1-3-5 آهک ساختمانی

1-1-3-5 تعریف

1-1-1-3-5 آهک ساختمانی، آهکی است که بنا بر مشخصات شیمیایی (خلوص سنگ آهک)، فیزیکی و روش فرآوری (دما و نحوه پخت) برای مصارف ساختمانی ویژه یا معمولی، به صورت آهک زنده یا شکفته کاربرد دارد. به طور کلی آهک واژه‌ای است عمومی که برای شکل‌های مختلف فیزیکی و شیمیایی آهک زنده، آهک هیدراته و آهک هیدرولیک، که ممکن است پرکلسیم، منیزیمی با دولومیتی باشد به کار می‌رود. آهک پرکلسیم، منیزیمی و دولومیتی به ترتیب از سنگ آهک با مقدار اندک کربنات منیزیم (کربنات منیزیم 0-5 درصد)، سنگ آهک منیزیمی با 5-35 درصد کربنات منیزیم و سنگ آهک دولومیتی حاوی 35-46 درصد کربنات منیزیم به دست می‌آیند.

2-1-1-3-5 آهک زنده یا آهک هوایی: آهک پرمایه‌ای که 90 تا 100 درصد اکسید کلسیم دارد و بخش عمده آن اکسید کلسیم یا اکسید کلسیم همراه با اکسید منیزیم است. این آهک بسیار زود شکفته می‌شود و در موقع شکفته شدن مقدار زیادی حرارت آزاد می‌کند و ازدیاد حجم آن در این موقع زیاد است. آهک زنده در مجاورت هوا خود را می‌گیرد و سفت می‌شود.

3-1-1-3-5 آهک شکفته یا آهک هیدراته: پودر خشکی است که از ترکیب اکسید کلسیم با آب به دست می‌آید. از لحاظ شیمیایی آهک شکفته به طور عمده از هیدروکسید کلسیم، یا مخلوطی از هیدروکسید کلسیم و اکسید منیزیم یا هیدروکسید منیزیم و یا هر دو ساخته می‌شود. آهک شکفته دی اکسیدکربن موجود در هوا را جذب می‌کند و به سنگ آهک تبدیل می‌شود.

4-1-1-3-5 آهک هیدرولیک هیدراته (آهک آبی): این نوع آهک از کلسینه شدن سنگ آهک حاوی سیلیس و آلومین ساخته می‌شود. به بیان دیگر، آهک کم مایه‌ای است که 65 تا 75 درصد اکسید کلسیم و 25 تا 30 درصد خاک رس دارد؛ به کندی شکفته می‌شود و افزایش حجم آن اندک است. از نظر ترکیب شیمیایی و گیرش، بسیار شبیه به سیمان پرتلند است، ولی مقداری آهک زنده به حالت آزاد دارد و مقاومت آن از سیمان پرتلند کمتر و از آن دیرگیرتر است. نفوذ آب در ملات آن بیش از ملات سیمان است.

5-1-1-3-5 آهک نیمه آبی: آهکی است که دارای 75 تا 85 درصد اکسید کلسیم و 15 تا 25 درصد خاک رس است. به تدریج شکفته می‌شود و حجم آن افزایش کمی دارد. مانند آهک آبی در زیر آب گرفته و سفت می‌شود، ولی مقاومت آن کمتر از آهک آبی است.

2-1-3-5 دسته‌بندی

آهک ساختمانی در انواع زیر دسته‌بندی می‌شود:

1-2-1-3-5 آهک هیدراته هیدرولیکی، برای مصارف ساختمانی، کاربرد آهک هیدراته هیدرولیکی عمدتاً در اندودکاری (لایه آستر و اندود زبره)، ملات و افزودنی اصلاح کننده بتن است و به دو دسته آهک هیدراته هیدرولیکی با کلسیم زیاد و آهک هیدراته هیدرولیکی با منیزیم زیاد تقسیم می‌شود:

الف- آهک هیدراته هیدرولیکی با کلسیم زیاد: آهکی که حاوی کمتر از 5 درصد اکسید منیزیم است.

ب- آهک هیدراته هیدرولیکی با منیزیم زیاد: آهکی که حاوی بیش از 5 درصد اکسید منیزیم است.

2-2-1-3-5 آهک هیدراته پرداخت: آهک هیدراته پرداخت در لایه آستر، زیرکاری، روکش پرداخت، ساخت ملات و ماده افزودنی در بتن کاربرد دارد. این آهک بر حسب مقدار اکسیدهای غیرهیدراته و زمان شکل‌پذیری در دو گروه معمولی پرداخت و ویژه پرداخت قرار می‌گیرد.

