1-21-5 تعریف

1-1-21-5 نانوماده: به ماده‌ای که حداقل در یکی از ابعاد خارجی، یا ساختار داخلی و یا ساختار سطحی نانومقیاس باشد، عنوان نانوماده اطلاق می‌گردد. ریزشدن ابعاد ذرات ماده تا ابعاد نانومتری سبب می‌شود که برخی از مواد خواص جدیدی کسب کنند. هم‌چنین افزایش قابل توجه سطح ویژه نانومواد سبب می‌شود که سطح در معرض واکنش آن‌ها به شدت افزایش یافته و سرعت و میزان تاثیرگذاری آن‌ها ارتقاء یابد.

2-1-21-5 فناوری نانو: استفاده از دانسته‌های علمی در دستکاری و کنترل ماده، در نانومقیاس برای بهره‌برداری از پدیده‌ها و خواص وابسته به ساختار و اندازه است. این خواص متمایز با خواص اتمها و مولکول‌های منفرد و غیرقابل برون یابی (استنتاج) از شکل توده همان ماده هستند.

3-1-21-5 محصول فن‌آوری نانو: هر نوع محصولی است که کارکرد با ویژگی آن مبتنی بر فناوری نانو باشد یا با فناوری نانو بهبود یافته باشد.

4-1-21-5 نانو مقیاس: محدوده اندازه تقریبی 1 تا 100 نانومتر است.

5-1-21-5 فوتوکاتالیست: ماده‌ای که تحت تابش نور فرابنفش باعث متلاشی شدن آلودگی‌ها و یا ترکیبات ارگانیک همچون باکتری‌ها به واسطه واکنش‌های اکسایش و کاهش می‌شود. نانو اکسید تیتانیوم و نانو اکسید روی از جمله این نانومواد هستند.

6-1-21-5 سطوح خود تمیز شونده: سطوحی که در آن‌ها با اعمال نانومواد و به ویژه فوتوکاتالیستها همچون نانواکسید تیتانیوم، از آلودگی سطح به میزان قابل توجه کاسته می‌شود. این عملکرد یا به واسطه از بین رفتن آلودگی سطحی به دلیل واکنش‌های اکسایش-کاهش در مجاورت نور ماوراء بنفش اتفاق می‌افتد و یا به لحاظ ایجاد سطوح بسیار آبدوست یا بسیار آب گریز ایجاد می‌شود و یا عملکرد همزمان این دو فرایند سبب ایجاد سطح خود تمیز شونده می‌گردد.

7-1-21-5 خاصیت ضدمیکروبی: مشخصه‌ای از نانومواد است که سبب متوقف شدن رشد باکتری‌ها و قارچ‌ها در سطح می‌شود.

8-1-21-5 پوشش ضد مه: آب گریز یا آبدوست بر روی سطح شیشه با هدف کاهش تاری ناشی از قطرات بخار آب چگالش یافته روی سطح آن، هنگامی که شیشه نسبتاً سرد در محیط گرمتر و مرطوب قرار می‌گیرد.

9-1-21-5 پوشش‌های کم گسیل: پوشش‌های کم گسیل قادر به کاهش انتشار امواج گرمایی با طول موج بلند هستند. ضریب گسیل این پوشش‌ها بسیار کمتر از ضریب گسیل شیشه‌های متداول است. این پوشش‌ها دارای دو مشخصه کلی هستند که عبارت‌اند از: شفاف بودن نسبت به نور مرئی و توانایی بالا در عبور نور مرئی، و قابلیت انعکاس (بازتاب) بالای اشعه مادون قرمز.

10-1-21-5 نانو شیء: ماده‌ای که یک، دو یا سه بعد خارجی آن نانو مقیاس باشد.

11-1-21-5 نانو ذره: نانوشیء که هر سه بعد خارجی آن نانو مقیاس باشد.

12-1-21-5 نانو صفحه: نانوشیء که یک بعد خارجی آن نانومقیاس و دو بعد دیگر خیلی بزرگتر باشد.

13-1-21-5 نانو لیف: نانوشیء که دو بعد خارجی آن نانومقیاس و مشابه یکدیگر بوده و سومین بعد خیلی بزرگتر باشد.

14-1-21-5 نانو لوله: نانولیفی که توخالی باشد.

15-1-21-5 نانو میله: نانولیفی که توپر باشد.

16-1-21-5 نانو ساختار: ساختاری شامل بخش‌های سازنده مرتبط با هم که یک یا چند بخش آن در ناحیه نانومقیاس باشد.

17-1-21-5 نانو تخلخل: حفره‌ای با دست کم یک بعد نانومقیاس است.

