1-6-5 تعریف

سنگ طبیعی جسمی است که از یک یا چند کانی تشکیل شده است. سنگ دارای کاربردهای زیادی در ساخت و ساز است که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف) به شکل بلوک در ساختمان‌سازی، سدسازی، باراندازها، دیوارهای جان‌پناه و مانند آنها.

ب) به شکل بریده، برای مصارف تزیینی، نما و کف ساختمان.

پ) استفاده به عنوان سنگفرش.

سنگ مصنوعی فرآوردهای صنعتی است که از مخلوط سنگدانه‌ها (اساساً دارای منشأ سنگ طبیعی)، افزودنی‌ها و چسب ساخته شده است. چسب می‌تواند رزین، سیمان هیدرولیکی یا مخلوطی از هر دو باشد.

2-6-5 دسته‌بندی

سنگ‌ها از نظر منشأ و طرز تشکیل به سنگهای آذرین، رسوبی و دگرگونی دسته‌بندی می‌شوند. از لحاظ کاربرد، مهم‌ترین دسته سنگهای طبیعی سنگهای بریده شده است که در نما و پوشش کف استفاده می‌شود. دسته‌بندی این سنگها به قرار زیر است:

1-2-6-5 سنگ آهک ساختمانی: سنگی رسوبی که اساساً متشکل از کربنات کلسیم با کربنات دوگانه کلسیم و منیزیم (دولومیت) و یا ترکیبی از هر دو است. این سنگها، بر اساس چگالی، به 3 گروه دارای چگالی کم (در محدوده بین 1760 تا 2160 کیلوگرم بر متر مکعب)، داری چگالی متوسط (در محدوده بین 2160 تا 2560 کیلوگرم بر متر مکعب) و دارای چگالی زیاد (بیشتر از 2560 کیلوگرم بر مترمکعب) تقسیم می‌شوند.

2-2-6-5 گرانیت: سنگ آذرین نفوذی بلوری، با دانه‌های تقریباً مساوی، حاوی کوارتز و فلدسپاتهای قلیایی که معمولاً مقداری میکا و هورنبلند و نیز مقادیر متفاوتی از دیگر فلدسپاتها و کانی‌های فرعی در آن وجود دارد، که تنها تعداد اندکی از آن‌ها، جز پیریت و کارنت، با چشم غیرمسلح قابل دیدن هستند.

3-2-6-5 سنگ کوارتز ساختمانی: این سنگها، بر اساس مقدار سیلیس آزاد آن، به سه گروه ماسه سنگ (با حداقل 60 درصد سیلیس آزاد)، ماسه سنگ کوارتزی (با حداقل 90 درصد سیلیس آزاد) و کوارتزیت (با حداقل 95 درصد سیلیس آزاد) دسته‌بندی می‌شوند.

4-2-6-5 مرمر و مرمریت: سنگی کربناتی دگرگونی که به علت تبلور مجدد تحت حرارت و فشار در دوره دگرگونی، دارای بافت بلوری مشخصی است و عمدتاً از کانی‌های کلسیت و دولومیت، یا ترکیبی از آن‌ها تشکیل شده است. مرمر باید حتماً صیقل دادنی و جلاپذیر باشد. در ایران سنگهای این گروه بسته به درشتی بلورهایشان، چینی (ریزبلور)، کریستال (دارای بلورهای درشت) و مرمریت (بدون قابلیت تشخیص بلورها) می‌نامند.

5-2-6-5 تراورتن: نوعی سنگ آهک رسوبی، با ساختار متخلخل و گاه لایه‌ای که از ته نشین شدن کربنات کلسیم در چشمه‌ها، یا آبهای گرم کربناتی تشکیل می‌شود. این سنگ بیشتر به رنگ‌های کرم، زرد، قهوه‌ای، خاکستری و سفید است. وجود تخلخل در این سنگ به دلیل تشکیل گازها به هنگام ته نشین شدن کربنات کلسیم و در پاره‌ای از موارد بر اثر تجزیه گیاهان است. چون این حفرهها حاصل فرایند طبیعی تشکیل تراورتن است، عیب آن محسوب نمی‌شود.

6-2-6-5 سنگ لوح (اسلیت): یک سنگ دگرگون شده ریز بلورین، که اغلب حاصل دگرگونی شیل و دارای کانی‌های میکا، کلریت و کوارتز است. مهم‌ترین کاربرد سنگ لوح، پوشش دادن سقف‌های شیب‌دار است. سنگ لوح باید سالم، بادوام، عاری از خرده‌های سنگ، ترک، رگه‌های باز، حفره‌ها، یا دیگر نواقصی باشد که ممکن است به انسجام ساختاری در زمینه استفاده موردنظر آسیب‌رساند.