3-2-1-3-5 آهک هیدراته برای مصارف بنایی: این آهک بر چهار نوع هیدراته معمولی برای مصارف بنایی، هیدراته ویژه برای مصارف بنایی، هیدراته معمولی هوادار برای مصارف بنایی و هیدراته ویژه هوادار برای مصارف بنایی است.

4-2-1-3-5 آهک زنده: آهک اگر زنده به سه گروه فعال، نیمه فعال و کم فعال تقسیم می‌شود. براساس استاندارد 14696 شکفتن آهک در کمتر از 5 دقیقه اتفاق افتد آهک فعال و اگر در محدوده 5 تا 30 دقیقه باشد آهک نیمه فعال و در صورتی که در زمان‌های بیشتر از 30 دقیقه باشد آهک کم فعال خواهد بود.

2-3-5 فرآورده‌های آهکی

به طور کلی، انواع فرآورده‌های آهکی عبارت است از:

1-2-3-5 آجر ماسه آهکی (رجوع به بخش‌های 5-9-2-3 و 5-9-3)

2-2-3-5 بتن آهکی سیک: این بتن از جنس سیلیکات کلسیم است. از خواص آن سبک بودن و داشتن خاصیت عایق حرارتی است. قطعات پیش‌ساخته آن در ساخت سقف و دیوارهای غیرباربر به کار می‌رود.

3-3-5 استانداردها

1-3-3-5 ویژگی‌ها

1-1-3-3-5 ویژگی‌های آهک هیدراته هیدرولیکی برای مصارف ساختمانی باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره 4738 باشد.

2-1-3-3-5 ویژگی‌های آهک هیدراته پرداخت باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره 4737 باشد.

3-1-3-3-5 ویژگی‌های آهک هیدراته برای مصارف بنایی باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره 4735 باشد.

4-1-3-3-5 ویژگی‌های آهک زنده و هیدراته برای تثبیت خاک باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره 5715 باشد.

5-1-3-3-5 ویژگی‌های آهک زنده برای مصارف ساختمانی باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره 5717 باشد. آهک زنده قبل از شکفته شدن هرگز نباید برای مصارف ساختمانی مصرف گردد.

6-1-3-3-5 ویژگی‌های آهک قابل استفاده با پوزولان‌ها در استاندارد ملی ایران شماره 5714 ارائه شده است.

8-1-3-3-5 ویژگی‌های بتانه آهکی برای اهداف ساختمانی باید مطابق استاندارد ملی ایران شماره 17541 باشد.

9-1-3-3-5 آهک را باید در جایی استفاده کرد که هوا نمناک باشد؛ یا دست کم آن را به مدت 28 روز پس از مصرف نمناک نگه داشت.

10-1-3-3-5 آهک باید به صورت دوغاب مصرف شود.

11-1-3-3-5 ویژگی‌های سنگ آهک برای ساخت شیشه‌های بی‌رنگ در استاندارد ملی ایران شماره 5898 ارائه گردیده است.

12-1-3-3-5 مشخصات آهک هیدارته برای استفاده به عنوان چسباننده در آسفالت و سنگ فرش‌های قیری در استاندارد ملی ایران شماره 5719 ارائه شده است.

2-3-3-5 آزمایش‌های استاندارد

1-2-3-3-5 آزمایش‌های شیمیایی آهک زنده، آهک هیدراته و سنگ آهک براساس استاندارد ملی ایران شماره 4736 انجام می‌گیرد. این آزمایش‌ها عبارت است از: اندازه‌گیری اکسید سیلیسیم و مواد نامحلول، اندازه‌گیری مجموع اکسیدهای آلومینیم، آهن، فسفر، تیتانیوم و منگنز، اندازه‌گیری اکسیدهای کلسیم، منیزیم، استرانسیم، تری اکسید گوگرد، افت سرخ شدن در 1000 درجه سلسیوس، تعیین رطوبت آزاد در سنگ آهک و آهک هیدراته، تعیین فسفر، منگنز و آهن دو ظرفیتی، تعیین آهک مؤثر، تعیین سیلیس آزاد، تعیین دی اکسید کربن و تعیین اکسیدهای غیرهیدراته، براساس نتایج به دست آمده از تجزیه شیمیایی، میزان کلی کربن آلی موجود در سنگ آهک به روش استاندارد ملی ایران شماره 4217 تعیین می‌شود.

