1-3-13 اصول حفاظت

1-1-3-13 کلیات

هدف از مقررات ذکر شده در این بخش، تضمین ایمنی افراد، حیوانات و سلامت ساختمان‌ها و محتویات و تجهیزات آن در مقابل خطرات و خسارات احتمالی ناشی از استفاده عادی از تأسیسات برقی است.

در تأسیسات برقی دو عامل عمده خطر به قرار زیر وجود دارد:

الف) جریان‌های برق گرفتگی

ب) دماهای زیاد که ممکن است منجر به ایجاد سوختگی‌ها، آتش‌سوزی‌ها و دیگر صدمات شود.

2-1-3-13 حفاظت در برابر تماس مستقیم

اشخاص و حیوانات باید در مقابل خطرات ناشی از احتمال تماس با قسمت‌های برق‌دار تأسیسات برقی حفاظت شوند. این حفاظت ممکن است با یکی از روش‌های زیر تأمین شود:

الف) جلوگیری از عبور جریان از بدن اشخاص یا حیوانات

ب) حفاظت با استفاده از عایق‌بندی قسمت‌های برق‌دار قابل دسترس

پ) حفاظت با استفاده از حصارکشی یا ایجاد موانع و یا استفاده از محفظه ها

ت) حفاظت با استقرار در خارج از محدوده دسترس (ردیف 13-2-3-41)

ث) محدود کردن جریانی که ممکن است از بدن عبور کند به میزانی کمتر از جریان برق گرفتگی

ج) استفاده از کلید جریان باقیمانده (RCD) به عنوان حفاظت اضافی

چ) استفاده از منابع تغذیه با ولتاژ ایمنی خیلی پایین (SELV , PELV, FELV) مطابق استاندارد IEC 60536

3-1-3-13 حفاظت در برابر تماس غیرمستقیم

اشخاص و حیوانات باید در مقابل خطرات احتمالی ناشی از تماس با بدنه‌های هادی، حفاظت شوند. این حفاظت ممکن است به یکی از روش‌های زیر تأمین شود:

الف) جلوگیری از عبور جریان اتصالی از بدن اشخاص یا حیوانات

ب) محدود کردن جریان اتصالی که ممکن است از بدن عبور کند به میزان کمتر از جریان برق گرفتگی

پ) حفاظت با استفاده از هادی حفاظتی و قطع خودکار مدار تغذیه، به محض بروز نقصی که ممکن است به عبور جریان از بدن که در تماس با بدنه هادی است، منجر شود. در موقعی که این جریان مساوی یا بیشتر از جریان برق گرفتگی است.

ت) حفاظت بدون استفاده از هادی حفاظتی و قطع خودکار مدار تغذیه شامل موارد زیر:

– حفاظت با استفاده از تجهیزات کلاس عایق‌بندی II (عایق‌بندی دوبل دارای عایق اولیه و ثانویه)

– حفاظت با استفاده از تجهیزات کلاس عایق‌بندی III (با ولتاژ ایمنی خیلی پایین FELV، PELV، SELV) مطابق استاندارد IEC 60536

– حفاظت با استفاده از هم‌بندی هم ولتاژ کننده بدون اتصال زمین

– حفاظت با استفاده از محیط‌های عایق

– حفاظت با استفاده از جدایی الکتریکی (ترانسفورماتور ایزوله، سیستم IT)

4-1-3-13 حفاظت در برابر هر دو نوع تماس مستقیم و غیرمستقیم

یکی از روش‌هایی که قادر به تأمین ایمنی هم در برابر تماس مستقیم و هم در برابر تماس غیرمستقیم است، استفاده از ولتاژ خیلی پایین می‌باشد که در تأسیسات محیط‌های خاص از قبیل حمام، استخر، سونا و غیره استفاده می‌شود.

این سیستم شامل سه نوع ولتاژ خیلی پایین است که شرح خلاصه شرایط و مدارهای این سیستم‌ها در جدول شماره 13-3-1-4 ذکر شده است.

جدول 13-3-1-4- سیستم‌های ولتاژهای خیلی پایین (FELV ,PELV, SEL)

ولتاژ خیلی پایین ایمنی Safety Extra Low Voltage = SELV

ولتاژ خیلی پایین حفاظتی Protective Extra Low Voltage = PELV

ولتاژ خیلی پایین عملیاتی Functional Extra Low Voltage = FELV

5-1-3-13 حفاظت با استفاده از SELV و PELV

در موارد زیر حفاظت در برابر برق گرفتگی انجام شده به حساب می‌آید:

الف) ولتاژ اسمی سیستم نباید از مقادیری که در باند یک استاندارد IEC 60449 تعیین گردیده تجاوز کند.

ب) منبع ولتاژ یکی از منابع ذکر شده برای منابع SELV (بدون اتصال زمین) و یا منابع PELV (با اتصال زمین) باشد.

تبصره: اگر در منبع تغذیه سیستم‌های مذکور بخش ولتاژ بالاتر شامل اتوترانسفورماتور یا پتانسیومتر یا وسایل الکتریکی و مانند آن‌ها باشد، مدار ولتاژ خیلی پایین ادامه مدار ولتاژ بالا به حساب آمده و حفاظت آن باید مانند قسمت با ولتاژ بالا در نظر گرفته شود.

6-1-3-13 منابع تغذیه SELV بدون اتصال زمین

در منابع تغذیه SELV بدنه‌های هادی و مدارها بدون اتصال به زمین بوده و باید از نظر الکتریکی نیز از زمین و دیگر سیستم‌ها مجزا باشد. به این دلیل و نیز به منظور کاهش خطرات برق گرفتگی، این منابع باید طبق استانداردهای معتبر تولید شده و تجهیزات قطعات مدارها، لوازم و غیره باید به نحوی انتخاب و در نظر گرفته شوند که اتصالی و سایر معایب دیگر به خود این منابع محدود گشته و قطعات هادی دیگر سیستم‌ها را تحت تاثیر قرار ندهند. این منابع شامل شش نوع است که در سه گروه به قرار زیر تقسیم می‌شوند:

1-6-1-3-13 گروه اول منابع تغذیه SELV است که تغذیه آن با ولتاژ بالاتر از ولتاژ خروجی این منبع انجام می‌گیرد. این گروه شامل انواع زیر می‌باشد:

الف) ترانسفورماتور ایمنی، که دارای سیم‌پیچی‌های مستقل اولیه جهت ولتاژ تغذیه بالاتر و سیم‌پیچی ثانویه با ولتاژ خروجی خیلی پایین ایمنی (SELV) باشد این ترانسفورماتور باید مجهز به پرده فلزی بین سیم‌پیچی اولیه و ثانویه بوده و نیز مطابق استاندارد IEC 61558-2-6 تولید شده باشد.

ب) موتور- ژنراتور، که در آن، موتور با ولتاژ بالاتر تغذیه شده و به عنوان نیروی محرکه ژنراتور با ولتاژ خروجی خیلی پایین ایمنی (SELV) بکار گرفته می‌شود. عایق‌بندی و درجه ایمنی این منبع باید معادل ترانسفورماتور ایمنی (بند الف فوق الذکر) باشد.

