1-20-5 تعریف

1-1-20-5 فلزهای غیرآهنی: عمده‌ترین فلزهای غیرآهنی مورد مصرف در ساختمان عبارت است از: آلومینیم، مس، سرب، روی و قلع. از دیگر فلزها، مانند نیکل و منیزیم، در ساخت آلیاژها یا به عنوان پوشش استفاده می‌شود.

2-20-5 دسته‌بندی

فلزهای غیرآهنی به دسته‌های زیر تقسیم می‌شوند:

1-2-20-5 آلومینیوم: فلزی است نقره‌ای رنگ، با جلای فلزی، نرم و سبک و دارای قابلیت شکل‌پذیری زیاد و، پس از فولاد پرمصرف‌ترین فلز صنعتی است. از مزایای آلومینیم و آلیاژهای آن سبکی وزن و ضد زنگ بودن آنهاست. از معایب آن‌ها مدول ارتجاعی کم (تغییرشکل زیاد آن‌ها زیر بار) و حساسیت در برابر افزایش حرارت (تغییر محسوس در خواص مکانیکی آن‌ها در حرارت بیش از 100 درجه سیلسیوس) است که مصرف سازه‌ای این فلز را محدود می‌سازد.آلیاژهای آلومینیم مصرفی در کارهای ساختمانی به دو گروه تقسیم می‌شود:

الف- آلیاژهای آلومینیم با مقاومت نسبتاً کم، که بیشتر برای ساخت ورق ساده یا موج‌دار، پوشش شیروانی‌ها، درزبند و درزپوش، تزیین ساختمان، ساخت در و پنجره و، برخی منابع نگهداری مایعات و جز آن‌ها استفاده می‌شود.

ب- آلیاژهای آلومینیم با مقاومت زیاد، که در قطعات باربر اصلی در کارهای ساختمانی و ساخت اسکلت سبک سازه‌ها به کار می‌رود.

از پودر آلومینیم در ساختن رنگ و بتن گازی استفاده می‌شود.

آلیاژهای آلومینیمی که در کارهای ساختمانی مصرف می‌شوند، به صورت نیمرخ‌های مختلف، مانند ورق، میلگرد و قوطی تولید می‌شود. در اتصالات ساختمانی آلومینیمی، از پرچ، جوش و پیچ استفاده می‌شود. برای آن دسته از آلیاژهای آلومینیمی که به خوبی قابلیت جوش‌پذیری ندارند، پرچ کردن مناسب است.

آلومینیم جهت کاربرد در مصارف زیر تولید و استفاده می‌شود:

کاربرد ورق آلومینیمی (ساده و موجدار) در نماسازی، پوشش بام، درزبند، درزپوش، کلاهک دودکش‌ها، هواروها، کرکره‌ها و پوشش عایق حرارتی و رطوبتی و بازتاب گرماست. از ورق‌های نازک آلومینیم نیز به منزله محافظ رطوبت در دیوارها و سقف‌ها و عایق استفاده می‌شود.

نیمرخ‌های آلومینیمی را در ساخت چارچوب و قاب و در و پنجره، قاب دیوارهای غیرباربر، چارچوب، کف پله‌ها، نرده، ریل‌ها و میله‌ها می‌توان به کار برد. آلومینیم و آلیاژهای آن با نیمرخ‌های مختلف مانند تیرهای I و H شکل، ناودانی، نبشی و سپری و مقاطع Z شکل، ساخته می‌شود.

از سیستم‌های کامپوزیت آلومینیمی در نما رایج است. از لوله‌ها و قوطی‌های آلومینیمی برای برخی کارهای ساختمانی، مانند نرده، شبکه‌های تزیینی جان‌پناه‌ها، حفاظ‌ها و دیوارکوب‌های روشنایی، استفاده می‌شود.

2-2-20-5 مس: مس فلزی است سرخ رنگ، جلاپذیر و نرم که به خوبی قابلیت چکش خواری دارد و به آسانی شکل می‌گیرد. در حالت سرد، به آسانی تا می‌شود، اما نمی‌شکند. مس را می‌توان جوش داد و به آسانی لحیم کرد. پس از آهن و آلومینیوم، مس پرمصرف‌ترین فلز صنعتی است.

از مس و آلیاژهای آن، که گونه‌های برنج و مفرغ است، در آب‌بندی، درزبندی، کارهای تزئیناتی، ساختن قطعات شیرآلات و یراق‌آلات و لوله‌سازی استفاده می‌شود.

از ورق‌ها و تسمه‌های مسی برای پوشاندن بام و آب‌بندی و هم‌چنین به منزل در زپوش استفاده می‌شود. لوله‌های مسی را برای انتقال آب و بخار آب به کار می‌برند. جنس لوله مارپیچ آب گرم کن نیز از مس است.