2-2-3-3-5 آزمایش‌های فیزیکی آهک زنده، آهک هیدراته و سنگ آهک باید طبق روش‌های استاندارد ملی ایران شماره 5254 انجام شود. این آزمایش‌ها عبارت است از: تعیین باقی مانده آهک زنده، سرعت شکفتن آهک زنده، دانه‌بندی آهک زنده، آهک هیدراته و سنگ آهک، تعیین چگالی ظاهری آزاد آهک هیدراته، پودر آهک زنده و سنگ آهک، چگالی ظاهری متراکم آهک هیدراته، پودر آهک زنده و سنگ آهک، اندازه‌گیری pH پودر سنگ آهک، دانه‌بندی پودر سنگ آهک، روشنی یا سفیدی خشک پودر سنگ آهک، غلظت استاندارد خمیر آهک هیدراته، شکل‌پذیری خمیر آهک هیدراته، انبساط اتوکلاو آهک هیدراته، قابلیت آب نگهداری آهک هیدراته، میزان ته نشینی آهک هیدراته و هوادار بودن آهک هیدراته. مقاومت فشاری محصورنشده برای مخلوط خاک آهک فشرده بر اساس روش استاندارد ملی ایران شماره 17545 تعیین می‌شود.

3-3-3-5 استانداردهای مرجع این بخش در پیوست 2 ارائه شده‌اند.

4-3-5 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

1-4-3-5 کاربرد و جابه جا کردن آهک مستلزم رعایت نکات ایمنی است. آهک به چشم و پوست آسیب می‌رساند و تنفس بخار آهک زنده، هنگام شکفتن، زیان‌آور است. بهتر است در کارگاه ساختمانی از آهک هیدراته استفاده شود. اگر ضروری است آهک زنده در محل مصرف شکفته شود، حتماً باید به ایمنی کار توجه شود.

2-4-3-5 استفاده کارگران از کلاه ایمنی، عینک و نقاب‌های حفاظتی، کفش و پوتین حفاظتی، دستکش، ماسک حفاظتی و لباس‌های ایمنی الزامی است.

3-4-3-5 از آنجا که شکفته کردن آهک با گرمازایی زیادی همراه است، در این کار باید نکات ایمنی و بهداشتی رعایت شود.

5-3-5 سازگاری

1-5-3-5 سطح زیرین اندود آهک یا آهک و گچ حتماً باید خشک باشد.

2-5-3-5 اندود ماسه سیمان با آهک برای بیشتر سطوح مناسب است. با قفل و بست می‌توان از میزان انقباض خشک شدن کاست. این اندود برای محیط‌های مرطوب نیز مناسب است.

3-5-3-5 آب آهک سیب خوردگی فلزات، به ویژه سرب، روی و آلومینیم می‌شود، بنابراین، باید قطعات فلزی را، پیش از قرار دادن در ملات‌های آهکی یا سیمانی، با مواد مناسب اندود کرد.

6-3-5 بسته‌بندی، حمل و نگهداری

1-6-3-5 آهک زنده را باید از تأثیر آب و دی اکسید کربن هوا حفظ کرد و همانند سیمان در ظروف مخصوص با کیسه‌های آب‌بندی شده، نگهداری کرد.

2-6-3-5 آهک هیدراته باید در محل مناسبی نگهداری شود و از نفوذ دی اکسیدکربن هوا و تابش آفتاب مصون باشد تا از خشک شدن آن جلوگیری شود.

3-6-3-5 مشخصات آهک باید روی ظروف حمل و کیسه‌ها نوشته شود.

4-6-3-5 چنانچه آهک مدتی در انبار بماند و کیفیت آن مشکوک باشد، باید قبل از مصرف آن را آزمایش کرد.

5-6-3-5 آهک شکفته را می‌توان انبار کرد و حمل و نقل آن از آهک زنده آسان‌تر است و در انبار در صورت محفوظ ماندن از هوا فعالیت آن کم نمی‌شود. آهک زنده به سرعت از هوا رطوبت می‌گیرد و شکفته می‌شود، لذا باید آن را در جای خشک نگهداری و از نفوذ هوا، رطوبت و آب در آن جلوگیری کرد.

6-6-3-5 در بسته‌بندی آهک ویژگی‌های استاندارد ملی ایران شماره 4734 اعمال گردد.