17-12-1 کلیات

این‌ بخش‌ کلیه‌ شرایط‌ و عملیات مورد نیاز برای‌ نصب‌ و اجرای‌ سیستم‌ لوله‌کشی گاز با فشار 2 تا 60 پوند بر اینچ‌ مربع‌ برای‌ محوطه‌ها و مجموعه‌های‌ مسکونی‌ را شامل‌ می‌شود.

لوله‌کشی در محوطه‌های‌ باز و نقاطی‌ که‌ امکان قرار گرفتن‌ لوله‌ در مسیر رفت‌ و آمد وسایل‌ نقلیه‌، یا افراد و یا برخورد اجسام خارجی‌ وجود دارد و یا در معرض صدمات مکانیکی‌ باشد، باید در زیر زمین‌ و به‌ صورت دفنی‌ یا توکار اجرا شود.

تبصره: در داخل‌ ساختمان‌ها و نقاط سرپوشیده که‌ غیرمسکونی‌ بوده و در معرض صدمات نباشد لوله‌کشی تا فشار 30 پوند بر اینچ‌ مربع‌ می‌تواند به‌ صورت روکار اجرا شود.

17-12-2 تجهیز کارگاه

مجری‌ قبل‌ از شروع هرگونه‌ عملیات اجرایی‌ باید تجهیزات و ابزارهای‌ لازم را تهیه‌ نموده و محلی‌ را به‌ عنوان کارگاه و متناسب‌ با پروژه تعیین‌ نماید، کارگاه باید دارای‌ شرایط‌ زیر باشد:

1- کارگاه باید در محلی‌ ایمن‌ و از نظر حوادث طبیعی‌ مانند سیل‌، طوفان و رانش‌ زمین‌ محفوظ باشد.

2- کارگاه باید دارای‌ حداقل‌ امکانات شامل‌ آب، برق و تلفن‌ باشد.

3- محل‌ کارگاه باید به‌ گونه‌ای‌ باشد که‌ دسترسی‌ به‌ آن آسان و با محل‌ اجرای‌ کار دارای‌ فاصله‌ مناسب‌ باشد.

4- کارگاه باید دارای‌ محل‌ مناسب‌ جهت‌ دفتر و استقرار کارکنان و انبار مناسب‌ برای‌ نگهداری‌ اجناس و تجهیزات مورد نیاز پروژه باشد.

17-12-3 نقشه‌‌های اجرایی‌

قبل‌ از شروع عملیات اجرایی‌، مجری‌ باید نقشه‌های‌ طراحی‌ شده و وضعیت‌ محل‌ اجرا را بررسی‌ کرده و نقشه‌های‌ اجرایی‌ را آماده نماید. چنانچه‌ ایجاد تغییراتی‌ در مسیر ضروری‌ باشد، مجری‌ باید این‌ تغییرات را به‌ تأیید دستگاه نظارت رسانده سپس‌ اقدام به‌ تهیه‌ نقشه‌ اجرایی‌ نماید. پس‌ از آماده شدن، نقشه‌های‌ اجرایی‌ باید به‌ تائید دستگاه نظارت برسند.

تبصره: در صورت وجود مغایرت با برآورد مصرف اولیه‌ و هرگونه‌ تغییراتی‌ که‌ سبب‌ تغییر مقدار مصرف و یا فشار شود، باید نسبت‌ به‌ اصلاح قرارداد و طراحی‌ با هماهنگی‌ سازمانهای‌ ذیربط‌ اقدام شود.

پس‌ از تائید نقشه‌های‌ اجرایی‌، دستگاه نظارت باید مجوز شروع عملیات اجرایی‌ را به‌ صورت کتبی‌ صادر نماید.

17-12-4 خم‌کاری‌ لوله‌‌های فولادی‌

برای‌ تغییر دادن مسیر لوله‌های‌ فولادی‌ حتی‌الامکان باید از اتصالات مناسب‌ و یا از لوله‌های‌ خم‌ شده در کارخانه‌ لوله‌سازی‌ استفاده شود. در صورتی‌ که‌ خم‌ کردن لوله‌ها در محل‌ نصب‌ اجتناب‌ناپذیر باشد، برای‌ خم‌کاری‌ باید شرایط‌ زیر رعایت‌ گردد:

الف‌- خم‌ کردن لوله‌ فقط‌ باید با استفاده از وسایل‌ و روش‌های‌ مخصوص خم‌کاری‌ لوله‌ها انجام گیرد.

ب- خمیدگی‌ لوله‌ باید صاف و عاری‌ از هرگونه‌ چین‌ خوردگی‌، ترک‌خوردگی‌ و عیوب مکانیکی‌ باشد.

پ- برای‌ لوله‌های‌ درزدار، خط‌ جوش طولی‌ باید مجاور و یا روی‌ خط‌ میانی‌ لوله‌ که‌ دارای‌ کمترین‌ تنش‌ کششی‌ یا فشاری‌ است‌ قرار گیرد.

ت- قوس خمیدگی‌ لوله‌ نباید بیشتر از 90 درجه‌ باشد.

ث- شعاع انحنای‌ داخلی‌ خمیدگی‌ نباید کمتر از 6 برابر قطر خارجی‌ لوله‌ باشد.

ج- در قسمتی‌ از لوله‌ که‌ خم‌ می‌شود، نباید هیچ‌گونه‌ خط‌ جوش محیطی‌ وجود داشته‌ باشد.

چ- وسط‌ خمیدگی‌ لوله‌ باید از نزدیک‌ترین‌ نقطه‌ اتصال آن لوله‌ به‌ لوله‌ و یا اتصالات دیگر حداقل‌ 20 برابر قطر اسمی‌ لوله‌ فاصله‌ داشته‌ باشد. این‌ فاصله‌ را می‌توان برای‌ لوله‌های‌ 4 اینچ‌ و بزرگتر تا 1/8 متر تقلیل‌ داد.

17-12-5 لوله‌کشی دفنی‌

17-12-5-1 کلیات

چنانچه‌ لوله‌کشی در زیر سطح‌ زمین‌ اجرا شود و برای‌ دسترسی‌ به‌ آن نیاز به‌ حفاری‌ زمین‌، تخلیه‌ خاک و مصالح‌ اطراف لوله‌ها باشد، لوله‌کشی دفنی‌ نامیده می‌شود.