3-6-5 استانداردها

1-3-6-5 ویژگی‌ها

1-1-3-6-5 ویژگی‌های سنگهای ساختمانی گرانیت، سنگ آهک، مرمریت، تراورتن، کوارتر و سنگ لوح به ترتیب در استانداردهای 5694، 5695، 5696، 13247، 14213 و 14216 آمده است. خصوصیات سنگ لوح مناسب برای استفاده در توفال‌های سقف در استاندارد ملی ایران شماره 14218 ارائه شده است. ویژگی‌های سنگ سرپانتین (سرپانتین مرمری) جهت استفاده‌های ساختمانی منطبق بر استاندارد ملی ایران شماره 14214 می‌باشد.

2-1-3-6-5 ویژگی‌های ورق نمای ساخته شده از فرآورده‌های سنگ طبیعی و سنگ مصنوعی به ترتیب در استانداردهای ملی ایران شماره 17196 و 17019 ذکر شده است. مشخصات ورق‌های سنگ طبیعی مورد استفاده در پله‌ها و کف در استاندارد ملی ایران شماره 17011 ارائه شده است.

3-1-3-6-5 ویژگی‌های بلوکها و ورق‌های زبر تهیه شده از سنگ‌های طبیعی به ترتیب طبق استانداردهای ملی ایران شماره 17193 و 16934 تعیین می‌شود.

4-1-3-6-5 مشخصات فرآورده‌های سنگ لوح مورد استفاده در سقف‌سازی منفصل و پوشش بیرونی بر اساس استاندارد ملی ایران شماره 17091 تعیین می‌شود.

5-1-3-6-5 ورق‌ها و فرآورده‌های سنگ مصنوعی تهیه شده به عنوان رویدی میز و کابینت آشپزخانه در استاندارد ملی ایران شماره 16426 ارائه شده است.

6-1-3-6-5 ویژگی‌های کاشی‌های مدولار مسطح سنگ طبیعی در استاندارد ملی ایران شماره 17192 ارائه شده است.

7-1-3-6-5 مشخصات کاشی‌های مدولار ساخته شده از سنگ مصنوعی در استاندارد ملی ایران شماره 18810 بیان گردیده است.

2-3-6-5 آزمایش‌های استاندارد

برای تعیین کیفیت سنگ به آزمایش‌های استاندارد جذب آب و چگالی، مقاومت فشاری، مدول گسیختگی، مقاومت خمشی و مقاومت سایشی به ترتیب مطابق با استانداردهای ملی ایران شماره 5699، 5698، 5697، 8229 و 8230 مورد نیاز است. روش‌های استاندارد آزمایش سنگ مصنوعی برای کاربرد ساختمانی در مجموعه استانداردهای 16618 مشخص شده است.

3-3-6-5 استانداردهای مرجع این فصل در پیوست 2 ارائه شده‌اند.

4-6-5 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

1-4-6-5 استفاده از سنگ در ساختمان یا نوع مصالح یا روش اجرا، نباید خطری برای بهداشت و سلامتی افراد و محیط‌زیست ایجاد کند. در صورت احتمال هرگونه تابش مضر از سنگ، آن را باید مورد بررسی و آزمایش قرار داد. عملیات ساخت و ساز و دفع ضایعات نباید موجب آلوده شدن محیط‌زیست، آب، خاک و فضای سبز در محیط پیرامون ساختمان گردد.

2-4-6-5 برش سنگ باید در یک محیط سرپوشیده با استفاده از آب انجام‌پذیرد.

3-4-6-5 در هنگام برش سنگ باید از ماسک استفاده شود.

