1-22-9 گستره

1-1-22-9 ضوابط این فصل شامل مواردی هستند که مهندس طراح باید، در حد کاربرد، در مدارک طرح ارائه دهد. این موارد عبارتند از:

الف– اطلاعات طراحی که مبنای محاسبات سازه بوده و مهندس طراح باید همراه با نقشه‌ها و مشخصات فنی ارائه دهد.

ب– الزامات فنی اجرایی که در ساخت سازه باید مورد توجه پیمانکار قرار گیرند و تا حد کاربرد به اجرا گذاشته شود. این الزامات "الزامات اجرائی " نامیده می‌شوند.

پ– جزئیات نظارت بر ساخت

2-22-9 مبانی طراحی

1-2-22-9 اطلاعات طراحی

الف– نام و سال انتشار آیین‌نامه‌ها، مقررات ملی و دیگر مدارک تکمیلی استفاده شده در طراحی؛

ب – بارهای در نظر گرفته شده در طراحی؛

پ – آن بخش از کارهای طراحی که به عهده‌ی پیمان کار واگذار شده، به همراه مبانی طراحی آن ها.

3-22-9 اطلاعات طراحی اعضای سازه

الف – ابعاد عضوها، موقعیت آن‌ها و رواداری‌های مربوطه؛

ب– مشخصات مصالح مصرفی در ساخت آنها.

4-22-9 الزامات اجرایی مصالح و مخلوط بتن

1-4-22-9 سیمان

1-1-4-22-9 سیمان‌های مصرفی در بتن باید با توجه به مقاومت مورد نظر، شرایط محیطی و ابعاد سازه انتخاب شوند. سیمان‌های تولیدی در کشور به دو روش گروه‌بندی شده و در استانداردها آورده شده‌اند. در روش اول، که قدمت طولانی تری دارد. به نگرش آیین‌نامه‌های آمریکا، و در روش دوم به نگرش آیین‌نامه‌های اروپا توجه شده است. در گروه‌بندی روش دوم، الزامات مربوط به دوام بتن با دقت بیشتری رعایت گردیده‌اند. در این مبحث استفاده از گروه‌بندی در هر دو روش، به شرط رعایت استانداردهای آن‌ها، مجاز می‌بانند.

2-1-4-22-9 جزئیات گروه‌بندی سیمان‌ها در دو روش فوق در جدول‌های 9-22-1 و 9-22-2 ارائه شده‌اند.

جدول 9-22-1 گروه‌بندی سیمان‌ها در روش اول

جدول 9-22-2 گروه‌بندی سیمان‌ها در روش دوم

[1] این سیمان‌ها از نظر مقدار ترکیب C₃A در گروه‌های II تا V، با توجه به مقاومت مورد نیاز و میزان مقابله با سولفاتها و کلریدها، بین صفر تا 10 درصد محدودیت دارند.

3-1-4-22-9 استفاده از مواد چسباننده‌ی جایگزین سیمان شامل انواع زیر در بتن مجاز است.

الف– پوزولان‌های طبیعی استاندارد ملی 3433،

ب– دوده‌ی سیلیسی (میکرو سیلیس)؛ استاندارد ملی 13278.

پ– خاکستر بادی؛ ASTM C618،

ت– متاکائولین؛ ASTM C618،

ث – سرباره؛ استاندارد ملی 21319.

4-1-4-22-9 در محاسبه‌ی نسبت آب به سیمان (w/c) در مخلوط بتن، وزن سیمان‌ها و مواد جایگزین آن‌ها باید به حساب آورده شود.

2-4-22-9 سنگ‌دانه

1-2-4-22-9 سنگ‌دانه‌های مورد استفاده در بتن، شامل سنگ‌دانه‌های معمولی و سنگ‌دانه‌های سبک یا سبک‌دانه‌ها باید به گونه‌ای باشند که نیازهای طرح به لحاظ مقاومت، دوام در شرایط محیطی مهاجم کارایی و روانی مناسب در ساخت، تامین شوند.

2-2-4-22-9 انتخاب سنگ‌دانه‌ها باید با منظور نمودن ضوابط استاندارد ملی 302 برای سنگ‌دانه‌های معمولی، و استاندارد ملی 4985 برای سنگ‌دانه‌های سبک، صورت گیرد.

3-2-4-22-9 مشخصات مورد توجه در سنگ‌دانه‌های درشت و ریز عبارتند از:

الف- درشت‌دانه ها: دانه‌بندی، مواد زیان آور، سلامت (در صورت لزوم)، مقاومت سایشی، دانه‌های پولکی و کشیده، و واکنش زایی با قلیایی‌ها (در صورت لزوم)

ب- ریزدانه ها: دانه‌بندی، مواد زیان آور، ناخالصی‌های آلی، سلامت (در صورت لزوم)، و واکنش زایی با قلیایی‌ها (در صورت لزوم).

4-2-4-22-9 سنگ‌دانه‌های بازیافتی (حاصل از خرد کردن قطعات بتنی بدون فولاد) و باز فرآوری شده را می‌توان در بتنهای سازه‌ای مصرف نمود؛ مشروط بر آن که ضوابط آیین‌نامه‌ی بتن ایران، آبا، رعایت شوند.

3-4-22-9 آب مصرفی بتن

1-3-4-22-9 آب مصرفی در بتن و عمل‌آوری آن باید عاری از هر گونه مواد یا محلول‌هایی باشد که عملکرد مطلوب بتن را در کوتاه مدت و در دراز مدت، دچار اختلال نمایند. ضوابط مربوط به محدودیت‌های آب مصرفی و آزمایش‌های مربوط به آن‌ها در استاندارد ملی 14748 ارایه شده و همراه با الزامات تعیین شده در این بخش، باید رعایت شوند.

2-3-4-22-9 الزامات ارائه شده برای آب، شامل آب به کار رفته در ساخت بتن، یخ مورد مصرف برای سرد کردن بتن یا اجزای آن، آب آزاد موجود در سنگ‌دانه‌ها، آب مورد مصرف در کامیون حمل بتن و آب به کار رفته در ساخت مواد افزودنی شیمیایی یا دوغاب‌سازی مواد افزودنی معدنی می‌باشند.

3-3-4-22-9 در مواردی که از آب آشامیدنی برای ساخت و عمل‌آوری بتن استفاده می‌شود، اگر آب مزه یا بوی مشخصی نداشته، تمیز و صاف بوده و هم‌چنین شواهدی از تاثیر منفی آن بر مشخصات بتن یافت نشوند، نیازی به انجام آزمایش‌های کنترل کیفیت آن نیست.

4-3-4-22-9 استفاده از آب بازیافت شده‌ی کارخانه‌های تولید بتن، به تنهایی و یا در ترکیب با آب آشامیدنی یا آب چاه، در تولید بتن به شرطی مجاز است که دارای شرایط بند 9-22-4-3-1 باشند.

5-3-4-22-9 میزان pH آب در همه‌ی موارد باید بین 5/0 تا 8/5 باشد.

9-22-4- 3-6 مواد زیان‌آور موجود در آب نباید از مقادیر داده شده در جدول 9-22-3 تجاوز کنند.