الف‌- لوله‌کشی دفنی‌ باید داخل‌ کانال حفاری‌ شده مطابق‌ شکل‌ شماره پ-5-1 باشد.

ب – اجرای‌ لوله‌کشی دفنی‌ باید با استفاده از مصالح‌ با مشخصات مندرج در بخش‌ 17-11-1 باشد.

پ- جوش‌کاری در لوله‌کشی دفنی‌ باید با روش‌ها و با شرایط‌ مندرج در بخش‌ 17-14 انجام شود.

ت- جهت‌ جلوگیری‌ از خوردگی‌ لوله‌ها و اتصالات فولادی‌ دفنی‌، باید عایق‌کاری‌ آن‌ها مطابق‌ شرایط‌ مندرج در بخش‌ 17-13 انجام شود.

ث- آزمایش‌های‌ مورد نیاز در لوله‌کشی دفنی‌ باید بر اساس موارد مندرج در بخش‌ 17-16 صورت گیرد.

17-12-5-2 آماده‌سازی‌ مسیر

آماده‌سازی‌ مسیر شامل‌ خط‌ کشی‌، حفاری‌ کانال، تخلیه‌، تنظیم‌ ابعاد محل‌ حفاری‌ شده و ساخت‌ بستر جهت‌ گذاشتن‌ لوله‌ها می‌باشد و باید بر اساس شرایط‌ ذیل‌ انجام شود:

الف‌- مسیر لوله‌کشی مطابق‌ با نقشه‌ اجرایی‌ باید در محل‌ پیاده شده و خط‌‌کشی‌ شود.

ب- خط‌‌کشی‌ مسیر باید با استفاده از رنگ‌، گچ‌، مایع‌ رنگی‌ غیرقابل‌ اشتعال و یا هر گونه‌ مصالح‌ ساختمانی‌ که‌ قابلیت‌ نشان دادن مسیر را دارد، انجام شود.

پ- خط‌‌کشی‌ باید به‌ گونه‌ای‌ انجام شود که‌ مسیر لازم جهت‌ عبور لوله‌ها و محل‌ حفاری‌ را به‌ صورت کامل‌ نشان دهد.

ت- خط‌‌کشی‌ برای‌ رویه‌برداری‌ و حفاری‌ کانال باید به‌ صورت دو خط‌ که‌ نشان دهنده محدوده حفاری‌ است‌ انجام شود. فاصله‌ دو خط‌ باید از هر طرف از عرض کانال مورد نیاز، حداقل‌ 5 و حد اکثر 10 سانتی‌متر بزرگتر باشد.

ث- در صورت عبور لوله‌ها از مسیری‌ که‌ سطح‌ آن توسط‌ آسفالت‌، بتن‌ و یا مصالح‌ دیگری‌ رویه‌سازی‌ شده است‌، باید با استفاده از دستگاه برش مناسب‌ و نیروی‌ انسانی‌ مجرب، اقدام به‌ برش سطح‌ و برداشتن‌ رویه‌ شود. رویه‌ برداشته‌ شده قبل‌ از حفر کانال باید از محل‌ تخلیه‌ شود. رویه‌برداری‌ باید به‌ گونه‌ای‌ باشد که‌ حداقل‌ تخریب‌ را در محل‌های‌ مجاور خط‌‌کشی‌ انجام شده مسیر عبور لوله‌ها، ایجاد نماید.

ج- مواد و مصالح‌ به‌ جا مانده از رویه‌‌های تخریب‌ شده قبل‌ از حفاری‌ باید از محل‌ تخلیه‌ شوند.

چ- حفاری‌ کانال می‌تواند با استفاده از ماشین‌آلات برقی‌ یا مکانیکی‌ و یا نیروی‌ انسانی‌ انجام شود.

الزامات ایمنی‌ در زمان حفاری‌ کانال باید به‌ طور کامل‌ رعایت‌ شود.

ح- در زمین‌هایی‌ که‌ خاک آن‌ها نرم و در زمان حفر کانال امکان ریزش وجود دارد، مجری‌ باید از زمان شروع عملیات حفاری‌ کانال تا زمان پرکردن آن، امکانات استحفاظی‌ از قبیل‌ پوشش‌، تخته‌کشی‌، ایجاد دیوار حائل‌ و نصب‌ پایه‌ را فراهم‌ و اجرا نماید.

خ- در محل‌هایی که‌ سطح‌ آب بالا می‌باشد، باید در زمان حفاری‌ و اجرای‌ لوله‌کشی‌، با استفاده از دستگاه‌های مکنده اقدام به‌ تخلیه‌ آب محل‌ حفاری‌، شود.

د- خاک حاصل‌ از حفاری‌ باید در یک‌ سمت‌ کانال و با فاصله‌ مناسب‌ از لبه‌ کانال (حداقل‌ 50 سانتی‌متر) ریخته‌ شود.

ذ- حفاری‌ همزمان در دو طرف معابری‌ که‌ قرار است‌ دوطرف آن لوله‌گذاری‌ شود در صورت عدم ایجاد مانع‌ جهت‌ عبور و مرور، مجاز می‌باشد.

ر- ابعاد کانال باید به‌ شرح ذیل‌ باشد:

– عرض کانال (قطر خارجی‌ لوله‌ + 40 سانتی‌متر) و حداقل‌ عمق‌ کانال (قطر خارجی‌ لوله‌ + 100 سانتی‌متر) می‌باشد.

ز- در صورت وجود موانع‌ و یا عدم امکان حفاری‌ با تائید دستگاه نظارت، حداقل‌ عمق‌ کانال هشتاد سانتی‌متر می‌تواند باشد.

ژ- چنانچه‌ بنا به‌ ضرورت در یک‌ کانال دو لوله‌ مختلف‌ کار گذاشته‌ شود، مشخصات کانال باید مطابق‌ شکل‌ شماره پ-5-1 باشد.