پ) منابع تغذیه الکترونیکی که دارای حفاظت‌های لازم قطعات و لوازم استاندارد در مدارهای داخلی بوده، بطوری که در اثر عیوب داخلی مقدار ولتاژ خروجی خیلی پایین ایمنی آن (SELV) افزایش نیافته و حفاظت در مقابل تماس غیرمستقیم نیز تأمین گردد.

2-6-1-3-13 گروه دوم منابع تغذیه SELV است که ولتاژ خروجی خیلی پایین ایمنی آن مستقل از هر گونه منبع تغذیه با ولتاژ بالاتر می‌باشد. این گروه شامل انواع منابع زیر:

الف) منابع جریان مانند باتری و یا سلول‌های خورشیدی که بطور مستقل عمل می‌نمایند.

ب) دیزل ژنراتور، که در آن دیزل به عنوان نیروی محرکه ژنراتوری که دارای ولتاژ خروجی خیلی پایین ایمنی (SELV) بوده، بکار گرفته می‌شود.

3-6-1-3-13 گروه سوم منابع تغذیه SELV شامل منابعی است، قابل حمل و سیار ایمن، مانند ترانسفورماتور ایمنی، موتور- ژنراتور (بندهای الف و ب ردیف 13-3-1-6-1) و تجهیزاتی که با الزامات حفاظتی و مشابه با عایق‌بندی دوبل (کلاس عایق‌بندی II) مطابقت نماید.

7-1-3-13 منابع تغذیه PELV با اتصال زمین

منابع تغذیه PELV از نظر ساختار سیستم و انواع، مشابه منابع تغذیه SELV بوده ولی در شرایطی مورد استفاده قرار می‌گیرد که احتمال مجزا و جدا بودن الکتریکی این سیستم، از زمین و دیگر سیستم‌ها در طول بهره‌برداری قابل تأمین نباشد. در این منابع مدارهای سیستم و بدنه هادی تجهیزاتی که در آن مورد استفاده قرار می‌گیرند، می‌توانند به زمین متصل شوند.

تبصره: در منابع تغذیه خیلی پایین حفاظتی PELV که تغذیه آن با ولتاژ بالاتر از ولتاژ خروجی خیلی پایین حفاظتی انجام می‌گیرد، حفاظت‌های مناسب و لازم در مدار ولتاژ بالاتر باید در نظر گرفته شود تا از بروز خطرات تماس غیرمستقیم جلوگیری و حفاظت لازم آن مدار، نیز تأمین گردد.

8-1-3-13 الزامات عمومی برای مدارهای SELV و PELV

1-8-1-3-13 قسمت‌های برق‌دار مدارهای SELV و PELV

قسمت‌های برق‌دار مدارهای SELV و PELV باید از نظر الکتریکی از سایر مدارها و از یکدیگر مجزا باشند.

2-8-1-3-13 هادی‌های مدارهای SELV و PELV

هادی‌های مدارهای SELV و PELV باید از سایر مدارها جدا باشند. اگر انجام این کار به هنگام اجرا ممکن نباشد، باید یکی از موارد زیر مراعات شود:

الف) مدارهای SELV و PELV علاوه بر عایق‌بندی اصلی از داخل یک غلاف غیرفلزی عبور کنند.

ب) هادی‌های مدارهای با ولتاژهای مختلف به کمک یک جدا کننده یا غلاف فلزی زمین شده از هم جدا شوند.

پ) مدارهای با ولتاژهای مختلف، می‌توانند با استفاده از رشته‌های یک کابل یا به صورت هادی‌های جمعی از داخل یک مجرا عبور داده شوند به شرطی که هادی‌های SELV و PELV به صورت انفرادی یا دسته جمعی نسبت به بالاترین ولتاژ موجود در مسیر عایق‌بندی شده باشند.

9-1-3-13 الزامات خاص مدارهای SELV (بدون اتصال زمین)

الزامات خاص مدارهای SELV (بدون اتصال زمین) شامل موارد زیر است:

1-9-1-3-13 قسمت‌های برق‌دار مدارهای SELV

قسمت‌های برق‌دار مدارهای SELV نباید به زمین یا به هادی‌های حفاظتی مدارهای دیگر اتصال داده شوند.

2-9-1-3-13 بدنه‌های هادی مدارهای SELV

بدنه‌های هادی نباید به اجزای زیر اتصال داده شوند:

الف) زمین

ب) هادی‌های حفاظتی یا بدنه‌های هادی مدارهای دیگر

پ) بدنه‌های بیگانه به استثنای مواردی که تجهیزات الکتریکی از نظر ساختاری باید در تماس با بدنه‌های بیگانه باشند. در این صورت باید اطمینان حاصل شود که این بدنه‌ها نخواهند توانست ولتاژهای بیش از ولتاژ موجود در شبکه تأسیسات برقی ساختمان را به خود بگیرد.

3-9-1-3-13 حفاظت در برابر تماس مستقیم (مدارهای SELV )

اگر ولتاژ اسمی از 25 ولت مؤثر در جریان متناوب و یا 60 ولت جریان مستقیم بدون تموج تجاوز کند، حفاظت در برابر تماس مستقیم الزامی خواهد بود. حفاظت در برابر تماس مستقیم باید به یکی از دو روش زیر تأمین شود:

الف) پیش‌بینی موانع یا با پوششی که درجه حفاظت (IP) آن حداقل برابر با IP2x باشد.

ب) دارای عایق‌بندی باشد که در برابر ولتاژ آزمونی 500 ولت جریان متناوب مؤثر حداقل یک دقیقه استقامت کند.

تبصره 1: برای محیط عادی و خشک، چنانچه ولتاژ اسمی از 25 ولت مؤثر در جریان متناوب یا 60 ولت جریان مستقیم بدون تموج تجاوز نکند، حفاظت در برابر تماس مستقیم، الزامی نمی‌باشد.

تبصره 2: رعایت مقررات برای حفاظت در برابر تماس مستقیم در محیط‌های غیرخشک از جمله حمام، دوش، استخر و یا در بعضی از محیط‌ها و شرایط دیگر، الزامی است ردیف (13-10-3-2) و (ردیف 13-10-5-1).

10-1-3-13 الزامات خاص مدارهای PELV (با اتصال زمین)

در مواردی که مدارها دارای اتصال زمین بوده و یا داشتن منابع تغذیه SELV لازم نباشد، شرایط زیر باید برقرار شود:

1-10-1-3-13 حفاظت در برابر تماس مستقیم (مدارهای PELV)

حفاظت در برابر تماس مستقیم باید به یکی از دو روش زیر تأمین شود:

الف) پیشبینی موانع یا با پوششی که درجه حفاظت (IP) آن حداقل برابر با IP2x باشد.

ب) دارای عایق‌بندی باشد که در برابر ولتاژ آزمونی 500 ولت جریان متناوب مؤثر، یک دقیقه استقامت کند.

2-10-1-3-13 عدم لزوم حفاظت در برابر تماس مستقیم (مدارهای PELV)

اگر تجهیزات داخل حوزه اثر هم‌بندی برای هم ولتاژ کردن باشد و ولتاژ اسمی از مقادیر زیر تجاوز نکند ایجاد حفاظت در برابر تماس مستقیم با توجه به ردیف 13-3-1-10-1 لازم نخواهد بود:

الف) 25 ولت مؤثر در جریان متناوب یا 60 ولت جریان مستقیم بدون تموج، هنگامی که تجهیزات به طور معمول فقط در محیط‌های خشک مورد استفاده قرار می‌گیرند و انتظار نمی‌رود سطوح بزرگی از قسمت‌های برق‌دار با بدن تماس حاصل کند.