جدول 9-22-3 حداکثر مواد شیمیایی مجاز در آب

7-3-4-22-9 در مواردی که آب مصرفی در بتن به لحاظ دارا بودن مواد مضر موثر بر گیرش، سخت شدن، مقاومت، آهنگ رشد مقاومت، تغییر حجم، خوردگی میلگردها و کارایی بتن مشکوک باشد، می‌توان با ساخت نمونه‌ی ملات و خمیر سیمان شاهد با آب مقطر یا آب آشامیدنی و مقایسه‌ی آن با ملات یا خمیر سیمان حاوی آب مشکوک مورد نظر، موارد (الف) تا (پ) زیر را کنترل نمود:

الف – مقاومت 7 روزه‌ی نمونه‌ی حاوی آب غیرآشامیدنی یا غیراستاندارد باید حداقل 90 درصد مقاومت فشاری ملات شاهد باشد.

ب– زمان گیرش خمیر سیمان حاوی آب مشکوک نباید زودتر از 1/0 و دیرتر از 1/5 ساعت نسبت به مخلوط شاهد باشد.

پ– میزان انبساط به دست آمده از آزمایش سلامت سیمان در آزمون ساخته شده با آب مشکوک، از حد مجاز انبساط یا انقباض استاندارد سیمان مصرفی بیشتر نباشد.

4-4-22-9 مواد افزودنی

1-4-4-22-9 مواد افزودنی که برای تعدیل مشخصات بتن در موارد خاص به کار برده می‌شوند، باید عملکرد مطلوبشان، با انجام آزمون‌های خاص، تایید شود. مشخصات افزودنی‌ها در استاندارد ملی 1-2930 و 2-2930 آورده شده و باید رعایت گردند.

2-4-4-22-9 مشخصات مورد توجه در هر افزودنی و آزمون‌هایی که در صورت لزوم، باید بر روی آن‌ها انجام شود، در جدول 9-22-4 ارائه شده‌اند.

جدول 9-22-4 مشخصات و آزمون‌های لازم در افزودنی ها

5-4-22-9 الیاف فولادی

1-5-4-22-9 الیاف فولادی در بتن برای تامین مقاومت کششی آن، در جهت مقابله با ترک‌خوردگی‌های ناشی از بارها و عوامل محیطی به کار برده می‌شوند. این الیاف باید آج‌دار باشند و الزامات بندهای الف و ب زیر را بر آورده نمایند:

الف – ضوابط استاندارد ملی 17697،

ب– نسبت طول به قطر آن‌ها بین 50 تا 100 باشد. لازم به ذکر است که الیاف تولیدی اکثرا دارای مقطع دایره‌ای به قطر 0/4 تا 1/3 میلی‌متر و طول 25 تا 63 میلی‌متر هستند.

6-4-22-9 مخلوط بتن

1-6-4-22-9 اطلاعات طراحی

الف– برای هر مخلوط بتن الزامات بندهای 1 تا 8 زیر، با توجه به شرایط محیطی و ضوابط طراحی، باید منظور شوند.

1- حداقل مقاومت فشاری مشخصه‌ی بتن، f’_c.

2- سن آزمایش مقاومت بتن، f’_c، چنان چه متفاوت از 28 روز باشد.

3- حداکثر نسبت آب به سیمان لازم برای دوام در بدترین شرایط محیطی بر اساس پیوست 9-پ1.

4- اندازه‌ی اسمی بزرگترین سنگ‌دانه نباید از حداقل موارد زیر بزرگتر باشد:

• یک پنجم کوچکترین بعد داخلی قالب،
• یک سوم ضخامت دال،
• سه چهارم حداقل فاصله‌ی آزاد میان آرماتورهای تکی یا گروهی،
• سه چهارم حداقل ضخامت پوشش بتنی روی آرماتورها.

5- الزامات مربوط به دوام بتن که باید در طرح رعایت شوند، با توجه به رده‌بندی شرایط محیطی در جدول 9 -پ 1-1 و محدودیت‌های مربوط به هر یک از آن‌ها در پیوست 9-پ1.

6- چگالی متعادل در بتن سبک‌دانه (تخمینی از چگالی بتن پس از خشک شدن).

7- ارائه‌ی نسبت‌های حجمی سبک‌دانه‌ها در مخلوط‌های بتن سبک به منظور تعیین مقدار λ، اگر در طراحی استفاده شده‌اند.

8- الزامات مربوط به بتن با الیاف فولادی، چنان چه مطابق بند 9-22-4-5 برای مقاومت کششی مصرف شده باشند.

ب– الزامات مربوط به مقاومت آتشپادی سازه.

پ– مقاومت فشاری مورد نیاز بتن در مراحل تعیین شده در فرآیند ساخت، برای هر بخش از سازه مطابق آن چه مهندس طراح منظور نموده است.

2-6-4-22-9 الزامات اجرایی

الف – مقاومت فشاری مورد نیاز در مراحل مختلف ساخت برای هر بخش از سازه که توسط مهندس طراح سازه مشخص نشده باشد، باید برای تایید و بازنگری ارائه شود.

ب– محدودیت‌های مربوط به دوام بتن برای شرایطی که در بند 9-22-4-6-1-الف(5) تعیین شده‌اند، باید تامین شوند.

پ– برای بتن‌هایی که در معرض سولفات قرار می‌گیرند، گزینه‌های دیگری از ترکیب مواد، به جز آن چه در بند 9-22-4-6-1 الف (5) آورده شده نیز مجاز خواهند بود؛ مشروط بر آن که آزمایش‌های مقاومت در برابر سولفات، ضوابط بند 9-پ1-4 را برآورده نمایند.

ت– مقدار الیاف فولادی مصرف شده در بتن، موضوع بند 9-22-4-5 نباید از 60 کیلو گرم در متر مکعب کمتر باشد.

ث– الزامات بندهای (1) و (2) زیر باید در طرح مخلوط بتن‌هایی که در زمان بهره‌برداری در معرض رطوبت قرار می‌گیرند، رعایت شوند.

1- سنگ‌دانه‌ها فاقد واکنش قلیایی- سیلیسی بوده، و یا تمهیدات لازم برای مقابله با این واکنش پیش‌بینی شده باشند.

2- سنگ‌دانه‌ها فاقد واکنش قلیایی-کربناتی بوده یا تمهیدات لازم برای مقابله با این واکنش پیش‌بینی شده باشند.

7-4-22-9 طرح مخلوط بتن

1-7-4-22-9 الزامات اجرایی

الف – طرح مخلوط بتن باید چنان تعیین شود که بتن شرایط (1) تا (3) زیر را برآورده نماید.

1- جای‌دهی بدون جداشدگی در داخل قالب و زوایای آن و اطراف میلگردها،

2- شرایط محیطی مشخص شده در زبر بندهای (الف) و (ب) در بند 9-22-4-6-1،

3- انطباق بر رده‌ی مورد نظر، به کمک آزمایش مقاومت نمونه‌های عمل‌آوری شده استاندارد

ب– طرح مخلوط بتن باید مطابق روش طرح مخلوط ملی یا روش دیگری که توسط آزمایشگاه دارای صلاحیت ارائه شده باشد، انجام گردد. استفاده از هر روش در صورت برآورده نمودن خواسته‌های مندرج در مشخصات فنی پروژه، و رعایت رابطه‌ی حجم مطلق قابل قبول می‌باشد. از نتایج آزمایش مقاومت که برای مستندسازی طرح مخلوط به کار می‌روند، نباید بیش از دو سال گذشته باشد.