س- در نقاطی‌ که‌ لازم است‌ عملیات جوش‌کاری در داخل‌ کانال انجام شود، ابعاد کانال باید طوری‌ باشد که‌ جوشکار بتواند با وسایل‌ جوش‌کاری در داخل‌ آن به‌ راحتی‌ کار کند.

ش- کف‌ و دیواره کلیه‌ کانال‌ها قبل‌ از لوله‌گذاری‌ باید تسطیح‌ و رگلاژ شده و از خرده سنگ‌ و مواد زائد پاک گردد. هم‌چنین‌ لازم است‌ طرفین‌ لبه‌ کانال به‌ عرض30سانتی‌متر از خرده آسفالت‌ و غیره پاکسازی‌ و تمیز شود.

ص- پس‌ از تنظیم‌ ابعاد کانال‌ها باید کف‌ کانال با 10 سانتی‌متر ماسه‌ یا خاک نرم پوشانده شود. برای‌ لوله‌های‌ پلی‌ اتیلن‌ باید از ماسه‌ بادی‌ استفاده شود.

ض- بستر آماده شده زیر لوله‌ها باید تمیز بوده و هیچ‌گونه‌ سنگ‌ریزه و مواد اضافه‌ که‌ سبب‌ زخمی‌ کردن پوشش‌ لوله‌ها می‌شوند، وجود نداشته‌ باشد.

17-12-5-3 لوله‌کشی دفنی‌ با استفاده از لوله‌های‌ فولادی‌

در هنگام نصب‌ لوله‌ها، اتصالات و شیرها در داخل‌ کانال موارد ذیل‌ باید رعایت‌ شوند:

1- پس‌ از اتمام عملیات جوش‌کاری‌، باید قطعات لوله‌کشی در داخل‌ کانال و روی‌ بستر آماده شده قرار گیرند.

2- قبل‌ از لوله‌گذاری‌ باید در کف‌ کانال بالشتک‌هایی‌ از خاک نرم (خاک سرندی‌ با قطر دانه‌های‌ حداکثر تا 3 میلی‌متر) به‌ عرض 40 سانتی‌متر و به‌ فاصله‌ 5 متر از یکدیگر ایجاد گردد. ارتفاع خاک نرم بالشتک‌ها باید به‌ اندازه‌ای باشد که‌ پس‌ از استقرار لوله‌ بر روی‌ آن‌ها فاصله‌ زیر لوله‌ تا کف‌ کانال حدود 15 سانتی‌متر باشد.

3- در زمان گذاشتن‌ لوله‌ها در داخل‌ کانال باید با استفاده از تجهیزات مناسب‌ و با حداقل‌ خرابی‌ پوشش‌، لوله‌ها داخل‌ کانال قرار گیرند. در محل‌هائی‌ که‌ سطح‌ آبهای‌ زیرزمینی‌ به‌ طور طبیعی‌ و یا به‌ دلیل‌ سیل‌ تا ارتفاع زیر لوله‌ یا بیشتر در کانال بالا آمده باشد، طبق‌ نظر دستگاه نظارت باید از وزنه‌های‌ مهار کننده یا میله‌های‌ مهار کننده استفاده شود، به‌ طوری‌ که‌ لوله‌ در عمق‌ معین‌ در کف‌ کانال قرار گیرد. بین‌ مهار کننده و لوله‌ باید از نوار پوشش‌ استفاده کرده و باید پیش‌بینی‌ لازم جهت‌ جلوگیری‌ از نفوذ آب به‌ داخل‌ لوله‌ به‌ عمل‌ آید.

4- سطح‌ فوقانی‌ لوله‌های‌ مدفون باید تا سطح‌ زمین‌ حداقل‌ 90 سانتی‌متر فاصله‌ داشته‌ باشد و چنانچه‌ امکان اجرا در این‌ عمق‌ وجود نداشته‌ باشد، باید روی‌ لوله‌ به‌ نحو مناسبی‌ مقاوم گردد تا لوله‌ در معرض فشارهای‌ وارده توسط‌ عوامل‌ مختلف‌ روی‌ زمین‌ قرار نگیرد. اگر به‌ هر علت‌ این‌ فاصله‌ کمتر از 50 سانتی‌متر باشد، باید لوله‌ در داخل‌ کانال بتنی‌ که‌ مخصوص آن ساخته‌ می‌شود قرار داده شده و پس‌ از ریختن‌ خاک نرم، روی‌ آن توسط‌ بلوکهای‌ بتنی‌ پوشانده شود. در هر صورت نباید فاصله‌ بالای‌ لوله‌ مدفون تا سطح‌ زمین‌ کمتر از 35 سانتی‌متر باشد.

5- برای‌ جلوگیری‌ از آسیب‌ دیدن لوله‌ و یا پوشش‌ آن به‌ وسیله‌ ریشه‌ درخت‌ باید لوله‌کشی در فاصله‌ مناسبی‌ از درخت‌ها اجرا شود.

6- در مواردی‌ که‌ لوله‌ مدفون در معرض تردد وسایل‌ نقلیه‌ سنگین‌ باشد، در صورتی‌ که‌ عمق‌ آن از مقادیر مندرج در بند 4 کمتر باشد باید آن را از داخل‌ غلاف فلزی‌ یا کانال با دیواره آجری‌ و یا بتنی‌ و پوشش‌ بلوکهای‌ سیمانی‌ قرار داد.

7- اطراف لوله‌های‌ مدفون تا فاصله‌ 50 سانتی‌متر از هر طرف نباید مصالح‌ و مواد ساختمانی‌ خورنده از قبیل‌ شفته‌ و آهک‌ ریخته‌ شود.

8- جهت‌ عبور لوله‌ها از روی‌ کف‌ بتنی‌ باید کانال‌هایی‌ برای‌ این‌ منظور در کف‌ تعبیه‌ شود. محل‌ عبور لوله‌ و کانال باید دقیقاً در لوله‌کشی مشخص‌ شود و اطراف لوله‌ داخل‌ این‌ کانال‌ها باید با ماسه‌ و یا خاک نرم پر شده و روی‌ آن طوری‌ پوشانده شود که‌ در صورت لزوم بدون وارد آمدن خسارت به‌ ساختمان بتوان برای‌ دسترسی‌ به‌ لوله‌ روی‌ آن را برداشت‌.