4-4-6-5 رادون گازی پرتوزا و سرطان‌زا است و همیشه باید با احتیاط کامل با آن کار کرد. از آنجا که این عنصر ذرات آلفا از خود می‌تاباند، تنفس آن خطرناک است. وجود اورانیوم و توریم در بعضی سنگهای گرانیتی موجب تولید گاز رادون و انتشار آن از این نوع سنگ می‌شود. تابش طبیعی از سنگهای گرانیتی، به گاز رادیواکتیو رادون تبدیل می‌شوند و اگر در یک فضای کاملاً بسته ایجاد شوند، با تجمع در محیط قادر به ورود به ریه انسان بوده و با ماندگاری خود می‌توانند اثرات سوء در سلامتی ساکنین بر جای بگذارند. بررسی‌ها در مورد تعدادی از سنگهای گرانیتی ایران نشان می‌دهد که نمونه‌های مطالعه شده از لحاظ ریسک پرتوگیری خارجی که نتیجه تابش مستقیم تشعشعات اشعه گاما بوده، در حد قابل قبول هستند. ولی در ارتباط با ریسک پرتوگیری داخلی که در اثر استنشاق گاز رادون حاصل می‌شوند، با توجه به بالا بودن میزان پرتوزایی تعداد محدودی از نمونه‌ها و نبودن استانداردهای زیست محیطی در کشور در ارتباط با ریسک پرتوزایی، بهتر است از گرانیتها در بیمارستان‌ها و فضاهای بسته مانند اتاق خواب‌ها استفاده نشود. در صورت استفاده از سنگهای گرانیتی در فضاهای بسته، با تهویه هوای این محیط‌ها می‌توان از تجمع گازهای پرتوزا مانند گاز رادون به آسانی جلوگیری کرد. استفاده از سنگهای گرانیتی در محیط باز و نماهای ساختمانی مشکلی ندارد. در راه‌پله‌ها و فضاهای بست‌های که از تهویه مناسب برخوردارند، خطر خیلی کمی وجود دارد.

5-6-5 سازگاری

سنگ‌های ساختمانی با انواع مصالح ساختمانی سازگاری دارد.

6-6-5 بسته‌بندی، حمل و نگهداری

1-6-6-5 سنگ ساختمانی باید به طور مناسبی بسته‌بندی شود، چنانچه سنگ در حمل و نقل و انبار کردن آسیب نبیند. بسته‌بندی باید مانع از تکان خوردن و حرکت کردن آن‌ها در داخل بسته‌ها شود. بسته‌ها باید دارای وزن و ابعاد مناسب برای حمل باشند و جابه جایی آن‌ها با لیفتراک، بالابرها و دیگر وسایل رایج به نحو مناسب ممکن باشد.

2-6-6-5 در تمام مراحل کار لازم است سنگ‌ها به خوبی محافظت شوند. هم‌چنین باید به سطوح خارجی، به خصوص در گوشه‌ها با بخش‌های برجسته تزئینی توجه ویژه شود. برای این کار می‌توان از قطعات باریک چوب، پارچه کنفی با روکش پلی اتیلن استفاده کرد. از این روکش برای محافظت سنگ در برابر باران و برف نیز می‌توان بهره گرفت.

3-6-6-5 در هنگام انتقال سنگ ساختمانی بریده شده از محل تولید به محل فروش و کارگاه ساختمانی باید اصول ایمنی در بارگیری، حمل و تخلیه از قبیل بسته‌بندی و استفاده از وسائل بارگیری مناسب کاملاً رعایت شود، تا کارگران یا دیگر افراد آسیبی نبینند. برای حمل سنگها، باید از دستکش مناسب استفاده شود.

4-6-6-5 پس از پایان عملیات ساختمان‌سازی، سنگ باید از گرد و غبار، ملات و دیگر ذرات پاک شود. هنگام برداشتن و جمع کردن داربست‌ها نیز باید مراقب بود که لکه‌های زنگ لوله‌ها سنگ نما را آلوده نکند و به آن ضربه وارد نشود.

5-6-6-5 توصیه می‌شود از سنگهای تیره در نمای ساختمان استفاده نشود، زیرا ممکن است بر اثر تابش آفتاب رنگ آن‌ها محو شود.

6-6-6-5 برای شستن سنگ، بهتر است تنها از آب استفاده شود. برای تمیز کردن گرانیت‌ها می‌توان برس مویی غیرفلزی و محلول‌های شوینده رقیق و مناسب به کار برد. مرمرها را نیز می‌توان با آب و محلولهای شوینده رقیق تمیز کرد. در صورت استفاده از محلول‌های شوینده باید انواع سازگار با سنگ و بدون تأثیر بر خواص فیزیکی و شیمیایی، مکانیکی و مطابق شیوه نامه تولیدکننده به کار برده شود. برای این کار، پیش از استفاده از این محلول‌ها، اثر آن‌ها بر روی نمونه کوچک و مشابهی از سنگ آزمایش شود. از مصرف شوینده‌های اسیدی و قلیایی اسید کلریدریک، محلول آمونیوم و سود سوزآور خودداری شود.

7-6-6-5 در بسته‌بندی سنگ آهک ضوابط استاندارد ملی ایران شماره 4734 اعمال می‌گردد.