ب) 6 ولت مؤثر در جریان متناوب یا 15 ولت جریان مستقیم بدون تموج در همه موارد دیگر.

11-1-3-13 منابع تغذیه FELV

این سیستم با استفاده از ولتاژ شبکه تأسیسات برقی ساختمان، برای تأمین ولتاژ خیلی پایین عملیاتی مورد نیاز در شبکه‌های ارتباطات و مخابرات، سیستم‌های کنترل، سیستم‌های ابزار دقیق و غیره در صورتی مورد استفاده قرار می‌گیرد که رعایت همه مقررات مربوط به SELV و PELV لازم نبوده و یا رعایت نشده باشد. در این سیستم علاوه بر الزامی نبودن شرط ایمن بودن منبع تغذیه، می‌توان از مدارهای با اتصال زمین نیز استفاده نمود در این منابع وصل بدنه‌های هادی به هادی حفاظتی مدار اولیه الزامی بوده و نیز وصل هادی حفاظتی مدارهای FELV به زمین عملیاتی، مجاز می‌باشد. علاوه بر موارد مذکور برای اطمینان از عملکرد این منابع نسبت به تماس‌های مستقیم و غیرمستقیم موارد زیر نیز باید رعایت شود:

1-11-1-3-13 حفاظت در برابر تماس مستقیم (مدارهای FELV )

حفاظت در برابر تماس مستقیم باید با یکی از دو روش زیر انجام شود:

الف) استفاده از حصارکشی‌ها یا محفظه‌ها برای جلوگیری از تماس مستقیم

ب) استفاده از عایق‌بندی که با حداقل ولتاژ آزمونی مدار اولیه مطابقت داشته باشد.

در مواردی که مدارهای FELV قادر به تحمل این ولتاژ نباشند، عایق‌بندی بدنه‌های در دسترس تجهیزات در حین نصب باید تقویت شود تا حدی که بتواند در برابر ولتاژ آزمونی 1500 ولت متناوب مؤثر، استقامت کند.

2-11-1-3-13 حفاظت در برابر تماس غیرمستقیم (مدارهای FELV)

حفاظت در برابر تماس غیرمستقیم باید با یکی از دو روش زیر انجام شود:

الف) بدنه‌های هادی تجهیزات FELV به هادی حفاظتی مدار اولیه وصل شود به شرط اینکه یک وسیله حفاظتی در برابر تماس غیرمستقیم، منبع یا مدار تغذیه را در صورت بروز اتصالی بین فاز و بدنه قطع کند و ولتاژ تماس نیز از حدود ولتاژ قراردادی بیشتر نشود. این امر مانع وصل یکی از هادی‌های برق‌دار FELV به هادی حفاظتی مدار اولیه نخواهد شد.

ب) بدنه‌های هادی تجهیزات FELV به هادی هم‌بندی هم ولتاژ کننده مدار اولیه که زمین نشده است، وصل شود. از این روش در مواردی استفاده می‌شود که مدار با روش حفاظتی جدایی الکتریکی حفاظت می‌شود.

تبصره: پریزها و دو شاخه‌های مدارهای PELV, SELV و FELV باید مخصوص هر یک از این منابع بوده و نباید قابل اتصال و استفاده در مدارهای دیگر باشد.

12-1-3-13 حفاظت در برابر اثرهای حرارتی در بهره‌برداری عادی

تأسیسات برقی باید طوری طراحی و اجرا شده باشد که برای مواد قابل اشتعال در اثر دماهای زیاد یا قوس الکتریکی امکان بروز هیچ نوع حریق وجود نداشته باشد، هم‌چنین در موقع بهره‌برداری عادی از تجهیزات الکتریکی نباید هیچ نوع خطر سوختگی برای اشخاص یا حیوانات وجود داشته باشد.

13-1-3-13 حفاظت در برابر اضافه جریان

اشخاص و حیوانات و هم‌چنین وسایل و لوازم ساختمان‌ها باید در برابر صدمات و خسارات ناشی از دماهای زیاد و عوامل الکترومکانیکی که ممکن است در اثر هر اضافه جریانی در قسمت‌های برق‌دار به وجود آیند، حفاظت شوند. این حفاظت ممکن است به یکی از روش‌های زیر تأمین شود:

الف) قطع خودکار تغذیه در موقع بروز اضافه جریان قبل از اینکه این اضافه جریان با توجه به مدت زمان برقراری آن به مقدار خطرناک برسد.

ب) محدود کردن حداکثر اضافه جریان با توجه به مدت زمان برقراری آن به میزانی که بی‌خطر باشد.

14-1-3-13 حفاظت در برابر جریان‌های اتصالی

هادی‌ها به جز هادی‌های برق‌دار و همه قطعات دیگری که برای هدایت جریان‌های اتصالی پیشبینی شده‌اند باید بتوانند این جریان‌ها را بدون ایجاد دماهای زیاد هدایت کنند.

تبصره 1: لازم است به جریان‌های اتصال زمین و جریان‌های نشتی توجه خاصی مبذول شود.

تبصره 2: هادی‌های برق‌دار در برابر هر نوع جریان اتصالی، از جمله جریان اتصالی که در اثر نقصی به وجود آمده باشد، باید محفوظ بماند (مشابه با ردیف 13-3-1-13).

15-1-3-13 حفاظت اشخاص و حیوانات در برابر اضافه ولتاژ

1-15-1-3-13 اشخاص و حیوانات و هم‌چنین وسایل، لوازم و ساختمان‌ها باید در برابر هر نوع و اثر مضری که ممکن است در نتیجه بروز اتصالی بین مدارهای با ولتاژهای مختلف ایجاد شود، محافظت شوند.

2-15-1-3-13 اشخاص و حیوانات و هم‌چنین وسایل، لوازم و ساختمان‌ها باید در برابر صدمات و خسارات ناشی از ولتاژهای زیاد که ممکن است در اثر عوامل دیگری مانند صاعقه یا قطع و وصل مدارها به وجود آیند، محافظت شوند (ردیف 13-3-1-16).

16-1-3-13 حفاظت تأسیسات و تجهیزات در برابر اضافه ولتاژ

اضافه ولتاژ گذرا در تأسیسات برق از جمله در پُستهای برق، تأسیسات برق فشار ضعیف و هم‌چنین اضافه ولتاژ ناشی از اثرات صاعقه و یا کلیدزنی، به عملکرد صحیح و سالم تجهیزات، دستگاه‌ها، اجزاء شبکه تأسیسات برق آسیب‌رسانده و در مواردی نیز ممکن است برای افراد خطر آفرین باشد. برای این منظور لازم است حفاظتها و تمهیدات ایمنی در تأسیسات برقی به قرار زیر، پیش‌بینی گردد.