پ– مصالح بتن که برای طرح مخلوط به کار برده می‌شوند، باید از همان موادی باشند که در پروژه‌ی مورد نظر به کار برده خواهند شد.

ت– در مواردی که در بخش‌های مختلف سازه، از انواع و رده‌های مختلف بتن استفاده می‌شود، برای هر یک از آن‌ها باید طرح مخلوط جداگانه مطابق الزامات اجرایی این بند باشد.

8-4-22-9 مستندسازی مشخصات مخلوط بتن

1-8-4-22-9 الزامات اجرایی

الف – مستندسازی مشخصات مخلوط بتن قبل از استفاده از بتن و یا قبل از هر گونه تغییر در آن باید به تایید مهندس ناظر برسد. این مستندات باید در بر دارنده‌ی شواهد کافی در مورد انطباق آن‌ها با الزامات طرح و نیز مبتنی بر نتایج آزمایش‌های کارگاهی یا آزمایشگاهی باشند. شرایط آزمایش‌های کارگاهی باید نظیر شرایط مورد انتظار در پروژه باشند.

ب- در مواردی که داده‌های آزمایشی کارگاهی یا آزمایشگاهی موجود نبوده و f’_c کوچکتر از 25 مگاپاسکال باشد، طرح مخلوط بتن می‌تواند بر اساس اطلاعات یا تجارب دیگری که مورد تایید مهندس ناظر باشند، انجام شود. در مواردی که f’_c مساوی یا بزرگتر از 25 مگاپاسکال است، داده‌های آزمایشی برای مستندسازی طرح مخلوط الزامی هستند.

پ– در مواردی که حین عملیات ساخت، نتایجی به دست آورده شوند که به صورت مستمر بیش از معیار پذیرش آزمایش نمونه‌های استاندارد باشند، تغییر مخلوط بتن برای کاهش مقاومت متوسط آن به تشخیص و تایید مهندس ناظر مجاز خواهد بود؛ مشروط بر آن که محدودیت نسبت آب به سیمان رعایت شود. بدین منظور لازم است شواهد قابل قبول مبتنی بر انطباق مخلوط تغییر یافته با الزامات مدارک ساخت به مهندس ناظر ارائه شوند.

5-22-9 تولید، بتن‌ریزی و عمل‌آوری بتن

1-5-22-9 تولید بتن

1-1-5-22-9 الزامات اجرایی

الف – مصالح سیمانی و سنگ‌دانه‌ها باید به منظور جلوگیری از فاسد شدن یا آلودگی به طور مناسب انبار شوند.

ب– مصالح آلوده یا فاسد شده نباید در بتن مصرف شوند.

پ– در مواردی که بتن در کارگاه تولید می‌شود، تجهیزات اختلاط و حمل بتن؛ و در مواردی که از بتن آماده استفاده می‌شود، الزامات مربوط به حمل باید مطابق ضوابط آیین‌نامه بتن ایران (آبا) باشند.

2-5-22-9 بتن‌ریزی

1-2-5-22-9 الزامات اجرایی

الف – فضای داخل قالب باید قبل از بتن‌ریزی از هر گونه مواد اضافی و یخ پاک شود.

ب– آب آزاد باید قبل از بتن‌ریزی از فضای داخل قالب جمع‌آوری و خارج شود.

پ– مصالح بنایی که در تماس با بتن قرار می‌گیرند، قبل از بتن‌ریزی باید با آب اشباع شوند.

ت– تجهیزاتی که برای حمل بتن به محل نهایی بتن‌ریزی به کار می‌روند، باید الزامات حمل و ریختن بتن را برآورده نمایند.

ث – استفاده از لوله‌های آلومینیومی یا آلیاژ آن در پمپ کردن بتن مجاز نیست.

ج– در فرآیند بتن‌ریزی باید موارد (1) تا (5) زیر رعایت شوند:

1- با سرعتی انجام شود که مقدار مناسبی از بتن در محل ریختن فراهم باشد.

2- با سرعتی انجام شود که بتن در تمام مدت بتن‌ریزی از کارآیی لازم برای تراکم با تجهیزات مورد نظر برخوردار باشد.

3- از جدا شدن اجزای بتن یا اتلاف آن جلوگیری شود.

4- وقفه‌هایی وجود نداشته باشند که سبب از دست رفتن کارآیی بتن و ایجاد درز سرد در مراحل متوالی جای دادن بتن گردند.

5- بتن تا حد امکان در نزدیک‌ترین موقعیت نسبت به محل نهایی مورد نظر ریخته شود، تا از جداشدگی سنگ‌دانه‌ها بر اثر جا به جایی مجدد یا روان شدن آن‌ها جلوگیری شود.

چ– بتنی که به مواد مضر آغشته شده، یا کارآیی اولیه را به حدی از دست داده که با روش‌های مورد نظر قابل تراکم نیست، نباید مصرف شود.

ح– روان کردن مجدد بتن با استفاده از افزودنی‌های روان کننده در محدوده‌ی تعیین شده در آیین‌نامه‌ی بتن ایران (آبا)، قبل از خروج از مخلوط‌کن مجاز است؛ مگر آن که توسط مهندس ناظر منع شده باشد.

خ– بتن‌ریزی باید از آغاز تا پایان به صورت تقریبا پیوسته، تا تکمیل هر قسمت در محدوده‌ی مرزها یا درزهای از پیش تعیین شده، ادامه یابد.

د– تراکم بتن باید با وسایل و روش‌های مناسب انجام شود؛ به طوری که کاملا اطراف آرماتورها، اقلام جایگذاری شده در بتن و گوشه‌های قالب را پر نماید.

ذ– سطح بالایی بتن ریخته شده در قالبهای قائم باید تا حد امکان افقی و تراز باشد.

ر– پرداخت سطح نهایی بتن باید مطابق آیین‌نامه‌ی بتن ایران (آبا) انجام شود.

3-5-22-9 عمل‌آوری بتن

1-3-5-22-9 اطلاعات طراحی

در مواردی که آزمایش‌های تکمیلی بر روی نمونه‌های عمل آمده‌ی کارگاهی به منظور تایید کفایت عمل‌آوری بتن لازم باشند، روش انجام آن‌ها باید مشخص شود.

2-3-5-22-9 الزامات اجرایی

الف– مدت عمل‌آوری بتن بسته به شرایط محیطی حاکم پس از دوره‌ی عمل‌آوری، دمای محیط، روند کسب مقاومت بتن و هم‌چنین دوام بتن است. در این رابطه ضوابط بندهای (ب) تا (ج) زیر باید رعایت شوند.

ب– بتن با روند کسب مقاومت متوسط، در دمای حداقل 10 درجه و محیط مرطوب، باید به مدت معمولا 7 روز پس از بتن‌ریزی نگه داری شود؛ مگر در مواردی که از روش عمل‌آوری سریع استفاده شده باشد.