مس برای گرمارسانی و برق‌رسانی از توانایی بسیار خوبی برخوردار است.

3-2-20-5 سرب: فلزی است به رنگ خاکستری مایل به آبی، به آسانی بریده می‌شود و خراش برمی دارد. سنگین‌ترین و نرم‌ترین فلز صنعتی است. می‌توان آن را به آسانی شکل داد و اگر سرد باشد، قابلیت برش، تا خوردن، نورد و منگنه شدن دارد و می‌توان آن را لحیم کرد و جوش داد.

از ورق سرب برای مغزی عایق‌های پیش‌ساخته و آب‌بندی سر ناودانها، کنارها و کنج‌های بام مصرف می‌شود. در کارخانه‌های شیشه‌سازی، اتاق‌های عکس‌برداری پزشکی و هم‌چنین در محل‌های کار کردن با پرتوهای رادیو اکتیو، دیوارها، و کف و سقف را با ورق‌های سربی می‌پوشانند.

از ورق سربی برای تراز کردن خرپاها و تیرهای فولادی به عنوان زیرسری استفاده می‌شود.

از سرب به همراه کنف برای درزبندی لوله‌های چدنی فاضلاب استفاده می‌کنند.

4-2-20-5 روی: فلزی است با رنگ متمایل به آبی و جلادار، در گرمای 100 درجه سیلسیوس ترد است و در گرمای 100 تا 250 درجه سیلسیوس از تردی آن کاسته می‌شود و می‌توان به آن شکل داد، نورد کرد و به شکل سیم در آورد. در گرمای تا 300 درجه سلسیوس به اندازه‌ای ترد می‌شود که می‌توان آن را کوبید و از آن گرد ساخت. گرد روی در ساخت رنگ‌های ویژه ضد زنگ به کار می‌رود. از روی برای پوشاندن ورق، لوله و سایر قطعات فولادی و نیز جلوگیری از زنگ زدن آن‌ها استفاده می‌شود. این قبیل محصولات به آهن سفید شهرت دارند. در جاهای نمناک، از ورق، لوله، پیچ و مهره و میخ فولادی روی اندود استفاده می‌کنند تا زنگ نزند.

5-2-20-5 قلع: قلع فلزی به رنگ سفید نقره‌ای جلادار، نرم است و به آسانی شکل می‌پذیرد. آن را می‌توان ریخت و لحیم کرد و بدون آن که، نیاز به گرم کردن داشته باشد، چکش‌کاری و نورد کرد. از قلع کمتر از روی، برای پوشش قطعات فولادی ساختمانی استفاده می‌شود و در تولید انواع آلیاژها، به خصوص برنز یا مفرغ، که آلیاژی از مس و قلع است، کاربرد دارد.

3-20-5 استانداردها

1-3-20-5 استانداردهای ملی ایران با عنوان آلومینیم و آلیاژهای آلومینیم کارپذیر به شماره 16588 شامل 6 قسمت است که مشخصات این فرآورده‌ها را ارائه می‌کنند. عناوین این فرآورده‌ها و سایر استانداردهای مرجع این بخش در پیوست 2 ارائه شده‌اند.

4-20-5 ایمنی، بهداشت و ملاحظات زیست محیطی

هنگام تهیه قطعات از ورق‌ها یا پروفیل‌های آلومینیمی باید اقدامات احتیاطی لازم را در نظر داشت و از وسایل متداول کار با فلز نظیر دستکش و پایپوش و هنگام برشکاری یا پرچکاری از عینک حفاظتی استفاده شود.

پسماندهای فلزی و فلزات غیرآهنی و پسماندهای آلیاژ فلزات به عنوان پسماندهای ویژه محسوب شده و باید تدابیر خاص مصوب شورای عالی حفاظت محیط‌زیست در مورد آن‌ها عملیاتی شود.

خاکسترها و ضایعات روی، مس، لجن‌های آبکاری، پسماند مایع ناشی از پاکسازی فلزات، باقیمانده رسوبی افرآوری فلزات غیرآهنی، پسماندها یا قراضه‌های انباره‌های الکتریکی، قطعات الکتریکی نمونه‌هایی از پسماندها می‌باشند.

5-20-5 سازگاری

ورق‌های نازک آلومینیم به منظور حفاظت رطوبت باید دارای ضخامت و انعطاف‌پذیری مناسب بوده و در صورت استفاده به عنوان روکش عایق‌های رطوبتی باید حداقل ضخامت ذکر شده در استانداردهای مرتبط را داشته باشد.

استفاده از ورق‌های آلومینیم به عنوان نمای ساختمان باید با ملحوظ داشتن موارد لازم در شرایط محیطی از نظر رطوبت و دمای محیط صورت گیرد.