1-16-1-3-13 حفاظت در برابر اضافه ولتاژ در پُست‌های برق

برای جلوگیری از اضافه ولتاژ در شبکه برق فشار ضعیف به دلیل بروز اتصال زمین در تجهیزات شبکه برق فشار متوسط و اثر آن در شبکه برق فشار ضعیف، موارد زیر باید رعایت شود:

(الف) الکترود اتصال زمین قسمت برق فشار متوسط از الکترود اتصال زمین قسمت برق فشار ضعیف (متصل به نقطه خنثی ترانسفورماتور) مجزا و مستقل از هم اجرا گردد، که در این صورت پُست برق‌دارای دو الکترود زمین مستقل خواهد بود (ردیف پ1-10-6).

تبصره 1: الکترودهای اتصال زمین قسمت برق فشار متوسط و برق فشار ضعیف، هر کدام باید به ترمینال یا شینه اصلی زمین مخصوص خود وصل شوند.

تبصره 2: پیش‌بینی و اجرای الکترودهای اتصال زمین مجزا و مستقل در پُست برق، برای قسمت برق فشار متوسط و برق فشار ضعیف، یعنی دو الکترود برای هر پُست مطمئن‌تر از یک الکترود مشترک می‌باشد.

ب) در صورتی که به دلایل محدودیت‌های اجرایی و یا شرایط طرح، فاصله مناسب بین دو الکترود فراهم نشود و الکترودها در حوزه ولتاژ هم قرار گیرند و یا بدلایل وجود اجسام فلزی مدفون در محل، ایجاد دو الکترود اتصال زمین مستقل امکان‌پذیر نباشد، ایجاد الکترود مشترک برای سیستم‌های اتصال زمین برق فشار متوسط و برق فشار ضعیف الزامی می‌گردد. در اینصورت مقاومت الکتریکی اتصال زمین در یک الکترود مشترک برای سیستم‌های برق فشار متوسط و برق فشار ضعیف نباید از یک اهم تجاوز کند.

تبصره: در صورتی که امکان دستیابی به مقاومت یک اهم در الکترود اتصال زمین مشترک امکان‌پذیر نباشد، کلیدهای حفاظتی اتوماتیک تابلوهای فشار متوسط در پُست برق در زمان مناسب جریان اتصالی در شبکه فشار متوسط را باید قطع کند (ردیف پ 1-10-6-9)

2-16-1-3-13 حفاظت در برابر اضافه ولتاژ در تأسیسات برق فشار ضعیف

برای حفاظت در مقابل اضافه ولتاژ در تأسیسات برق فشار ضعیف موارد زیر باید رعایت گردد:

الف) برای جلوگیری از اضافه ولتاژ در هادی خنثی در صورت بروز اتصال بین هادی فاز و هادی خنثی، تجهیزات حفاظتی در مقابل اضافه ولتاژ باید در مدار پیش‌بینی گردد.

ب) قطع هادی خنثی باعث مواج شدن ولتاژ بین فازها و هادی خنثی شده و موجب شکست عایق‌بندی و در نتیجه سوختن لوازم و تجهیزات الکتریکی می‌شود. برای این منظور باید تمهیدات لازم برای پیشگیری از قطع هادی خنثی پیش‌بینی گردد.

تبصره 1: مسیر مجاری عبور و شرایط اجرایی مدارهای برق فشار ضعیف باید طوری در نظر گرفته شود که از احتمال اتصال تصادفی هادی فاز به سیستم اتصال زمین شبکه کامپیوتر و سیستم‌های فن‌آوری اطلاعات (IT) که باعث بروز تغییرات شدید ولتاژ در آن شبکه‌ها می‌گردد، جلوگیری شود.

تبصره 2: برای حفاظت مصارف برقی سه فاز موتوری و یا سایر مصارف برقی دیگر که قطع فاز و جابجایی فاز به آن‌ها آسیب می‌رساند، بایستی از رله کنترل فاز و یا هر مکانیسم مشابه دیگری استفاده گردد.

3-16-1-3-13 حفاظت در برابر اضافه ولتاژ ناشی از اثرات صاعقه

تجهیزات دستگاه‌ها و سیستم‌های مختلف تأسیسات برقی از جمله دستگاه‌های الکترونیکی حساس و گران قیمت، شبکه‌های کامپیوتری و سیستم‌های فن‌آوری اطلاعات (IT) که امروزه در ساختمان‌های بزرگ و یا خاص بصورت گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرند، باید در مقابل اضافه ولتاژ ناشی از اثرات صاعقه حفاظت گردند. این تجهیزات حفاظتی اصطلاحاً برقگیر حفاظتی نامیده می‌شوند که برای محدود کردن اثرات اضافه ولتاژ ناشی از صاعقه روی تأسیسات برق از جمله شبکه توزیع نیرو، در تابلو ورودی برق اصلی پست برق ساختمان و یا سایر تابلوهای برق مورد استفاده قرار می‌گیرند، و دارای الزاماتی به قرار زیر می‌باشند:

الف) تجهیزات برقگیر حفاظتی در صورت نیاز، در اولین تابلو برق در نقطه ورودی و محل تحویل نیروی برق به ساختمان (سرویس مشترک) و یا در اولین تابلوی برق فشار ضعیف (تابلوی اصلی) در سیستم توزیع نیرو در نظر گرفته می‌شود.

ب) اضافه ولتاژ ناشی از صاعقه به بعضی از دستگاه‌های الکترونیکی حساس و گران قیمت و یا مشابه آن‌ها، آسیب‌رسانده و کارکرد آن‌ها را مختل می‌نماید. تابلوهای تغذیه کننده دستگاه‌های فوق باید علاوه بر دارا بودن سایر حفاظتهای لازم دیگر، تجهیزات برقگیر حفاظتی مخصوص به خود را نیز داشته باشد (شکل شماره 13-3-1-16-3).

پ) تجهیزات برقگیر حفاظتی در هر تابلوی برق باید با یک برچسب مخصوص و دائمی مشخص شده باشد.

ت) تجهیزات برقگیر حفاظتی بر اساس سطح و یا تراز ولتاژ حفاظت، جریان تخلیه الکتریکی جریان حداکثر و یا جریان ضربه و سایر مشخصات دیگر آن‌ها انتخاب می‌گردند.

تبصره: لازم به ذکر است که در تأسیسات برق 400/230 ولت، سطح و یا تراز ولتاژ عملکرد برقگیر حفاظتی از 2/5 کیلوولت بیشتر نمی‌باشد.

ث) تجهیزات برقگیر حفاظتی در شبکه توزیع سیستم‌های نیرو باید در نقاط مشخص و مطابق شکل‌های شماره (13-3-1-16-1:4 تا 13-3-1-16-4:4)، نصب شوند.

توضیحات علائم شکل 13-3-1-16-3 به قرار زیر است:

PD: وسیله حفاظتی (فیوز) برقگیر حفاظتی
SPD: برقگیر حفاظتی
E/I: دستگاه و یا تجهیزاتی که در مقابل اضافه ولتاژ حفاظت می‌شود.

شکل 13-3-1-16-3- طرحواره نصب وسیله حفاظتی و برقگیر حفاظتی در تابلو برق تغذیه کننده دستگاه و یا تجهیزات

13-3-1-16-4 محل قرارگیری وسیله حفاظتی و برقگیر حفاظتی

محل قرارگیری وسیله حفاظتی و برقگیر حفاظتی در سیستم‌های نیروی TT, TN و IT در شکل‌های شماره (13-3-1-16-1:4 تا 13-3-1-16-4:4) نمایش داده شده است.