پ– بتن با روند کسب مقاومت سریع، باید در دمای حداقل 10 درجه و در محیط مرطوب به مدت معمولا 3 روز پس از بتن‌ریزی نگه داری شود؛ مگر در مواردی که از روش عمل‌آوری سریع استفاده شده باشد.

ت– بتن با روند کسب مقاومت کند، باید در دمای حداقل 10 درجه و در محیط مرطوب به مدت معمولا 14 روز پس از بتن‌ریزی نگه داری شود؛ مگر در مواردی که از روش عمل‌آوری سریع استفاده شده باشد.

ث – در مواردی که دوام بتن از اهمیت برخوردار باشد، مدت عمل‌آوری بتن باید حداقل تا رسیدن به 70 درصد مقاومت مشخصه ادامه یابد.

ج– روش عمل‌آوری سریع، به منظور کسب سریع مقاومت و کاهش زمان عمل‌آوری، با بخار در فشار معمولی، گرما و رطوبت و دیگر روش‌های قابل قبول از نظر مهندس ناظر، می‌تواند به کار گرفته شود. در صورت استفاده از روش عمل‌آوری سریع، بندهای (1) و (2) زیر باید رعایت شوند.

1- مقاومت فشاری در مرحله‌ی بارگذاری مورد نظر باید حداقل به میزان مقاومت فشاری تعیین شده باشد.

2- روش عمل‌آوری سریع نباید بر دوام بتن تاثیر نامطلوب بگذارد.

چ – در مواردی که مقام قانونی مسئول یا مهندس ناظر لازم بداند، قبل از عملیات اجرایی، نتایج آزمایش نمونه‌های استوانه‌ای کارگاهی که مطابق بندهای (1) و (2) زیر ساخته و عمل‌آوری شده باشند، علاوه بر نتایج آزمایش مقاومت نمونه‌ی عمل آمده به صورت استاندارد، باید ارائه گردند.

1- حداقل دو آزمونه‌ی استوانه‌ای 150× 300 میلی‌متر یا سه آزمونه‌ی استوانه‌ی 100× 200 میلی‌متر عمل‌آوری شده در کارگاه

2- آزمونه‌های کارگاهی باید مطابق دستور العمل آئین‌نامه بتن ایران (آبا) عمل‌آوری شده و در سن مقاومت مشخصه آزمایش شوند.

ح– روش‌های نگه داری و عمل‌آوری بتن هنگامی مناسب تلقی می‌شوند که شرایط بندهای (1) با (2) زیر تامین شده باشند

1- میانگین مقاومت استوانه‌های عمل آمده در کارگاه، در سن مشخص شده برای تعیین f’_c، باید حداقل 85 درصد میانگین مقاومت استوانه‌های عمل‌آوری در شرایط استاندارد باشد.

2- میانگین مقاومت استوانه‌های عمل‌آوری شده‌ی در کارگاه در سن مورد نظر، 3.5 مگاپاسکال بیش از f’_c باشد.

4-5-22-9 بتن‌ریزی در هوای سرد

1-4-5-22-9 بتن‌ریزی در هوای سرد به مواردی اطلاق می‌شود که بتن در دمای محیطی کمتر از 5 درجه سلسیوس ریخته و نگه داری می‌شود. در این موارد باید تمهیدات خاص، هم برای ریختن و هم برای عمل آوردن، به کار گرفته شوند؛ تا از شرایط یخ زدگی جلوگیری شده و شرایط مناسب برای کسب مقاومت مطلوب تامین شوند.

2-4-5-22-9 رعایت ضوابط و الزامات بتن‌ریزی در هوای سرد که در آیین‌نامه‌ی بتن ایران (آبا) ارائه شده، الزامی است

5-5-22-9 بتن‌ریزی در هوای گرم

1-5-5-22-9 بتن‌ریزی در هوای گرم به مواردی اطلاق می‌شود که بتن با دمای بیشتر از 32 درجه سلسیوس ریخته می‌شود. در این موارد باید تمهیدات خاص، برای کاهش دمای بتن در زمان ریختن، به کار گرفته شوند تا از ایجاد اختلال در کسب مقاومت و دوام مطلوب، و افزایش ترک‌خوردگی‌های ناشی از جمع‌شدگی خمیری، حرارتی و خشک‌شدگی، جلوگیری گردند.

2-5-5-22-9 ضوابط و الزامات بتن‌ریزی در هوای گرم در آئین‌نامه بتن ایران (آبا) ارائه شده و باید رعایت کردند.

6-5-22-9 درزهای ساخت، انقباض و جدا کننده

1-6-5-22-9 اطلاعات طراحی

الف – مشخص نمودن درزهای ساخت، انقباض و جدا کننده در مواردی که طرح اقتضا نماید.

ب– جزئیات لازم برای انتقال برش و دیگر نیروها از طریق درزها.

پ– آماده‌سازی سطحی درز ساخت، شامل مضرس کردن سطوح بتن سخت شده در محلی که بتن جدید در مجاورت آن ریخته می‌شود.

ت– در محل‌هایی که انتقال برش میان پروفیل‌های فولادی و بتن از طریق گل میخ‌های سَر‌دار یا میلگردهای جوش شده صورت می‌گیرد، فولادها باید تمیز و عاری از رنگ و زنگ باشند.

ث– به منظور عملکرد مشترک قطعه‌ی پیش‌ساخته و بتن درجا، آماده‌سازی سطح قطعه‌ی پیش‌ساخته در تماس با بتن درجا، شامل مضرس و اشباع کردن رویه قطعه پیش‌ساخته، لازم است.

2-6-5-22-9 الزامات اجرایی

الف – درزهایی که محل یا جزئیات آن‌ها مشخص نشده یا با آن چه در مدارک ساخت نشان داده شده متفاوتند، باید به تائید مهندس طراح سازه رسانده شوند. در این موارد در صورت عدم دسترسی به مهندس طراح، مهندس ناظر باید با مشورت مهندس طراح دیگری، محل درز را تعیین نماید.

ب– درزهای ساخت در سیستم‌های کف یا سقف باید در حدود یک سوم دهانه‌ی دال‌ها، تیرهای فرعی و اصلی پیش‌بینی شوند؛ مگر آن که در محل دیگری، با تایید مهندس طراح سازه پیش‌بینی شده باشند. در این موارد در صورت عدم دسترسی به مهندس طراح، مهندس ناظر باید با مشورت مهندس طراح دیگری، محل درز را تعیین نماید.

پ– درزهای ساخت در تیرهای اصلی باید حداقل دو برابر عرض تیرهای متقاطع از بر تیر متقاطع مورد نظر فاصله داشته باشند، مگر آن که محل دیگری توسط مهندس طراح سازه تعیین شده باشد. در این موارد در صورت عدم دسترسی به مهندس طراح، مهندس ناظر باید با مشورت مهندس طراح دیگری، محل درز را تعیین نماید.

ت– درزهای ساخت باید تمیز بوده و دوغاب خشک شده قبل از بتن‌ریزی جدید از روی آن‌ها برداشته شود.