9- لوله‌های‌ گاز نباید با لوله‌های‌ آب گرم و کابل‌ برق فشار ضعیف‌ در یک‌ کانال قرار گیرند. در صورتی‌ که‌ قرار دادن آن‌ها در یک‌ کانال اجتناب‌ناپذیر باشد باید لوله‌های‌ گاز توسط‌ عایق‌ مناسبی‌ در مقابل‌ انتقال حرارت و یا اتصال الکتریکی‌ محافظت‌ شود و حریم‌ آن‌ها بر اساس مقررات بخش‌ 17-12-7 باشد.

10- چنانچه‌ لوله‌ گاز داخل‌ کانال مستقلی‌ قرار داشته‌ باشد باید این‌ کانال به‌ وسیله‌ ماسه‌ خشک‌ پر شود و اگر لوله‌ گاز با سایر لوله‌ها و یا کابل‌ برق در کانال اشتراکی‌ قرار گیرد که‌ امکان پر کردن کانال با ماسه‌ وجود نداشته‌ باشد، باید این‌ کانال مجهز به‌ هواکش‌های‌ طبیعی‌ مناسب‌ در محل‌های‌ مختلف‌ باشد تا در صورت نشت‌ گاز امکان جمع‌ شدن گاز وجود نداشته‌ باشد.

11- فاصله‌ لوله‌های‌ مدفون تا لوله‌‌های تاسیساتی‌ باید مطابق‌ بخش‌ 17-12-7 باشد.

12- فاصله‌ لوله‌های‌ مدفون گاز تا کابل‌های‌ برق با ولتاژهای‌ مختلف‌ باید بر اساس بخش‌ 17-12-7 می‌باشد.

13- در مواردی‌ که‌ عبور لوله‌ گاز از پی‌ دیوار اجتناب‌ناپذیر باشد، این‌ کار باید با استفاده از غلاف فلزی‌ صورت گیرد. غلاف باید از لوله‌ فلزی‌ که‌ قطر نامی‌ آن از قطر نامی‌ لوله‌ گاز 2 اندازه بزرگتر است‌، باشد. جهت‌ جلوگیری‌ از تماس لوله‌ گاز با غلاف فلزی‌ باید از کمربند مخصوص این‌ کار استفاده شود و فاصله‌ بین‌ لوله‌ گاز و غلاف با استفاده از عایق‌ ضد رطوبت‌ پر شود.

14- در صورت عبور لوله‌ گاز مدفون به‌ موازات پی‌ دیوار باید فاصله‌ نزدیک‌ترین‌ لبه‌ کانال تا دیوار مجاور حداقل‌ برابر عمق‌ کانال باشد.

15- دفن‌ اتصالات پیچی‌ و یا فلنجی‌ مجاز نمی‌باشد.

16- در خاتمه‌ هر روز کاری‌ انتهای‌ لوله‌هایی‌ که‌ در داخل‌ کانال خوابانده شده‌اند باید به‌ وسیله‌ درپوش مناسب‌ بسته‌ شوند تا از ورود آب و گل‌ یا اشیاء دیگر جلوگیری‌ به‌ عمل‌ آید.

17- خط‌ لوله‌ در هیچ‌ نقطه‌ نباید تحت‌ تنش‌ قرار گیرد.

18- پس‌ از انجام کلیه‌ آزمایش‌های‌ مندرج در بخش‌ 17-16 باید روی‌ لوله‌ها با استفاده از ماسه‌ یا خاک نرم برای‌ لوله‌های‌ فولادی‌ و ماسه‌ بادی‌ برای‌ لوله‌های‌ پلی‌اتیلن‌ پر شود. خاک نرم می‌تواند از خاک برگشتی‌ کانال باشد مشروط بر اینکه‌ از سرند مناسب‌ با چشمه‌‌های حداکثر 8 میلی‌متری‌ سرند شده و فاقد سنگ‌ و اشیاء نوک تیز و مصالح‌ ساختمانی‌ از قبیل‌ آهک‌ و خاک آغشته‌ به‌ مواد هیدروکربنی‌ باشد و در غیراین‌ صورت پیمانکار موظف‌ به‌ تامین‌ خاک رس یا ماسه‌ بادی‌ طبق‌ نظر دستگاه نظارت می‌باشد. ضخامت‌ این‌ لایه‌ خاک نرم باید حداقل‌ برابر با 20 سانتی‌متر باشد. در صورت کم‌ عرض بودن معبر یا امکان برخورد با موانع‌ باید روی‌ این‌ لایه‌ یک‌ لایه‌ موزائیک‌ و یا آجر فشاری‌ چیده شود. عرض این‌ لایه‌ باید از قطر لوله‌ حداقل‌ 5 سانتی‌متر بزرگتر باشد. سپس‌ کانال باید با خاک حفاری‌ شده تا ارتفاع حد اقل‌ بیست‌ سانتی‌متر و حد اکثر سی‌ سانتی‌متر بالاتر از محل‌ قرار گرفتن‌ موزائیک‌ها و یا آجرچینی‌، پر شود. روی‌ این‌ لایه‌ نوار اخطار کشیده شده و سپس‌ کانال به‌ صورت کامل‌ تا سطح‌ زمین‌ پر می‌شود.

19- در زمان پر کردن کانال، باید با استفاده از دستگاه کوبانه‌، خاک برگشتی‌ کوبیده شود تا خاک نشست‌ کامل‌ خود را انجام دهد.

20- پس‌ از پر کردن کانال باید علائم‌ و دریچه‌ها در محل‌ خود نصب‌ شوند.

21- پس‌ از اتمام مراحل‌ فوق باید مسیر به‌ حالت‌ اولیه‌ درآمده و به‌ صورت کامل‌ بازسازی‌ شود.

22- مسیر لوله‌های‌ دفنی‌ در فواصل‌ طولانی‌ باید به‌ وسیله‌ علائم‌ مشخص‌ کننده که‌ در نقاط و فواصل‌ قابل‌ رویت‌ نصب‌ می‌شوند، نشان داده شود.