توضیحات علائم شکل‌های 13-3-1-16-1:4 تا 13-3-1-16-4:4 به قرار زیر است:

3: ترمینال یا شینه اتصال زمین اصلی 4: برقگیر حفاظتی

5: اتصال هادی حفاظتی به برقگیر حفاظتی با گزینه‌های 5a و یا 5b 5: تجهیزاتی که باید محافظت شود

7: کلید حفاظتی جریان باقیمانده F1: وسیله حفاظتی اصلی تابلو

R_A : الکترود اتصال زمین تأسیسات F2: وسیله حفاظتی برقگیر حفاظتی

R_B: الکترود اتصال زمین سیستم نیرو (به توصیه سازنده برقگیر حفاظتی)

فازها = L1, L2, L3 هادی خنثی = N هادی حفاظتی = PE

شکل 13-3-1-16-1:4 طرحواره نصب برقگیر حفاظتی در شبکه توزیع سیستم نیروی TN (سه فاز)

*

شکل 13-3-1-16-2:4 طرحواره نصب برقگیر حفاظتی در شبکه توزیع سیستم نیروی TT با قرارگیری برقگیر حفاظتی در طرف تغذیه بار و بعد از کلید حفاظتی جریان باقی مانده (RCD)

*

شکل 13-3-1-16-3:4 طرحواره نصب برقگیر حفاظتی در شبکه توزیع سیستم نیروی TT با قرارگیری برقگیر حفاظتی قبل از کلید حفاظتی جریان باقی مانده (RCD)

*

شکل 13-3-1-16-4:4 طرحواره نصب برقگیر حفاظتی در شبکه توزیع سیستم نیروی IT

تبصره 1: در دیاگرام‌های شکل‌های شماره (13-3-1-16-1:4 تا 13-3-1-16-4:4) تجهیزاتی که باید توسط برقگیر حفاظتی محافظت شوند بطور شماتیک بصورت یک فاز نشان داده شده‌اند.

تبصره 2: محل نصب برقگیر حفاظتی در دیاگرام‌های شکل‌های شماره (13-3-1-16-1:4 تا 13-3-1-16-4:4) در تابلوی برق اصلی فشار ضعیف می‌باشد.

تبصره 3: برقگیر حفاظتی بر اساس نیاز و کاربری در سه سطح ولتاژ تولید و ساخته می‌شوند.

تبصره 4: ترکیب برقگیرهای حفاظتی 4a نمایش داده شده در شکل شماره 13-3-1-16-3:4 با برقگیر حفاظتی، 4 حفاظت لازم در مقابل اضافه ولتاژ را در سطح دو تقسیم‌بندی ولتاژ (تبصره 3) انجام می‌دهد.

17-1-3-13 حفاظت در مقابل پایین بودن ولتاژ

وسایل و لوازم الکتریکی که ممکن است در اثر کاهش احتمالی ولتاژ دچار آسیب دیدگی و خسارت شوند، باید در مقابل کاهش ولتاژ حفاظت شوند.

18-1-3-13 حفاظت در برابر تداخل امواج الکترومغناطیسی

اگر تأسیسات برقی و اجزاء آن در معرض امواج شدید الکترومغناطیسی قرار بگیرند، باید در مقابل اثرات تداخل امواج مذکور حفاظت شوند.

تداخل بیش از حد امواج الکترومغناطیسی باعث اختلال در کارکرد تجهیزات مورد استفاده در تأسیسات برق بخصوص تجهیزات الکترونیکی شده و به قطعات الکترونیکی نیز آسیب می‌رساند.

این پدیده ممکن است بر اثر وقوع صاعقه قطع و وصل کلیدهای با آمپر بالا بخصوص در تابلوهای اصلی و نیمه اصلی، اتصال کوتاه در شبکه توزیع نیرو، راه‌اندازی موتورهای با توان بالا و سایر پدیده‌هایی که تداخل امواج و در نتیجه اضافه ولتاژ را در تأسیسات برق باعث می‌شوند، بوجود آید.

تبصره 1: وجود مسیر مشترک بیش از حد مجاز در کابل‌کشی و یا سیم‌کشی شبکه توزیع نیرو با شبکه کامپیوتر و فنآوری اطلاعات (IT) و شبکه مخابرات و یا وجود هر گونه حلقه (لوپ) فلزی بزرگ در ساختمان در ظاهر شدن پدیده تداخل امواج الکترومغناطیسی مؤثر می‌باشد.

تبصره 2: در طراحی تأسیسات برقی ساختمان‌های ویژه حیاتی و بسیار زیاد حساس، به منظور اجتناب از تداخل بیش از حد امواج الکترومغناطیسی الزامات استاندارد IEC 61000 رعایت گردد. هم‌چنین استفاده از تمهیدات لازم جهت حفاظت سامانه‌های حساس الکتریکی و الکترونیکی در مقابل تهدیدات بمبهای الکترومغناطیسی در این ساختمان‌ها توصیه می‌گردد (مبحث 21 مقررات ملی ساختمان).

1-18-1-3-13 کاهش اثرات ناشی از تداخل امواج الکترومغناطیسی

برای کاهش اثرات ناشی از تداخل امواج الکترومغناطیسی تمهیدات و موارد زیر باید در نظر گرفته شوند:

الف) پیش‌بینی برقگیر حفاظتی در تأسیسات برقی (ردیف 13-3-1-16-3).

ب) تأمین فاصله مناسب بین هادی نزولی (پایین رو) سیستم صاعقه‌گیر با کابل‌های شبکه توزیع نیرو کابل‌های حامل سیگنال‌های الکترونیکی و کابل‌های شبکه کامپیوتر، طبق توصیه سازندگان سیستم‌های صاعقه‌گیر

تبصره: هادی نزولی در سیستم صاعقه‌گیر، عبارت از هادیی است که صاعقه‌گیر را از طریق جعبه رسیدگی و آزمایش به الکترود اتصال زمین صاعقه‌گیر متصل می‌نماید (شکل شماره پ1-2-8-4).

پ) در ساختمان‌هایی که شبکه کامپیوتر و فنآوری اطلاعات (IT) بطور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد، سیستم نیرو باید از نوع TN-S بوده و استفاده از سیستم نیروی TN-C در اینگونه ساختمان‌ها مجاز نمی‌باشد.

ت) اگر تأسیسات برقی ساختمانی دارای سیستم نیروی TN-C بوده و شبکه کامپیوتر و فن‌آوری اطلاعات (IT) بنا به ضرورت بصورت گسترده در آن مورد استفاده قرار بگیرد، سیستم نیروی TN-C باید اصلاح و به نوع TN-S تبدیل گردد.

ث) الکترود اتصال زمین حفاظتی، الکترود اتصال زمین عملیاتی و الکترود اتصال زمین سیستم صاعقه‌گیر باید به یک ترمینال یا شینه اصلی اتصال زمین وصل و در آن هم‌بندی گردند، استفاده از الکترودهای اتصال زمین مجزا از هم برای هر یک از سیستم‌های فوق، بدون هم‌بندی کردن آن‌ها مجاز نمی‌باشد (شکل شماره پ1-2-8-3)

ج) هادی‌های هم‌بندی برای هم ولتاژ کردن هادی اتصال زمین حفاظتی و عملیاتی هر کدام باید بصورت مستقل و مجزا از هم به ترمینال یا شینه اصلی اتصال زمین وصل گردند تا در صورت قطع یک،هادی هادی‌های دیگر وصل باقی بماند.