ث– سطح بتن در درزهای ساخت باید مطابق مشخصات خواسته شده، مضرس شود.

ج– قبل از بتن‌ریزی جدید، درزهای ساخت باید اشباع شده و سپس آب اضافی از محل درز جمع‌آوری شود.

7-5-22-9 ساخت قطعات بتنی

1-7-5-22-9 اطلاعات طراحی

الف – در مواردی که دال متکی بر زمین به عنوان دیافراگم سازه‌ای یا جزئی از سیستم مقاوم لرزه‌ای طرح شده باشد، این مورد باید به صورت مشخص عنوان گردد.

ب– جزئیات ساخت شالوده‌های شیب‌دار یا پله‌ای که قرار است به عنوان یک واحد عمل کنید، باید ارائه شوند.

پ– محل‌هایی که سیستم سقف و ستون‌های بتنی قرار است یک پارچه اجرا شوند، باید مطابق فصل 9-16 تعیین شوند.

2-7-5-22-9 الزامات اجرایی

الف – تیرهای اصلی و فرعی و دال‌های متکی بر ستون‌ها یا دیوارها، باید هنگامی بتن‌ریزی شوند که بتن تکیه‌گاه آن‌ها از حالت خمیری خارج و سفت شده باشد.

ب– تیرهای اصلی و فرعی، نشیمن‌ها، کتیبه‌ها و سر ستون‌ها باید به صورت بخشی از سیستم دال یکپارچه با آن اجرا شوند؛ مگر آن که به طریق دیگری توسط مهندس طراح سازه تعیین شده باشد.

پ– در محل‌هایی که قرار است بتن ستون و سیستم سقف یک پارچه اجرا شوند، بتن ستون باید به صورت یکپارچه در تمام عمق دال و به فاصله‌ی حداقل 600 میلی‌متر از بر ستون ریخته شده و سپس با دال یکپارچه ادامه یابد.

ت– در مواردی که دال متکی بر زمین به عنوان دیافراگم سازه‌ای یا جزئی از سیستم مقاوم لرزه‌ای در مدارک ساخت مشخص شده باشد، شکل دادن درز از طریق برش با اره با ایجاد درزهایی که یکپارچگی دیافراگم را مخدوش کند، مجاز نیست؛ مگر آن که مشخصاً به تایید مهندس ناظر رسیده باشند.

6-22-9 آرماتورها و الزامات ساخت

1-6-22-9 کلیات

1-1-6-22-9 اطلاعات طراحی

الف – رده‌ی آرماتور و مشخصات آن مطابق فصل 9-4،

ب– نوع، قطر، الزامات محل قرارگیری، جزئیات و طول مهاری آرماتورها،

پ– ضخامت پوشش بتن روی آرماتور،

ت– موقعیت و طول وصله‌های پوششی،

ث– نوع و موقعیت وصله‌های مکانیکی،

ج– نوع و موقعیت وصله‌های اتکایی،

چ – نوع و موقعیت وصله‌های جوشی و دیگر الزامات جوش میلگردها،

ح– مشخصات اندود حفاظ آرماتورها،

خ– نحوه‌ی محافظت در برابر خوردگی برای آرماتورهای نمایان که قرار است به منظور توسعه‌ی آینده به کار برده شوند.

2-1-6-22-9 الزامات اجرایی

الف – گزارش مشخصات و آزمایش‌های کارخانه‌ای آرماتورها باید ارائه گردد.

ب– آرماتورهای دارای زنگ زدگی، پوسته‌شدگی یا ترکیب این دو را در صورتی می‌توان به کار برد که مشخصات نمونه‌ی آزمایش شده بعد از زدودن زنگ با برس دستی، با ضوابط استاندارد در مورد حداقل قطر، اندازه‌ی آج‌ها و وزن واحد طول، منطبق باشند.

پ– در هنگام بتن‌ریزی، رویدی آرماتورها باید عاری از یخ، گل، روغن یا دیگر مواد زیان‌آور از نظر کاهش چسبندگی با بتن باشد.

2-6-22-9 جای گذاری

1-2-6-22-9 اطلاعات طراحی

الف – رواداری‌های موقعیت آرماتورها با توجه به رواداریهای ارتفاع عضو، d، و ضخامت پوشش بتن باید منطبق بر جدول 9-22-5 باشند.

جدول 9-32-5 رواداری موقعیت جایگذاری آرماتورها

ب– رواداری‌های موقعیت طولی خم‌ها و انتهای آرماتورها باید مطابق جدول 9-22-6 باشند. رواداری‌های مشخص شده برای ضخامت پوشش بتن در این جدول برای انتهای آزاد عضو نیز به کار می‌روند.

پ– رواداری‌های فواصل دور گیرها در اعضای با شکل‌پذیری متوسط یا زیاد، موضوع فصل 9-20، باید مطابق بندهای (1) تا (3) زیر باشند:

1) 12+ میلی‌متر،

2) 8 درصد کوچکترین بعد عضو و حداکثر 75- میلی‌متر،

3) رعایت رواداری‌ها نباید منجر به این شود که بیش از دو خاموت بسته در تماس با یک دیگر قرار گیرند.

جدول 9-22-6 رواداری‌های موقعیت طولی خم‌ها و انتهای آرماتورها

2-2-6-22-9 الزامات اجرایی

الف– آرماتورها، شامل گروه میلگردها، باید در محدوده‌ی رواداری تعیین شده قرار گرفته و برای جلوگیری از جا به جا شدن هنگام بتن‌ریزی بسته شوند.

ب– دور پیچ‌ها باید متشکل از میلگردها یا سیم‌های پیوسته بوده و با فواصل مساوی و بدون اعوجاج خارج از رواداری مشخص شده در محل جایگذاری شوند.

پ– محل وصله‌ی آرماتورها باید مطابق مدارک ساخت یا مورد تایید مهندس ناظر باشد.

ت– در میلگردهای طولی ستون‌ها که وصله اتکایی دارند، انتهای قائم بریده شده‌ی آن‌ها باید به صورت هم محور روی یک دیگر قرار گیرند.

ث– انتهای میلگردها باید در سطحی صاف و عمود بر محور آن‌ها، با انحراف حداکثر 1/5 درجه، بریده شده و اختلاف امتدادهای دو میلگرد از 3 درجه تجاوز نکند.

3-6-22-9 خم کردن

1-3-6-22-9 الزامات اجرایی

الف– آرماتورها باید قبل از قرار گرفتن در محل، در حالت سرد خم شوند؛ مگر آن که خم آرماتورها با مجوز مهندس ناظر به روش دیگری انجام شود.

ب– خم کردن آرماتورهایی که بخشی از آن‌ها در بتن جایگذاری شده‌اند، مجاز نیست؛ مگر آن که در مدارک ساخت مشخص شده با مجوز آن توسط مهندس ناظر صادر شده باشد.

پ– میلگردهای غیرهم امتداد، مانند خم S و یا خم با شیب 1 به 6، باید قبل از قرار گرفتن در قالب خم زده شوند.

4-6-22-9 جوش آرماتور

1-4-6-22-9 الزامات اجرایی

الف – جوش کلیدی میلگردها باید منطبق بر مشخصات مبحث دهم مقررات ملی ساختمان باشد.