18-1-21-5 نانو پراکنش (نانو پخش): ماده‌ای که در آن نانو اشیاء یا یک نانو فاز در یک فاز (مایع) پیوسته با ترکیب متفاوت پراکنده شده است.

19-1-21-5 نانوچندسازه: ماده جامد شامل مخلوطی از دو یا چند ماده که از نظر فازی جدا شده‌اند و دارای یک یا چند نانو فاز است.

20-1-21-5 پوشش ضد انعکاس: پوششی که روی سطح شیشه برای کاهش نور منعکس شده از سطوح آن اعمال می‌گردد.

2-21-5 دسته‌بندی

نانومواد به دو دسته کلی ناتواشیاء و نانوساختارها طبقه‌بندی می‌شوند.

1-2-21-5 نانو اشیاء: ناتواشیاء در سه دسته تک بعدی، دو بعدی و سه بعدی به شرح زیر قرار می‌گیرند:

1-1-2-21-5 نانومواد تک بعدی: در این گروه نانوصفحه‌ها شامل نانوفیلم‌ها و نانو لایه‌ها قرار دارند.

2-1-2-21-5 نانومواد دو بعدی: این گروه شامل الیاف، میله‌ها و نانولوله‌ها می‌شود.

3-1-2-21-5 نانومواد سه بعدی: نانوذرات در این گروه قرار دارند.

2-2-21-5 نانوساختارها، نانوساختارها در 5 رده پودر نانوساختار، ناتوچندسازه، نانوکف، ماده نانومتخلخل و نانو پراکنش قرار می‌گیرند.

3-21-5 استانداردها

1-3-21-5 ویژگی‌ها

لازم است ویژگی‌های نانومواد با استانداردهای ملی در این زمینه و در صورت عدم وجود استانداردهای ملی، با استانداردهای معتبر بین‌المللی مطابقت داشته باشد.

2-3-21-5 آزمایش‌های استاندارد

آزمایش‌های نانومواد باید مطابق با استانداردهای ملی تدوین شده در این زمینه و در صورت عدم وجود این استانداردها مطابق با استانداردهای بین‌المللی معتبر باشد.

3-3-21-5 استانداردهای مرجع این بخش در پیوست 2 ارائه شده‌اند.

4-21-5 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

1-4-21-5 به دلیل ریزی بسیار بالای مواد نانویی باید احتیاط لازم برای کارکرد با این مواد رعایت شود.

2-4-21-5 در هنگام کار با نانومواد پودری از ماسک مناسب و دستکش استفاده شود.

3-4-21-5 در هنگام کار با نانومواد پخش در محیط مایع لازم است از دستکش استفاده گردد.

4-4-21-5 در صورت وجود خطرات زیست محیطی نانوماده، تولید کننده موظف است آن را به اطلاع خریدار برساند.

5-4-21-5 در مورد آئین کار سلامت و ایمنی در محیطهای کار با نانومواد به استاندارد ملی ایران شماره 12325 مراجعه شود.

6-4-21-5 به طور کلی استفاده از مواد نانویی مانند گچ‌های حاوی نانوذرات یا ترکیبات نانویی باید با رعایت اصول ایمنی انجام شود. در مرحله تولید در حمل و نقل نانومواد و کاربرد آن‌ها در محصول باید نکات ایمنی مانند استفاده از تجهیزات ایمنی و مانع از تنفس نانوذرات مانند ماسک‌های استاندارد تنفسی و دستکش‌های کار مناسب رعایت شود.

7-4-21-5 استفاده از محلول‌های نانویی برای ایجاد خواص بر روی چوب باید در محیط دارای تهویه صورت بگیرد.

5-21-5 سازگاری

لازم است پیش از مصرف نانومواد در مصالح ساختمانی، تولیدکننده نوع کاربرد، مقدار دقیق استفاده و آثار سوء استفاده از این مواد را مشخص نمایند.

6-21-5 بسته‌بندی، حمل و نگهداری

1-6-21-5 نانومواد پودری لازم است در محیطهای خشک و دور از رطوبت نگهداری شوند، مگر آن که تولیدکننده صراحتاً رطوبت هوا را در نگهداری این مواد مؤثر ندانسته باشد.

2-6-21-5 نانومواد نباید در شرایط دمایی بسیار بالا یا پایین نگهداری شوند، مگر آن که تولیدکننده صراحتاً دمای هوا را در نگهداری این مواد مؤثر ندانسته باشد.

3-6-21-5 تولید کننده موظف است تاریخ تولید و انقضای نانومواد را بر روی بسته‌بندی محصول درج نماید.

4-6-21-5 در مورد بسته‌بندی و حمل و نقل ایمن نانومواد به استاندارد ملی ایران به شماره 13736 مراجعه شود.