تبصره: هادی اتصال زمین صاعقه‌گیر نیز از طریق هادی هم‌بندی مربوط به خود به ترمینال یا شینه اصلی اتصال زمین وصل می‌گردد (شکل شماره پ1-2-8-3).

چ) چنانچه سازندگان برای تأمین شرایط و کارکرد مناسب دستگاه‌ها و تجهیزات الکترونیکی، استفاده از سیستم اتصال زمین عملیاتی را توصیه کرده باشند، هر یک از این دستگاه‌ها تجهیزات باید از طریق یک هادی مجزا به ترمینال سیستم اتصال زمین عملیاتی وصل گردند.

ح) در صورت استفاده از کابل‌های با زوج بهم تابیده و یا کابل‌های با حفاظ فلزی (شیلد) برای شبکه کامپیوتر و فن‌آوری اطلاعات (IT) حفاظ فلزی کابل‌های فوق نهایتاً باید به ترمینال سیستم اتصال زمین عملیاتی وصل گردد.

خ) کابل‌های شبکه توزیع نیرو (کابل‌کشی و یا سیم‌کشی نیرو) با کابل‌های سیگنال، شبکه کامپیوتر و فن‌آوری اطلاعات (IT) بدون حفاظ فلزی (شیلد)، در طول مسیر مشترک کمتر از 35 متر احتیاج به جداسازی ندارند (شکل شماره 13-3-1-18-1:1) و اگر طول مسیر مشترک بیش از 35 متر باشد، به غیر از طول مسیر 15 متر آخر، در بقیه مسیر باید از طریق جداکننده فلزی جداسازی شوند (برای جلوگیری از القاء و یا ایجاد لوپ‌های القائی – شکل شماره 13-3-1-18-2:1).

د) در آرایش و اجرای مسیرهای مشترک کابل‌های شبکه توزیع نیرو، کابل‌های سیگنال، شبکه کامپیوتر و فن‌آوری اطلاعات (IT) باید موارد منعکس در شکل شماره 13-3-1-18-3:1، رعایت گردد.

ذ) در سینی‌ها و نردبانهای فلزی کابل‌های شبکه کامپیوتر و فن‌آوری اطلاعات (IT) ضمن تأمین تداوم هدایت الکتریکی سینی‌ها و نردبانها در کل مسیر، ابتدا و انتهای آن‌ها نیز باید به ترمینال یا شینه سیستم اتصال زمین وصل گردند.

ر) فاصله کابل‌های شبکه کامپیوتر بدون حفاظ فلزی (شیلد) از چراغ‌های فلورسنت، بخار جیوه، بخار سدیم، متال هالید (لامپهای تخلیه در گاز) باید حداقل 13 سانتی‌متر در نظر گرفته شود.

ز) در صورت استفاده از سیستم ترانکینگ به عنوان مجرای عبور مشترک کابل‌های سیستم‌های فوق الذکر، تعداد محفظه‌های سیستم ترانکینگ باید بر اساس نوع و تعداد سیستم‌ها، کابل آن‌ها و تعداد رشته کابل‌ها که در داخل محفظه‌ها قرار می‌گیرند، تعیین گردد.

ژ) در صورت استفاده از ترانکینگ غیرفلزی باید به موضوع تداخل امواج الکترومغناطیسی و نیز نوع و ساختار کابل‌های شبکه کامپیوتر، تلفن و غیره توجه شده و چنانچه طول مسیر مشترک برابر و یا بیشتر از 35 متر باشد، کابل‌ها باید از نوع شیلددار و یا فویلدار با توجه به نیاز انتخاب شوند.

تبصره 1: برای اجرای انشعابات قطعات،ارتباطی جعبه کفی و ترانکینگ باید از تولیدات استاندارد استفاده شود.

تبصره 2: عموماً جهت کابل‌کشی پریزهای برق (نرمال، اضطراری و برق بدون وقفه)، کامپیوتر، تلفن و غیره در فضاهای اداری باز و غیره از سیستم ترانکینگ کفی و یا دیواری نوع فلزی و یا غیرفلزی استفاده می‌شود.

شکل 13-3-1-18-1:1 طرحواره مسیر مشترک کابل برق و کابل کامپیوتر یا فناوری اطلاعات IT برای طول مسیر کمتر یا مساوی 35 متر

*

شکل 13-3-1-18-1: 2 طرحواره مسیر مجزا و مشترک کابل برق و کابل کامپیوتر یا فناوری اطلاعات IT برای طول مسیر بیش از 35 متر

*

شکل 13-3-1-18-1: 3 طرحواره جداسازی کابل‌های سیستم‌های مختلف و سینی‌های مربوطه در تأسیسات برقی

تبصره: فاصله عمودی سینی‌های کابل در رک سینی‌ها از همدیگر در شکل شماره 13-3-1-18-3:1 حداقل برابر 30 سانتی‌متر می‌باشد.

19-1-3-13 حفاظت در برابر قطع هادی نول در شبکه توزیع برق شهری

در خصوص حفاظت تأسیسات برق به هنگام قطع نول در شبکه توزیع برق شهری و نیز برای جلوگیری از برق گرفتگی و غیره باید تمهیدات لازم پیشبینی گردد.

20-1-3-13 حفاظت در برابر قطع انشعاب برق اصلی

برای تأسیسات برقی مربوط به سیستم‌های اضطراری و ایمنی در ساختمان‌ها و هم‌چنین موارد دیگری که قطع برق موجب بروز خسارات در بهره‌برداری از آن‌ها می‌گردد، باید تمهیدات لازم پیش‌بینی شود (ردیف 13-3-2-4).

21-1-3-13 حفاظت در برابر جرقه‌های شدید

تأسیسات برقی برای حفاظت مقابل احتمال وقوع جرقه‌های شدید که موجب صدمات و آسیب به چشم و جسم انسان می‌گردد باید تمهیدات لازم پیش‌بینی شود.

2-3-13 طراحی

1-2-3-13 کلیات

طراحی تأسیسات برقی باید به نکته‌های زیر توجه کرد:

الف) حفاظت اشخاص حیوانات لوازم وسایل و ساختمان‌ها طبق مقررات ردیف 13-3-1 تأمین شود.

ب) کارکرد صحیح تأسیسات برقی، مناسب با نوع استفاده‌ای که برای آن در نظر گرفته شده است تضمین شود. اطلاعات اولیه‌ای که برای طراحی لازم است، در ردیف‌های 13-3-2-2 تا 13-3-2-5 و شرایطی که طرح باید با آن‌ها مطابقت داشته باشد در ردیف‌های 13-3-2-6 تا 13-3-2-12 ذکر شده است.

تبصره: در طراحی تأسیسات برقی موارد مرتبط در سایر مباحث مقررات ملی ساختمان نیز باید رعایت گردد.