ب– برای بستن میلگردها نباید از خال جوش میلگردهای متقاطع استفاده شود.

7-22-9 مهارها در بتن

1-7-22-9 اطلاعات طراحی

الف – الزامات ارزیابی و کیفیت مهارها برای شرایط کاربری مورد نظر، با توجه به بند 9-18-1-2.

ب– نوع، اندازه، موقعیت، عمق موثر مهارها و الزامات نصب آنها.

پ– حداقل فاصله از لبه‌ها مطابق بند 9-18-7.

ت– الزامات بازرسی مطابق بندهای 9-18-9 و 9-22-12.

ث– در مهارهای کاشتنی، مشخصات مقاومتی شامل نوع مهار، مقاومت بتن و نوع سنگ‌دانه ها.

ج– در مهارهای چسبی با عملکرد کششی، تنش پیوستگی مشخصه‌ی مورد استفاده در طراحی مطابق بند 9-18-4-5، حداقل عمر بتن، دمای بتن، رطوبت بتن در زمان نصب، نوع سنگ‌دانه‌های سبک در صورت مصرف و الزامات سوراخ کردن بتن و آماده‌سازی آن.

چ– صلاحیت نصاب به طور عام مطابق بند 9-18-9-1، و برای مهارهای مایل مطابق بند 9-18-9-4.

ح– مشخصات لازم برای مهارهای چسبی به صورت افقی یا مایل به سمت بالا، چنان چه بار دائمی کششی را تحمل نمایند.

خ- در مهارهای چسبی، مقدار بار برای بارگذاری نمونه‌های شاهد مطابق بند 9-18-9-3.

د– نحوه‌ی حفاظت مهارهای نمایان در مقابل خوردگی و آتش‌سوزی، برای ادامه‌ی کار در آینده.

2-7-22-9 الزامات اجرایی

الف – مهارهای کاشتنی باید مطابق دستور العمل سازنده، و مهارهای چسبی باید مطابق با دستورالعمل کتبی سازنده نصب شوند.

8-22-9 اقلام جایگذاری شده

1-8-22-9 اطلاعات طراحی

الف – نوع، اندازه، جزئیات و موقعیت اقلام جایگذاری شده که به تایید مهندس طراح تاسیسات و مهندس طراح سازه رسیده باشند.

ب– آرماتورهایی که برای نگه داری لوله‌ها و غلاف‌ها در راستای عمود بر آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند.

پ – پوشش بتن مورد نظر بر روی لوله‌ها و اتصالات آنها.

ت– نحوه‌ی حفاظت اقلام جایگذاری شده در برابر خوردگی، که به منظور اتصال با موارد پیش‌بینی شده در آینده، نمایان باقی می‌مانند.

2-8-22-9 الزامات اجرایی

الف – نوع، اندازه، جزئیات و موقعیت اقلام جایگذاری شده که در مدارک ساخت نشان داده نشده‌اند، باید به تایید مهندس ناظر برسند.

ب– اقلام جایگذاری شده‌ی آلومینیومی باید دارای پوشش حفاظتی باشند تا از واکنش بتن- آلومینیوم و واکنش الکترولیتی فولاد- آلومینیوم جلوگیری به عمل آورده شود.

پ– لوله‌ها و اتصالات آن‌ها که در مدارک ساخت نشان داده نشده‌اند، باید در برابر آثار ناشی از فشار مواد و دمای موثر بر آن‌ها طراحی شوند.

ت– قبل از آن که بتن به مقاومت مشخصه‌ی خود برسد، در لوله‌های جایگذاری شده نباید هیچ مایع، گاز یا بخار به جز آب با دمای کمتر از 32 درجه سلسیوس و فشار کمتر از 0.35 مگاپاسکال جریان یابد.

ث– در دال‌ها، لوله‌ها باید بین شبکه‌ی میلگردهای بالا و پایین قرار داده شوند؛ مگر لوله‌هایی که برای گرمایش تشعشعی یا آب کردن برف و یخ در نظر گرفته شده باشند.

ج– لوله‌ها و غلافها باید طوری ساخته و نصب شوند که برش، خم زدن و جا به جایی میلگردها از محل تعیین شده، لازم نباشند.

9-22-9 الزامات برای قطعات بتنی پیش‌ساخته

الزامات این بند مربوط به مواردی هستند که از قطعات پیش‌ساخته در سازه‌های بتن‌آرمه استفاده می‌شود.

1-9-22-9 اطلاعات طراحی

الف– حدود رواداری ابعاد اعضای پیش‌ساخته و اتصالات آنها.

ب– جزئیات بالا بردن دستگاه‌ها، اقلام جایگذاری شده و آرماتورهای مورد نیاز برای مقاومت در برابر بارهای موقت ناشی از جا به جایی، ذخیره‌سازی، حمل و نقل و نصب، اگر توسط مهندس طراح سازه ارائه شده باشند. این جزئیات چنان چه توسط مهندس طراح تعیین نشده باشند، باید در کارگاه تهیه و در صورت لزوم به تائید وی رسانده شوند.

2-9-22-9 الزامات اجرایی

الف – قطعات پیش‌ساخته باید برای تعیین محل و جهت نصب در سازه، و نیز تاریخ تولید نشانه‌گذاری شوند.

ب – علایم شناسایی روی قطعات باید مطابق با ملاحظات مربوط به نصب باشند.

پ– قطعات پیش‌ساخته و سازه‌های متصل به آن‌ها باید در طول زمان نصب نگه داری و مهار شوند، تا از چیدمان صحیح، مقاومت و پایداری آن‌ها، تا نکمیل اتصالات دائمی، اطمینان حاصل شود.

ت– اگر مهندس ناظر جایگذاری اقلام مورد نظر را در حالی که بتن در حالت خمیری است تائید نماید، باید موارد 1 تا 4 زیر رعایت شوند:

1 – اقلام جایگذاری شده باید برای بازرسی، از قطعه‌ی بتن پیش‌ساخته بیرون زده شده و یا نمایان باشند.

2- اقلام جایگذاری شده لازم نیست با میلگردهای بتن حلقه با قلاب شوند.

3- اقلام جایگذاری شده را باید تا زمانی که بتن در حالت خمیری است، در محل خود نگه داری کرد.

4- بتن در اطراف اقلام جایگذاری شده باید متراکم شود.

10-22-9 قالب‌بندی

1-10-22-9 طراحی قالب ها

1-1-10-22-9 اطلاعات طراحی

الف – الزامات مربوط به طرح، ساخت، نصب و باز کردن قالب‌ها توسط پیمان کار.

ب– موقعیت اعضای مرکب که نیاز به شمع زنی دارند؛ و شرایط مربوط به باز کردن شمع ها.

2-1-10-22-9 الزامات اجرایی

الف – در طراحی قالب‌ها باید الزامات (1) تا (4) زیر منظور گردند:

1- روش بتن‌ریزی،

2- آهنگ تداوم بتن‌ریزی،

3- بارهای حین ساخت، شامل نیروهای افقی، قائم و ضربه ای،

4- آسیب نرساندن به اجزای ساخته شده‌ی قبلی.