17-12-5-4 لوله‌کشی دفنی‌ با استفاده از لوله‌های‌ پلی‌اتیلن‌

اجرای‌ لوله‌کشی دفنی‌ با استفاده از لوله‌ها، اتصالات و شیرهای‌ پلی‌ اتیلن‌ بر اساس مقررات مندرج در این‌ بخش‌ فقط‌ با فشار 60 پوند بر اینچ‌ مربع‌ (413686 پاسکال) و مطابق‌ با استاندارد IGS-C-DN-001(0) اجازه داده شده است‌.

در هنگام اجرای‌ لوله‌کشی دفنی‌ با استفاده از لوله‌های‌ پلی‌اتیلن‌ موارد ذیل‌ باید رعایت‌ شود:

1- جهت‌ بارگیری‌، حمل‌ و نقل‌ و تخلیه‌ لوله‌ و اتصالات می‌باید از وسایل‌ مناسب‌ که‌ دارای‌ سطوح صاف و فاقد اجسام تیز و برنده باشد، استفاده شود.

2- مجری‌ باید لوله‌ها و اتصالات را در انبار سرپوشیده نگه‌ دارد به‌ طوری‌ که‌ تحت‌ هیچ‌ شرایطی‌ در معرض نور خورشید قرار نگرفته‌ و نحوه انبار کردن طوری‌ باشد که‌ امکان صدمه‌ دیدن، فشرده شدن و یا سوراخ شدن آن‌ها وجود نداشته‌ باشد. در صورتی‌ که‌ لوله‌ها، اتصالات و شیرها به‌ صورت بسته‌بندی‌ کارخانه‌ تحویل‌ مجری‌ گردد، باید این‌ بسته‌بندی‌ها تا زمان استفاده باز نشده و از دست‌ زدن به‌ المنت‌های‌ برقی‌ اتصالات الکتروفیوژن اکیداً خودداری‌ شود.

3- سطح‌ زیر لوله‌ها باید صاف و هموار باشد. ارتفاع روی‌هم‌ قراردادن لوله‌ها با توجه‌ به‌ جنس‌ لوله‌، اندازه، ضخامت‌ و درجه‌ حرارت محیط‌ متغیربوده و با نظر دستگاه نظارت باید انجام گردد ولی‌ در هر صورت ارتفاع روی‌ هم‌ قراردادن لوله‌ها به‌ صورت حلقه‌ای‌ یا شاخه‌ای‌ نباید از 1/5 متر تجاوز نماید.

4- درپوش لوله‌ها و شیرها باید تا زمان جوش‌کاری بر روی‌ آن‌ها باقی‌ بماند.

5- نگهداری‌ لوله‌ و اتصالات پلی‌اتیلن‌ تحت‌ هیچ‌ شرایطی‌ نباید در دمای‌ بالاتر از 40 درجه‌ سانتیگراد صورت پذیرد و در صورتی‌ که‌ بر اساس شرایط‌ محیط‌ و طبق‌ نظر دستگاه نظارت امکان رعایت‌ دمای‌ مذکور فراهم‌ نشود، حداکثر زمان نگهداری‌ لوله‌ سه‌ ماه خواهد بود. پس‌ از انقضای‌ این‌ مدت، آزمایش‌ او‌ای تی [1] بر روی‌ لوله‌های‌ مذکور انجام و چنانچه‌ میزان او‌ای تی‌ از مقدار ابتدا، کمتر از 20 درصد انحراف داشته‌ باشد لوله‌ قابل‌ استفاده و در غیراینصورت لوله‌ قابل‌ استفاده نخواهد بود.

تست‌ او‌ای تی‌ باید بر اساس استاندارد ISO 11357-6 انجام گیرد.

6- ریسه‌ نمودن و ردیف‌ کردن لوله‌ها باید طبق‌ شرایط‌ زیر باشد:

– مجری‌ موظف‌ است‌ فقط‌ مصارف روزانه‌ خود را از انبار به‌ محل‌ کار منتقل‌ نماید.

– لوله‌هائی‌ که‌ در کنار کوچه‌ یا خیابان روی‌ هم‌ ریسه‌ می‌شوند باید در دو طرف آن‌ها از درپوشهای‌ مناسب‌ جهت‌ جلوگیری‌ از نفوذ آب، خاک و غیره استفاده گردد و لازم است‌ درپوش لوله‌ها تا زمان جوش‌کاری بر روی‌ لوله‌ها باقی‌ بماند. باید از قراردادن لوله‌ها در مسیر و مجاری‌ آب و فاضلاب خودداری‌ گردد.

– لوله‌ها باید در طرفی‌ از کانال ریسه‌ شوند که‌ حداقل‌ عبور و مرور را داشته‌ باشد.

– برای‌ ریسه‌ کردن لوله‌ها باید از پایه‌های‌ مناسب‌ استفاده شده و بستر پایه‌ها به‌ نحوی‌ باشد که‌ به‌ بدنه‌ لوله‌ صدمه‌ای‌ وارد نشود.

7- آماده‌سازی‌ لوله‌ها و اجرای‌ عملیات اتصال و جوش‌کاری باید مطابق‌ مشخصات فنی‌ و دستورالعمل‌های‌ مندرج در بخش‌ 17-14-2 باشد.

8- روش‌های بازرسی‌ فنی‌ جوشها و آزمایش‌های‌ مخرب باید مطابق‌ مشخصات فنی‌ و دستورالعمل‌های‌ مندرج در بخش‌ 17-14-2-5 و 17-14-2-6 و 17-14-2-7 باشد.

9- لوله‌گذاری‌ با شرایط‌ زیر باید انجام شود:

– جهت‌ گذاردن لوله‌ در کانال باید از وسایل‌ مناسب‌ استفاده شود، به‌ طوری‌ که‌ هیچ‌گونه‌ آسیبی‌ به‌ بدنه‌ لوله‌ها وارد نشود.