2-2-3-13 مشخصه‌های منبع یا منابع تغذیه

1-2-2-3-13 انواع جریان

انواع جریان شامل جریان متناوب جریان مستقیم و یا مجموعه‌ای از هر دو می‌باشد.

2-2-2-3-13 انواع و تعداد هادی ها

برای جریان متناوب نوع و تعداد هادی‌ها بشرح زیر است:

الف) هادی یا هادی‌های فاز

ب) هادی خنثی

پ) هادی حفاظتی

ت) هادی حفاظتی – خنثی

برای جریان مستقیم نیز هادی‌های معادل هادی فوق الذکر در نظر گرفته شود.

3-2-2-3-13 مقادیر و حدِ گذشت ها

مقادیر و حد گذشتها شامل موارد زیر می‌باشد:

الف) ولتاژ و حد گذشت‌های آن

ب) فرکانس و حد گذشت‌های آن

پ) حداکثر مجاز شدت جریان

ت) شدت جریان احتمالی اتصال کوتاه

4-2-2-3-13 تدابیر حفاظتی

شامل تدابیر حفاظتی موجود در سیستم، نظیر هادی خنثای زمین شده یا سیم وسط زمین شده، می‌باشد.

5-2-2-3-13 مقررات مخصوص

شامل مقررات مخصوص شرکت‌های تولید و توزیع کننده نیروی برق (شرکت برق)، می‌باشد.

3-2-3-13 عوامل تعیین کننده برای درخواست نیروی برق

تعداد و نوع مدارهای لازم برای روشنایی، پریزهای برق، تغذیه برق دستگاه‌ها و تجهیزات، سیستم‌های برودتی و حرارتی، مصارف سیستم‌های جریان ضعیف و غیره باید با توجه به شرایط زیر تعیین گردد:

الف) نقاط استقرار مصرف کننده ها

ب) بار پیش‌بینی شده برای هر کدام از مدارها

پ) هر نوع شرایط اختصاصی

ت) ضرایب هم زمانی

4-2-3-13 منابع تغذیه اضطراری

در تعیین منابع تغذیه اضطراری باید موارد زیر در نظر گرفته شود:

الف) نوع و مشخصات منبع تغذیه اضطراری

ب) مدارهایی که لازم است از منبع اضطراری تغذیه شوند.

تبصره: در سیستم جریان برق متناوب منابع تغذیه برق بدون وقفه، مولد نیروی برق اضطراری و در سیستم جریان برق مستقیم، باتری و دستگاه شارژ آن جزء منابع تغذیه اضطراری محسوب می‌گردند.

5-2-3-13 شرایط محیط

هر یک از موارد و شرایط محیطی زیر و یا چند مورد از آن‌ها که در طراحی، اجرا و کارکرد تأسیسات برقی تاثیر گذار باشند، باید مدنظر قرار گرفته و الزامات مربوط به آن محیط در نظر گرفته شود:

الف) حداکثر و حداقل دمای محیط

ب) ارتفاع از سطح دریا

پ) رطوبت محیط

ت) محیط آلوده به گرد و غبار

ث) محیط نمناک و یا با احتمال پاشش آب و یا مستغرق در آب

ج) محیط با عوارض خورندگی

چ) محیط قابل انفجار و یا اشتعال

ح) محیط با عوارض بار الکترواستاتیک

خ) محیط در معرض امواج شدید الکترومغناطیسی

د) محیط در معرض صاعقه

ذ) محیط در معرض تابش مستقیم آفتاب

ر) محیط در معرض بادهای شدید

6-2-3-13 سطح مقطع هادی ها

سطح مقطع هادی‌ها باید با توجه به عوامل زیر تعیین شود:

الف) نوع مصرف

ب) جریان مجاز هادی

پ) شرایط محیط نصب هادی (ردیف 13-3-2-5)

ت) شرایط نصب هادی ها

ث) حداکثر دمای مجاز هادی

ج) اثر هارمونیک‌ها روی هادی

چ) افت ولتاژ مجاز هادی

ح) تنشهای الکترومکانیکی که ممکن است در اثر اتصال کوتاه در آن‌ها به وجود آید

خ) تنشهای مکانیکی دیگری که ممکن است در هادی‌ها ایجاد شود.

د) حداکثر مقاومت،ظاهری با توجه به عملکرد وسیله حفاظتی در برابر حداقل جریان اتصال کوتاه

تبصره: موارد و نکات فوق الذکر مربوط به تأمین حفاظت و کارکرد ایمن تأسیسات برقی است.

7-2-3-13 انواع سیم‌کشی و طریقه‌های نصب آن

انتخاب نوع سیم‌کشی و طرز نصب به نکات زیر بستگی دارد:

الف) شرایط محل و اجرای سیم‌کشی

ب) نوع و ماهیت دیوارها و سایر قسمت‌های ساختمان که سیم‌کشی‌ها را در بردارند.

پ) نوع مجاری عبور سیم مانند لوله‌ها و ترانکینگ ها

ت) قابلیت دسترسی به سیم‌کشی‌ها برای اشخاص و حیوانات

ث) ولتاژ

ج) تنشهای مکانیکی دیگری که ممکن است در حین نصب یا بهره‌برداری از تأسیسات برقی در سیم‌کشی‌ها به وجود آید.

8-2-3-13 تجهیزات حفاظتی

ویژگی‌های تجهیزات حفاظتی باید با توجه به نوع حفاظتی که بوجود می‌آورند تعیین شود، مانند حفاظت در برابر:

الف) اضافه جریان (اضافه بار – اتصال کوتاه)

ب) جریان اتصال زمین

پ) اضافه ولتاژ

ت) ولتاژ کم و نبود ولتاژ

ث) مقادیری از جریان ولتاژ و،زمان که باعث عملکرد وسیله حفاظتی می‌شود، باید با خصوصیات مدارها و نوع خطراتی که ممکن است بروز کند متناسب باشد.

9-2-3-13 فرمان اضطراری

در مواردی که در صورت بروز خطر به قطع فوری تغذیه احتیاج باشد، وسیله قطع باید طوری نصب شود که به سادگی قابل تشخیص و به طور مؤثر و سریع قابل استفاده باشد.

10-2-3-13 وسایل جداکننده

وسایل جداکننده باید طوری پیش‌بینی شوند که برای انجام عملیات مربوط به تعمیرات، آزمایش‌ها، کشف و رفع معایب بتوان با آن‌ها تأسیسات برقی، مدارها یا دستگاه‌های مستقل را از مدار خارج کرد.

11-2-3-13 پیشگیری از تاثیر متقابل بین تأسیسات برقی و غیربرقی

تأسیسات برقی را باید طوری در نظر گرفت که تاثیر زیان‌آور متقابل بین تأسیسات برقی و تأسیسات غیربرقی ساختمان به وجود نیاید.

12-2-3-13 قابلیت دسترسی تجهیزات الکتریکی

تجهیزات الکتریکی باید طوری آرایش داده شوند که در صورت لزوم دارای امکانات زیر باشند:

الف) فضای کافی برای نصب اولیه و تعویض بعدی هر یک از اجزاء تجهیزات الکتریکی

ب) دسترسی برای انجام عملیات مربوط به بهره‌برداری،آزمایش، بازرسی، نگهداری و تعمیرات

پ) توسعه در آینده

3-3-13 انتخاب تجهیزات الکتریکی

1-3-3-13 کلیات

هر یک از مصالح و تجهیزاتی که در تأسیسات برقی به کار می‌رود باید با مقررات و استانداردهای مربوط به آن براساس ردیف 13-1-2 مطابقت داشته باشد.