ب– ساخت و نصب قالبها باید چنان باشند که منجر به شکل، خطوط و ابعاد اجزا، مطابق با مدارک ساخت شوند.

پ– درزهای قالب باید به قدر کافی آب بند باشند تا از بیرون آمدن شیره‌ی بتن جلوگیری شود.

ت– قالبها باید طوری مهار یا بسته شوند که موقعیت و شکل خود را حفظ کنند.

2-10-22-9 برداشتن قالبها

1-2-10-22-9 الزامات اجرایی

الف – قبل از شروع اجراء پیمان کار باید برنامه و روشی برای باز کردن قالبها و نصب شمع‌های جدید تدارک دیده، و بارهای وارد به سازه را در طول این عملیات محاسبه نماید.

ب– تحلیل سازه‌ای و مقاومت مورد نیاز بتن که در برنامه‌ریزی باز کردن قالبها و نصب شمعها در نظر بوده، باید توسط پیمان کار مدون شده و در صورت لزوم به مهندس ناظر ارائه گردند.

پ– در هیچ قسمت از سازه نباید بارهای حین ساخت وارد شده و یا هیچ قالبی برداشته شود؛ مگر آن که آن قسمت از سازه همراه با قالب باقی مانده، مقاومت کافی برای تحمل ایمن وزن خود و بارهای حین ساخت آن قسمت را بدون اختلال در بهره‌برداری، داشته باشد.

ت – مقاومت کافی برای سیستم شمع‌بندی باید با استفاده از تحلیل سازه و با در نظر گرفتن بارهای پیش‌بینی شده، مقاومت قالبها و تخمین مقاومت بتن درجا نشان داده شود.

ث– ارزیابی مقاومت بتن درجا باید بر اساس آزمایش استوانه‌های عمل‌آوری شده در کارگاه یا روش‌های دیگر تعیین شده و به تایید مهندس ناظر، و در صورت نیاز مقام قانونی مسئول، رسانده شود.

ج– قالبها باید به طریقی برداشته شوند که ایمنی و بهره‌برداری سازه را خدشه‌دار نکنند.

چ– بتن نمایان شده بعد از برداشتن قالب، باید مقاومت کافی داشته باشد تا ضمن عملیات آسیب نبیند.

ح– هیچ نوع بار حین ساخت که بیش از ترکیب بار مرده و زنده‌ی کاهش یافته باشد، نباید بر هیچ قسمت از سازه‌ی در دست ساخت یا نگه داری نشده با شمع وارد شود؛ مگر آن که تحلیل سازه نشان دهد مقاومت کافی برای مقابله با بار اضافی، بدون خدشه‌دار کردن بهره‌برداری وجود دارد.

11-22-9 ارزیابی و پذیرش بتن

1-11-22-9 کلیات

الف – مقاومت یک نمونه آزمایش بتن، میانگین مقاومت حداقل دو آزمونه‌ی استوانه‌ای به ابعاد 300 × 150 میلی‌متر، یا میانگین حداقل 3 آزمونه‌ی استوانه‌ای به ابعاد 200 × 100 میلی‌متر است که از یک مخلوط بتن برداشته شده و در سن 28 روز، یا در سن مشخص شده برای f’_c آزمایش شده باشند.

ب– آزمایشگاه مسئول انجام آزمایش‌ها، باید دارای صلاحیت تائید شده از طرف وزارت راه و شهرسازی باشد.

پ– مسئولین آزمایشگاه باید آزمایش‌های بتن تازه را در کارگاه انجام دهند، آزمونه‌ها را برای عمل‌آوری استاندارد آماده نمایند، در صورت لزوم آزمونه‌هایی برای عمل‌آوری در کارگاه تهیه نمایند، و دمای بتن تازه را همراه با آماده‌سازی آن‌ها یادداشت کنند.

ت– کلیه‌ی گزارش‌های آزمایش پذیرش بتن باید برای مهندس ناظر، کارفرما، مقام قانونی مسئول و در صورت لزوم برای تولید کننده‌ی بتن ارسال شوند.

ث– مسئولین آزمایشگاه محلی و مسئولین آزمایشگاه مرکزی که آزمایش‌ها را انجام میدهند، باید دارای صلاحیت کافی باشند.

2-11-22-9 تواتر نمونه‌برداری

1-2-11-22-9 نمونه‌برداری در هر سازه برای هر نوع و رده‌ی بتن باید در محل مصرف نهایی، قبل از بتن‌ریزی در عضو مورد نظر، صورت گیرد. پذیرش بتن برای هر نوع و رده در هر سازه نیز به صورت جداگانه می‌باشد.

2-2-11-22-9 در مواردی که حجم هر پیمانه اختلاط بتن در پای کار یک متر مکعب باشد، تواتر نمونه‌برداری باید حداقل برابر با بیشترین مقادیر (الف) تا (ث) زیر باشد:

الف – یک نمونه در هر نوبت کاری روزانه،

ب– یک نمونه برای هر 30 متر مکعب بتن،

پ– یک نمونه برای هر 150 متر مربع سطح دال و دیوار،

ت– یک نمونه برای هر 100 متر طول تیر و کلاف، در مواردی که جدا از سایر قطعات بتن‌ریزی می‌شوند،

ث – یک نمونه برای هر 50 متر طول ستون.

3-2-11-22-9 در مواردی که حجم هر پیمانه اختلاط بتن در پای کار بیشتر یا کمتر از یک متر مکعب باشد، مقادیر بند فوق را می‌توان به همان نسبت افزایش یا کاهش داد؛ مشروط بر آن که این نسبت‌ها بیش‌تر از 2 و یا کمتر از نصف نشوند. افزایش 2 و کاهش نصف را در مواردی که بتن دارای گواهی‌نامه‌ی خاص با پروانه استاندارد ملی باشد، می‌توان به نسبت کاهش داد؛ مگر آن که بتن توسط مهندس ناظر، به دلیل عدم انطباق با رده، نامناسب تشخیص داده شود.

4-2-11-22-9 در هر سازه برای هر نوع و رده‌ی بتن، حداقل 6 نوبت نمونه‌برداری، صرف نظر از حجم یا سطح سازه، ضرورت دارد.

5-2-11-22-9 در مواردی که حجم کل هر نوع یا ردهی بتن در یک سازه از 30 متر مکعب کمتر باشد، به شرط آن که مهندس ناظر بتن را مناسب تشخیص دهد، می‌توان از نمونه‌برداری و آزمایش صرف نظر کرد.

3-11-22-9 ضوابط پذیرش مقاومت

الف– آزمونه‌های تهیه شده برای آزمایش پذیرش باید الزامات (1) و (2) زیر را تامین نمایند:

1- نمونه‌گیری از بتن باید مطابق استاندارد ملی شماره‌ی 1-3201 باشد.

2- ساخت و عمل‌آوری آزمونه‌های بتنی در کارگاه باید مطابق استاندارد ملی شماره‌ی 3205 یا 2-1608، و آزمایش آن‌ها مطابق استاندارد 3-1608 یا 6048 باشند.

