن قسمت از سایر قسمت‌ها باید به وسیله اتصالات دائمی از قبیل کپ (درپوش جوشی) یا جداسازی به وسیله فلنج انجام شود. استفاده از شیر برای جداسازی یک قسمت از لوله‌کشی از قسمت دیگر برای آزمایش مجاز نمی‌باشد.
جهت انجام آزمایش‌های مقاومت و نشتی باید یک چادر یا کاروان جهت استقرار دستگاه‌های آزمایش تامین گردد. محل نصب چادر یا کاروان آزمایش باید در یک انتهای شبکه لوله‌کشی و در محل مناسب باشد.
17-16-9 مراحل انجام آزمایش‌های مقاومت و نشتی
1- نصب دستگاه‌های آزمایش
منیفولد و دستگاه‌های آزمایش شامل دستگاه فشارسنج وزنهای، دستگاه ثبات فشار و غیره باید در داخل چادر یا کاروان آزمایش و در محل مناسب نصب گردد.
دستگاه ثبات درجه حرارت باید در فاصله حداقل 30 متری از انتهای لوله‌کشی و بر روی لوله نصب گردد. برای نصب دستگاه ثبات درجه حرارت باید خاک روی لوله برداشته و عایق لوله از آن جدا شود.
سپس حسگر دستگاه را بر روی لوله لخت قرار داده و روی لوله را با پشم شیشه پوشاند و روی لوله خاک نرم ریخته تا از تأثیرات حرارت محیط محفوظ بماند.
2- تمیزکردن شبکه لوله‌کشی – قبل از شروع آزمایش باید شبکه لوله‌کشی با تزریق هوای فشرده از یک انتها و تخلیه هوا از انتهای دیگر شبکه، از گرد و خاک و اشیاء بجا مانده در آن تمیز گردد.
3- آزمایش‌های مقاومت و نشتی – جهت شروع آزمایش‌های و پس از تمیز کردن شبکه، باید شبکه لوله‌کشی را از هوای فشرده با فشار صد پوند بر اینچ مربع پر نمود. آزمایش‌های مقاومت و نشتی شامل دو مرحله می‌باشد:
الف- دوران یکنواختی – به منظور تثبیت نوسانات درجه حرارت و فشار باید شبکه حداقل به مدت 24 ساعت به حال خود قرار داده شود. در طول این مدت تغییرات دما و فشار شبکه باید به وسیله دستگاه‌های ثبات ثبت گردد.
ب- آزمایش‌های مقاومت و نشتی- پس از یکنواخت شدن، آزمایش‌های مقاومت و نشتی به مدت 48 ساعت انجام می‌شود. طی این مدت علاوه بر ثبت تغییرات دما و فشار شبکه به وسیله دستگاه‌های ثبات، باید رأس هر ساعت، فشار از طریق دستگاه فشار سنج وزنهای قرائت گردیده و ثبت شود.
هم‌چنین هر دو ساعت یک بار نیز درجه حرارت زمین به وسیله ترمومتر از لوله‌های روغن کار گذاشته شده در سطح شبکه اندازه‌گیری و ثبت شود.
4 – بررسی نتایج آزمایش – پس از پایان آزمایش، اطلاعات جمع‌آوری شده که شامل نمودارهای دما و فشار ثبت شده و ارقام اندازه‌گیری شده در طول آزمایش می‌باشد، باید توسط دستگاه نظارت بررسی و پس از انجام محاسبات توسط مجری با استفاده از روابط زیر، نتیجه اعلام گردد.
روابط محاسباتی و پارامترهای مربوطه به شرح ذیل است:
که در آن:
درجه حرارت شروع آزمایش بر حسب سانتیگراد = T1
درجه حرارت خاتمه آزمایش بر حسب سانتیگراد = T2
درجه حرارت متوسط بر حسب سانتیگراد
فشار شروع آزمایش بر حسب پوند بر اینچ مربع = P1
فشار خاتمه آزمایش بر حسب پوند بر اینچ مربع = P2
فشار متوسط بر حسب پوند بر اینچ مربع
تغییرات فشار به علت تغییرات درجه حرارت بر حسب پوند بر اینچ مربع = C
حداکثر افت فشار مجاز بر حسب پوند بر اینچ مربع =
در صورتی آزمایش مورد قبول خواهد بود که افت فشار خط یا شبکه پس از پایان آزمایش کمتر از 0/2 پوند بر اینچ مربع باشد. (خطای دستگاه‌های آزمایش 0/2 پوند بر اینچ مربع در نظر گرفته شده است.)
در صورتی که باشد، آزمایش باید تمدید گردد و در صورتی که باشد، آزمایش مردود بوده و با نظر دستگاه نظارت نسبت به تمدید، تکرار و یا رد آزمایش تصمیم‌گیری خواهد شد.
تبصره: فشار آزمایش مقاومت و نشتی برای کلیه فشارهای بهره‌برداری برابر با 100 پوند بر اینچ مربع است.
5 – آزمایش قطعات غیرمدفون- در صورتی که انجام آزمایش‌های مقاومت و نشتی قبل از دفن مورد نظر باشد و یا نیاز باشد که قطعه‌ای از لوله قبل از دفن در بیرون کانال مورد آزمایش قرار گیرد، در این صورت پس از پر کردن آن با هوای فشره با فشار صد پوند بر اینچ مربع و با نصب یک دستگاه فشار سنج ساعتی تغییرات فشار آن را به مدت 4 ساعت یادداشت می‌نمایند که در این مدت نباید هیچ‌گونه افت فشاری مشاهده شود.
6- اتصالات نهائی قطعات آزمایش به یکدیگر – در صورتی که آزمایش‌های شبکه لوله‌کشی در دو یا چند قطعه مجزا انجام شده باشند، جهت اتصال قطعات به یکدیگر باید از لوله‌هائی استفاده شود که قبلأ مورد آزمایش فشارپذیری قرار گرفته باشند. جوش نهائی که برای اتصال قطعات آزمایش انجام می‌شود باید مورد آزمایش پرتونگاری قرار گرفته و نتیجه آن قابل قبول باشد. تا قبل از دریافت نتیجه پرتونگاری جوش و تایید شدن نتیجه آن نباید خاکریزی و دفن آن انجام شود.
7- گزارش نهائی آزمایش- پس از اتمام کلیه مراحل آزمایش مجری باید گزارش نهائی و کامل آزمایش‌ها را تهیه و همراه با کلیه مدارک جهت بررسی و تایید به دستگاه نظارت ارائه نماید.