– چنانچه‌ قرار است‌ در یک‌ کانال دو لوله‌ مختلف‌ کار گذارده شود، می‌بایست‌ فاصله‌ افقی‌ و عمودی‌ آن‌ها از یکدیگر مطابق‌ شکل‌ شماره پ-5-1 بخش‌ پیوست‌ باشد.

– هنگام لوله‌گذاری‌ باید تدابیر لازم جهت‌ مقابله‌ با انقباض و انبساط لوله‌ به‌ نحوی‌ که‌ مورد تائید دستگاه نظارت باشد به‌ عمل‌ آید.

– در صورتیکه‌ در مسیر لوله‌کشی‌ موانع‌ و سرویس‌های‌ زیرزمینی‌ وجود داشته‌ باشد، لوله‌ گاز باید از زیر این‌ موانع‌ عبور داده شود. فاصله‌ فوقانی‌ لوله‌ گاز تا زیر موانعی‌ از قبیل‌ حوضچه‌های‌ مخابراتی‌، لوله‌های‌ آب و غیره باید 40 سانتی‌متر باشد. این‌ فاصله‌ در صورت محدودیت‌ مکانی‌، با نظردستگاه نظارت قابل‌ تغییر تا 35 سانتی‌متر می‌باشد. در تقاطع‌ شبکه‌های‌ پلی‌اتیلن‌ با کابلهای‌ برق (بالاتر از380ولت‌) یا لوله‌های‌ حاوی‌ مواد قابل‌ اشتعال، رعایت‌ فاصله‌ حداقل‌ یک‌ متر ضروری‌ است‌، اما در صورت رعایت‌ حریم‌ مشخص‌ شده از طرف سازمان ذیربط‌ و درصورت عدم امکان رعایت‌ حریم‌ فوق با نظر دستگاه نظارت تمهیدات خاص اتخاذ و عمل‌ خواهد شد.

– در اجرای‌ شبکه‌های‌ پلی‌ اتیلن‌ و برخورد با موانع‌ زیرزمینی‌ چنانچه‌ موانع‌ دارای‌ عمق‌ زیادی‌ بوده و امکان اجرای‌ لوله‌های‌ پلی‌اتیلن‌ از روی‌ موانع‌ با رعایت‌ بندهای‌ 17-12-5-2 و 17-12-7 وجود داشته‌ باشد، اقدام و در غیراین‌ صورت طبق‌ نظر دستگاه نظارت عمل‌ شود.

– قبل‌ از خاکریزی‌ روی‌ لوله‌ باید اطلاعات کاملی‌ از کار اجراشده جهت‌ تهیه‌ نقشه‌های‌ 1/200 یا 1/1000 چون ساخت‌ برداشته‌ شده و هم‌چنین‌ علامت‌گذاری‌ محل‌ شیرهای‌ نصب‌ شده بر روی‌ دیوار مجاور و یا در صورت عدم امکان بر روی‌ پایه‌های‌ مخصوص به‌ عمل‌ آید.

– نظر به‌ اینکه‌ لوله‌های‌ پلی‌ اتیلن‌ دارای‌ ضریب‌ انبساط حرارتی‌ بالایی‌ می‌باشد، لذا خاکریزی‌ بر روی‌ لوله‌ باید در دمای‌ محیط‌ بین‌ 5 تا 25 درجه‌ سانتیگراد انجام شود و چنانچه‌ قرار باشد لوله‌گذاری‌ در ساعات گرم روز انجام شود قبل‌ از اتصال نهائی‌ قسمت‌ اجرا شده به‌ قسمت‌ لوله‌گذاری‌ شده قبلی‌، باید به‌ خاک‌ریزی ماسه‌ بادی‌ با نظر دستگاه نظارت اکتفا نموده و پس‌ از متعادل شدن دمای‌ محیط‌ و اجرای‌ اتصال نهائی‌، و عملیات پر کردن کانال انجام شود.

– بر روی‌ لوله‌ باید ماسه‌ بادی‌ به‌ ضخامت‌ 30 سانتی‌متر ریخته‌ شده سپس‌ کانال باید با خاک حفاری‌ شده تا ارتفاع حد اقل‌ بیست‌ سانتی‌متر و حداکثر سی‌ سانتی‌متر پر شود. روی‌ این‌ لایه‌ نوار اخطار زرد کشیده می‌شود به‌ نحوی‌ که‌ خط‌ میانی‌ نوار زرد با محور لوله‌ در یک‌ امتداد قرار گیرد.

– روی‌ نوار اخطار با خاک‌های‌ حاصل‌ از گودبرداری‌ در دولایه‌ تا سطح‌ زمین‌ پر شده و تسطیح‌ و کوبیدن آن توسط‌ دستگاه کوبانه‌ تا حد تراکم‌ لازم مورد تأیید دستگاه نظارت انجام می‌گیرد. حداکثر قطر دانه‌‌بندی‌ خاک برگشتی‌ به‌ کانال نباید از ده سانتی‌متر تجاوز نماید.

10- کلیه‌ قسمت‌های‌ مسیر لوله‌گذاری‌ اعم‌ از بتن‌ و موزائیک‌ یا چمن‌، آسفالت‌، جوی‌ و کانال تأسیسات زیرزمینی‌ و غیره باید پس‌ از پرکردن کانال به‌ حالت‌ اولیه‌ بازسازی‌ شود.

11- عبور از تقاطع‌های‌ اصلی‌- بزرگراه‌ها، راه‌آهن‌ و رودخانه‌ باید طبق‌ شرایط‌ زیر باشد:

– قبل‌ از شروع عملیات، مجری‌ باید تمام وسایل‌ و مصالح‌ و اقلام مورد لزوم را که‌ به‌ تائید دستگاه نظارت رسیده باشد در محل‌ کار حاضر نموده و کادر فنی‌ ورزیدهای‌ را جهت‌ این‌ کار انتخاب نماید.