2-3-3-13 ویژگی ها

ویژگی‌های هریک از مصالح و تجهیزات الکتریکی انتخاب شده باید با شرایط و مشخصات تعیین شده برای تأسیسات برقی مطابقت داشته باشد (ردیف 13-3-2) و به خصوص با مقررات زیر نیز تطبیق کند:

1-2-3-3-13 ولتاژ

تجهیزات الکتریکی باید برای حداکثر ولتاژ مداوم تعیین شده (ولتاژ مؤثر در جریان متناوب) و هم‌چنین برای اضافه ولتاژهایی که ممکن است ایجاد شود مناسب باشد.

تبصره: در مورد بعضی از تجهیزات حداقل ولتاژی که ممکن است ایجاد شود نیز باید در نظر گرفته شود.

2-2-3-3-13 شدت جریان

کلیه تجهیزات الکتریکی باید با توجه به حداکثر جریانی که در بهره‌برداری عادی به طور مداوم از آن‌ها عبور می‌کند (مقدار مؤثر در جریان متناوب) و هم‌چنین جریان غیرعادی احتمالی، جریان راه‌اندازی و مدت زمان برقراری آن‌ها انتخاب شود.

3-2-3-3-13 فرکانس

در صورتی که فرکانس بر روی کارکرد و ویژگی تجهیزات الکتریکی مؤثر باشد، فرکانس نامی تجهیزات باید با فرکانس نامی مدار و یا با فرکانسی که ممکن است در مدار بوجود آید مطابقت داشته باشد.

4-2-3-3-13 توان

کلیه تجهیزات الکتریکی که برمبنای ویژگی‌های توان (توان حقیقی، توان ظاهری و یا هر دو) انتخاب می‌شوند باید با نوع کارکرد آن‌ها متناسب و با ضریب توان و شرایط کار عادی آن مطابقت داشته باشند.

3-3-3-13 شرایط انتخاب و نصب

کلیه تجهیزات الکتریکی باید طوری انتخاب شوند که بتوانند به نحوی مطمئن در مقابل انواع تنش‌هایی که در آن‌ها به وجود می‌آیند و شرایط محیطی که در آن نصب می‌شوند یا احتمالاً در معرض آن قرار می‌گیرند ایستادگی کنند (ردیف 13-3-2-5) با وجود این، اگر یکی از این اقلام تجهیزات الکتریکی از نظر ساختمان خود با محلی که در آن نصب می‌شود مطابقت نداشته باشد، به شرطی می‌توان از آن استفاده کرد که نوعی حفاظت اضافی برای آن پیش‌بینی شده باشد.

4-3-3-13 جلوگیری از اثرهای زیان آور

کلیه تجهیزات الکتریکی باید طوری انتخاب شوند که بر تجهیزات دیگر تاثیر زیان‌آور نداشته باشند و باعث اخلال در تغذیه برق چه در هنگام کار عادی و چه در هنگام قطع و وصل نشوند.

در این زمینه عواملی که ممکن است مؤثر،باشند بطور مثال، عبارتند از:

الف) ضریب توان

ب) شدت جریان هجومی

پ) تغییرات شدید ولتاژ

ت) بار نامتعادل

ث) هارمونیک ها

تبصره: در تأسیسات برقی فشار ضعیف بمنظور اصلاح ضریب توان کاهش جریان راکتیو در شبکه توزیع و در نتیجه کاهش مقدار توان راکتیو در مقدار مصرف برق و بمنظور رعایت ضوابط و دستورالعمل‌های شرکت برق از خازن و یا بانک خازن استفاده می‌شود (پیوست شماره 5)

4-3-13 نصب و برپایی

1-4-3-13 برای نصب تأسیسات برقی باید مجریان ذیصلاح با پروانه اشتغال به کار حرفه‌ای معتبر در تأسیسات برقی را به کار گرفت و از لوازم و تجهیزات مناسب استفاده کرد.

2-4-3-13 در خلال عملیات نصب نباید در مشخصه‌های تعیین تجهیزات الکتریکی که شرایط طبیعی آن را تضمین می‌کند و در مقررات مشخص شده است خللی وارد آید.

3-4-3-13 کلیه هادی‌های فاز، هادی خنثی، هادی حفاظتی و هادی حفاظتی – خنثی باید با استفاده از تفاوت رنگ عایق آن در محل ترمینالها و در تمامی طول کابل‌ها قابل تشخیص باشند.

4-4-3-13 اتصالات بین هادی‌ها یا هادی‌ها با تجیهزات الکتریکی باید به نحوی انجام شود که دوام و ایمنی آن‌ها تضمین شده باشد.

5-4-3-13 کلیه تجهیزات الکتریکی باید به نحوی نصب شوند که شرایط مورد نیاز برای کارکرد طبیعی آن‌ها تأمین شود، از جمله در سیستم خنک کننده آن‌ها خللی وارد نیاید. بعلاوه امکان سرویس تعمیر و نگهداری آن براحتی فراهم باشد.

6-4-3-13 کلیه تجهیزات الکتریکی که احتمال دارد دمای زیاد یا قوس الکتریکی ایجاد کنند، باید به نحوی مستقر یا حفاظت شوند که خطر ایجاد آتش‌سوزی و اشتعال از آن‌ها رفع شده باشند.

5-3-13 آزمون‌های اولیه و کنترل

تأسیسات برقی را باید قبل از شروع بهره‌برداری و یا پس از هر تغییر عمده در آن مورد کنترل و آزمایش قرارداد و تنظیم‌های لازم در تجهیزات و لوازم بر اساس شرایط طرح کارکرد آن‌ها و بهره‌برداری انجام تا نسبت به صحت کارهای انجام شده طبق این مقررات اطمینان حاصل شود. برای این منظور لازم است آزمایش‌ها و کنترلهای زیر، انجام گیرد (استاندارد شماره IEC 60364-6):

الف) آزمایش تداوم هادی مدارهای تأسیسات برق و برقراری هدایت الکتریکی آنها

ب) آزمایش مقاومت عایقی در تأسیسات برق

پ) آزمایش کلیدهای اتوماتیک خودکار و تنظیم آنها

ت) آزمایش حفاظت‌های اضافی

ث) آزمایش ترتیب فازها در جریان متناوب و ولتاژهای مثبت و منفی در جریان مستقیم

ج) آزمایش‌های عملیاتی تابلوهای برق راه اندازها کنترل و اینترلاک‌ها، لوازم حفاظتی و غیره

چ) آزمایش‌های عمومی تأسیسات برق از قبیل راه‌اندازی، تنظیم و آزمایش دستگاه‌ها، تجهیزات برقی نصب ثابت، مراکز و شبکه سیستم‌های جریان ضعیف، کارکرد سیستم‌های تأسیسات برق و غیره

ح) کنترل تأسیسات برقی اجرا شده و تطابق آن با نقشه‌های طرح تأسیسات برقی و دستورالعمل‌های اجرایی حین ساخت