– عبور لوله‌ با غلاف فولادی‌ از زیر اتوبانها، بزرگراه‌ها، جاده‌های اصلی‌ و راه‌آهن‌ باید طبق‌ نقشه‌ IGS=C-PL-001 انجام گیرد. برای‌ این‌ کار باید لوله‌ عمود برجاده یا راهآهن‌ بوده و زاویه‌ تقاطع‌ 90 درجه‌ باشد. در شرایطی‌ که‌ رعایت‌ این‌ زاویه‌ بنا بر موقعیت‌ محل‌ و عوامل‌ دیگر امکان‌پذیر نباشد، این‌ زاویه‌ نباید کمتر از 60 درجه‌ باشد.

– جهت‌ عبور لوله‌ از موانع‌ مهم‌ باید با دستگاه بورینگ‌ (مته‌ نقب‌ زننده) اقدام به‌ ایجاد سوراخ در زیر جاده‌ها یا راه‌آهن‌ نمایند و در صورت عدم دسترسی‌ به‌ دستگاه بورینگ‌ و تائید دستگاه نظارت می‌توان با حفاری‌ دستی‌ و ایجاد کانال سیمانی‌ (نصب‌ کول) طبق‌ دستورات دستگاه نظارت و نقشه‌ IGS=C-PL-001 برای‌ تقاطع‌ راه‌آهن‌ اقدام به‌ عبور لوله‌ با غلاف فولادی‌ نمود.

– در مکان‌هائی‌که‌ جهت‌ عبور از موانع‌ باید از کانال‌های‌ عمیق‌ زیرزمینی‌ استفاده شود ابعاد کانال باید طوری‌ انتخاب شود که‌ کارکنان حفاری‌ و جوش‌کاری بتوانند به‌ راحتی‌ در داخل‌ آن کار کنند و در ضمن‌ محل‌هائی‌ که‌ امکان ریزش سقف‌ کانال‌ها وجود دارد باید با ایجاد سقف‌های‌ موقت‌ و مقاوم، از ریزش آن‌ها جلوگیری‌ شود.

12- برای‌ مشخص‌ شدن محل‌ دقیق‌ شیرها باید از تابلوهای‌ نشانگر کوچک‌ آلومینیومی‌ با ابعاد معین‌ طبق‌ شکل‌ شماره پ-5-1 که‌ بر روی‌ دیوار و یا پایه‌های‌ سیمانی‌ نصب‌ می‌شود، استفاده نمود. محل‌ نصب‌ این‌ تابلوها باید در مکان‌هایی باشد که‌ در معرض دید قرار داشته‌ باشد و از محل‌ نصب‌ شیر دور نبوده نهایتاً و مورد تائید دستگاه نظارت باشد.

13- آزمایش‌ مقاومت‌ و نشتی‌ خطوط شبکه‌ کار گذاشته‌ شده و هم‌چنین‌ انجام اتصال نهائی‌ و گازدار نمودن شبکه‌ و راه‌اندازی طبق‌ مشخصات فنی‌ مندرج در بخش‌17-16 خواهد بود.

17-12-6 لوله‌کشی رو کار

17-12-6-1 کلیات

لوله‌کشی گاز وقتی‌ روکار است‌ که‌ دسترسی‌ به‌ آن مستقیم‌ و نیازی‌ به‌ حفاری‌ و تخریب‌ نبوده و در محلی‌ نصب‌ شود که‌ قابل‌ رؤیت‌ باشد. لوله‌کشی در سوله‌‌های صنعتی‌، محوطه‌‌های باز و نقاطی‌ که‌ امکان قرار گرفتن‌ لوله‌ در مسیر رفت‌ و آمد وسایل‌ نقلیه‌ و یا افراد و یا برخورد اجسام خارجی‌ وجود نداشته‌ و یا در معرض صدمات مکانیکی‌ نباشد تا فشار 30 پوند بر اینچ‌ مربع‌ (206843 پاسکال) می‌تواند به‌ صورت روکار اجرا شود. در صورتی‌ که‌ فشار گاز داخل‌ لوله‌ها از 30 پوند بر اینچ‌ مربع‌ (206863 پاسکال) بیشتر باشد، باید قبل‌ از ورود به‌ ساختمان، فشار توسط‌ تقلیل‌ دهنده فشار (رگولاتور) به‌ حداکثر 30 پوند بر اینچ‌ مربع‌ (206843 پاسکال) تقلیل‌ یابد.

لوله‌کشی‌ روکار باید با استفاده از لوله‌ و اتصالات فولادی‌ بوده و استفاده از لوله‌ و اتصالات پلی‌ اتیلن‌ مجاز نمی‌باشد.

تبصره: لوله‌کشی گاز روکار داخل‌ ساختمان‌های‌ مسکونی‌ و غیرصنعتی‌ که‌ در ابتدای‌ بند کلیات به‌ آن‌ها اشاره نشده باید تا فشار حداکثر 2 پوند بر اینچ‌ مربع‌ (13790 پاسکال) باشد.

17-12-6 -2 اجرای‌ لوله‌کشی رو کار

اجرای‌ لوله‌کشی روکار باید مطابق‌ موارد زیر صورت گیرد:

الف‌- در مناطقی‌ که‌ لوله‌ گاز به‌ صورت روکار اجرا می‌شود باید لوله‌ها توسط‌ پایه‌های‌ مناسبی‌ محکم‌ شده و پیش‌بینی‌های‌ لازم جهت‌ جلوگیری‌ از صدمات فیزیکی‌ صورت گیرد.

ب- لوله‌کشی روکار باید به‌ ترتیب‌ مناسبی‌ در فواصل‌ معین‌ محکم‌ و استوار شده باشد، برای‌ این‌ کار باید از بست‌های‌ فلزی‌ مخصوص لوله‌ و متناسب‌ با قطر آن که‌ دارای‌ استحکام کافی‌ می‌باشد استفاده شود.

پ- بستن‌ و یا جوش دادن یک‌ لوله‌ به‌ لوله‌ دیگر و لوله‌ به‌ اسکلت‌ فلزی‌ یا اجزاء فلزی‌ غیرثابت‌ ساختمان به‌ طور مستقیم‌ ممنوع است‌.

ت- حداکثر فواصل‌ بین‌ نقاط اتکاء بست‌ و یا پایه‌ در لوله‌کشی گاز روکار نباید از فواصل‌ مندرج در جدول شماره پ-4-9 بیشتر باشد.

ث- بست‌های‌ لوله‌های‌ عمودی‌ باید لوله‌ها را به‌ طور کامل‌ در خود گرفته‌ و وزن آن‌ها را مهار نماید.

ج- طول پایه‌های‌ بست‌های‌ لوله‌های‌ روکاری‌ که‌ خارج از ساختمان قرار دارند باید به‌ گونه‌ای‌ باشد که‌ لوله‌ با دیوار محل‌ اتکا حداقل‌ یک‌ سانتی‌متر فاصله‌ داشته‌ باشد تا گرد و خاک در فاصله‌ بین‌ لوله‌ و دیوار جمع‌ نشده و باعث‌ خوردگی‌ تدریجی‌ لوله‌ نشود.

چ- استقرار و کیفیت‌ نصب‌ لوله‌های‌ گاز باید به‌ نحوی‌ باشد که‌ از لرزش و نوسان مصون بماند و مهار آن باید طوری‌ انجام گیرد که‌ فشاری‌ به‌ تجهیزات منتقل‌ نگردد.

ح- بست‌ها، پایه‌ها و آویزهای‌ لوله‌ها باید طوری‌ نصب‌ شوند که‌ مانع‌ از انبساط و انقباض آزاد لوله‌ها نشود. در صورت لزوم باید از پایه‌های‌ معلق‌ و یا آویزهای‌ متحرک استفاده نمود. بست‌ها و آویزها باید به‌ گونه‌ نصب‌ شوند که‌ در اثر انبساط، انقباض و یا هر نوع حرکت‌ لوله‌‌ها از آن‌ها جدا نشوند.

خ- لوله‌کشی روکار نباید از زیرزمین‌های‌ متروک و دخمه‌ مانند ساختمان‌ها عبور نمایند، مگر آنکه‌ این‌ نقاط دارای‌ جریان طبیعی‌ هوا و یا تهویه‌ مناسب‌ باشند. از پوشاندن و اختفاء لوله‌ در داخل‌ ساختمان باید حتی‌الامکان خود داری‌ به‌ عمل‌ آید.

د- لوله‌کشی روکار داخل‌ ساختمان‌ها باید طوری‌ انجام گیرد که‌ به‌ استحکام ساختمان‌ها آسیب‌ نرسیده و از استقامت‌ ساختمان و اجزاء آن کاسته‌ نشود.

ذ- در مواردی‌ که‌ لوله‌ از داخل‌ درب ویا پنجره عبور می‌کند، باید پیش‌بینی‌های‌ لازم جهت‌ جلوگیری‌ از سائیدگی‌ و سایر صدمات فیزیکی‌ لوله‌ به‌ وسیله‌ درب یا پنجره یا شیشه‌ به‌ عمل‌ آید.

ر- فاصله‌ لوله‌‌های روکار تا لوله‌‌های آب گرم باید حداقل‌ 5 سانتی‌متر باشد. در مواردی‌ که‌ حفظ‌ فاصله‌ فوق امکان‌پذیر نباشد باید لوله‌ گاز با عایق‌ حرارتی‌ مناسب‌ پوشانده شود.

ز- کانال‌های‌ عمودی‌ یا افقی‌ ساختمان که‌ لوله‌ گاز از آن‌ها عبور می‌کند، باید از پایین‌ و بالا به‌ هوای‌ آزاد راه داشته‌ باشد تا تعویض‌ طبیعی‌ هوا در آن‌ها صورت گرفته‌ و امکان تجمع‌ گاز در آن‌ها وجود نداشته‌ باشد. لوله‌ گاز نباید از داخل‌ کانال‌های‌ مربوط به‌ هواکش‌، چاه آسانسور، دودکش‌ بخاری‌ و کانال‌هایی‌ که‌ برای‌ تجهیزات دیگر تعبیه‌ شده، عبور کند.

ژ- لوله‌ گاز نباید با سیم‌ و کابل‌ برق در تماس باشد. فاصله‌ سیم‌ روکار برق با لوله‌ گاز حداقل‌ 10 سانتی‌متر باید باشد. در مواردی‌ که‌ رعایت‌ فاصله‌ فوق امکان‌پذیر نباشد باید لوله‌ گاز با عایق‌ الکتریکی‌ مناسب‌ پوشش‌ داده شود.

س- در لوله‌کشی‌های‌ روکار که‌ در معرض تغییرات قابل‌ توجه‌ حرارت قرار دارند باید تدابیر لازم برای‌ مقابله‌ با انبساط و انقباض لوله‌ها صورت گیرد. انشعابهای‌ لوله‌های‌ طویل‌ باید طوری‌ باشد که‌ تغییرات طول لوله‌ اصلی‌ در اثر انقباض و انبساط باعث‌ شکستن‌ آن‌ها نشود.

ش- در نقاط اتصال لوله‌های‌ روکار و دفنی‌، جهت‌ جلوگیری‌ از صدمات فیزیکی‌ باید از غلاف فلزی‌ مناسب‌ استفاده شود. غلاف فلری‌ باید از لوله‌ با قطر نامی‌ دو اندازه بزرگتر از قطر نامی‌ لوله‌ گاز باشد. در این‌ موارد باید لوله‌ گاز نوارپیچی‌ شده و از کمربند و یا نوارهای‌ لاستیکی‌ که‌ فاصله‌ بین‌ لوله‌ گاز و غلاف فلزی‌ را به‌ صورت یکنواخت‌ در طول لوله‌ حفظ‌ می‌کنند استفاده شود. علاوه بر آن باید فاصله‌ بین‌ لوله‌ گاز و غلاف با استفاده از قیر و یا سایر مواد عایق‌ رطوبتی‌ پر شده و دو طرف غلاف با درپوش مناسب‌ پوشانده شود.

17-12-7 حریم‌ خطوط لوله‌ گاز در مجاورت و تقاطع‌ با تأسیسات

در هنگام اجرا باید فواصل‌ سایر تاسیسات از جداره خارجی‌ لوله‌ گاز مطابق‌ جدول شماره پ-4-10 بخش‌ پیوست‌ باشد.

[1] – O. I.T: Oxygene Induction Time