ب– مقاومت فشاری بتن هنگامی قابل قبول است که شرایط (1) و (2) زیر برقرار باشند:

1- میانگین مقاومت هر سه نمونه‌ی متوالی برابر یا بیشتر از f’_c باشد.

2- مقاومت هیچ یک از نمونه‌ها کم‌تر از 0.9 f’_c نباشد.

پ– در مواردی که تنها شرط زیر بند (1) از بند "ب" بالا برآورده نشود، می‌توان بتن را از نظر سازه‌ای پذیرفت؛ ولی چنان چه شرط زیر بند (2) از بند "ب" بالا بر آورده نشود، باید اقداماتی به عمل آیند تا میانگین نتایج مقاومت در آزمایش‌های بعدی افزایش یابد.

ت– در مواردی که شرط زیر بند (2) از بند "ب" بالا برآورده نشود، باید الزامات بررسی نتایج بتن کم مقاومت، موضوع بند 9-22-11-4، به اجرا گذاشته شوند.

ث– در مواردی که از آزمونه‌های مکعبی به ابعاد 150 یا 100 میلی‌متر برای تعیین مقاومت فشاری استفاده می‌شود، می‌توان طبق ضوابط ارایه شده در آئین‌نامه (آبا) این نتایج را به نتایج استوانه‌ای تبدیل نمود.

4-11-22-9 بررسی نتایج بتن کم مقاومت

الف– در مواردی که نتایج آزمایش مقاومت هر یک از نمونه‌ها، ضابطه‌ی بند 9-22-11-3-ب (2) را تامین نکنند، یا چنان چه آزمایش نمونه‌های عمل آمده در کارگاه نقایصی در حفاظت و عمل‌آوری بتن نشان دهد، باید اقداماتی انجام شوند تا نسبت به کافی بودن مقاومت سازه اطمینان حاصل گردد.

ب– چنان چه احتمال بتن کم مقاومت تایید شود، و محاسبات سازه کاهش قابل ملاحظه‌ای را در مقاومت سازه نشان دهند، آزمایش مغزه‌گیری از ناحیه‌ی مورد نظر را مطابق استاندارد ملی شماره 12306، می‌توان به اجرا گذاشت. در چنین مواردی از ناحیه هر آزمایش مقاومت که کمتر از f’_c به مقدار تعیین شده برای پذیرش باشد، سه عدد مغزه باید گرفته شوند.

پ– مغزه‌های گرفته شده باید در شرایط مرطوب در کیسه‌ها یا ظروف عایق رطوبت نگه داری و به آزمایشگاه منتقل شوند و بر طبق استاندارد 3-1608 یا 6048 آزمایش گردند. مغزه‌ها باید بین 5 روز پس از نگه داری در آب تا 7 روز پس از مغزه‌گیری آزمایش شوند؛ مگر آن که روش دیگری توسط مهندس ناظر اجازه داده شده باشد.

ت – بتن ناحیه‌ای که از آن مغزه‌گیری شده، هنگامی قابل قبول تلقی می‌شود که شرایط (1) و (2) زیر تامین شده باشند:

1- میانگین مقاومت سه مغزه حداقل 0.85f’_c باشد.

2- مقاومت هیچ یک از مغزه‌ها از 0.75f’_c کمتر نباشد.

ث– آزمایش مغزه‌های اضافی از مناطقی که نتایج آزمایش مغزه‌ی آن‌ها از آشفتگی برخوردار هستند، مجاز می‌باشد.

ج– در مواردی که ضوابط ارزیابی مقاومت‌سازی بر اساس نتایج آزمایش مقاومت مغزه‌ها برآورده نگردند و کفایت مقاومت سازه در ابهام باقی بماند، مهندس ناظر با مقام قانونی مسئول می‌تواند برای آن بخش تایید نشده‌ی سازه، دستور ارزیابی مطابق فصل 9-23، و یا هر دستور مقتضی دیگر را صادر نماید.

12-22-9 ارزیابی و پذیرش آرماتورها

1-12-22-9 تواتر نمونه‌برداری

1-1-12-22-9 تعداد و تواتر نمونه‌ها باید به گونه‌ای باشند که نتایج آزمایش‌های انجام شده بر روی آن‌ها معرف کیفیت کل آرماتورها باشند. هر سری نمونه‌ی آزمایشی تعداد 5 آزمونه را در بر می‌گیرد. تواتر نمونه‌برداری حداقل برابر مقادیری است که در بندهای (الف) تا (پ) زیر آورده شده‌اند.

الف – به ازای هر 500 کیلو نیوتن وزن و کسر آن یک سری،

ب– از هر قطر یک سری،

پ– از هر نوع فولاد یک سری.

2-12-22-9 مشخصات هندسی آرماتورها

الف – رواداری طول، قطر و آج‌های نوع آج‌دار آرماتورها باید مطابق با استاندارد ملی شماره‌ی 3132 باشند.

ب– الزامات قطر اسمی انواع میلگردهای ساده و آجدار، قطر زمینه میلگردهای آج‌دار بدون در نظر گرفتن آج آن‌ها، d₁، و قطر خارجی میلگردهای آج‌دار با احتساب کامل آج آن‌ها، d₂، بر اساس استاندارد مطابق جدول 9-22-7 می‌باشند.

3-12-22-9 ارزیابی و پذیرش

1-3-12-22-9 مقاومت آرماتورها

الف– مقاومت تسلیم مشخصه‌ی آرماتور، برگ، f_y، مقاومت گسیختگی مشخصه‌ی آن، f_su، در صورتی قابل قبول هستند که نتایج آزمایش‌ها ضوابط ب و پ زیر را تامین نمایند.

ب– مقاومت تسلیم هر یک از 5 آزمونه بزرگتر یا مساوی مقاومت مشخصه‌ی تسلیم باشد.

چنان چه تمام یا قسمتی از رابطه‌ی فوق تامین نشوند، باید یک سری نمونه‌ی دیگر انتخاب و نتایج 10 آزمونه‌ی این دو سری رابطه‌ی زیر را تامین نمایند:

جدول 9-22-7 ضوابط و الزامات قطرهای اسمی، زمینه و خارجی انواع میلگردها

در روابط فوق، مقاومت تسلیم به دست آمده از آزمایش هر آزمونه، و متوسط مقاومت‌های تسلیم 10 آزمونه است. s مقدار انحراف معیار نتایج آزمایش آزمونه‌ها است.

در هر یک از دو حالت مذکور در بند "ب" فوق، باید تمامی روابط زیر برقرار باشند:

در روابط فوق، f_su,obsدر مقاومت گسیختگی هر آزمونه است.

3-2-12-22-9 کرنش گسیختگی آرماتورها

کرنش گسیختگی آرماتورها، به عنوان ضابطهی شکل‌پذیری آن‌ها، در دو طول آزمون A₁₀ و A₅، به ترتیب مساوی 10 و 5 برابر قطر آرماتور، ε₁₀ و ε₅، باید حداقل برابر با مقادیر مندرج در جدول 9-22-8 باشد. برای آرماتورهای طولی واقع در قاب‌ها و یا دیوارهای ویژه ضوابط بند 9-4-8-9 (پ) باید برآورده شود.

جدول 9-22-8 حداقل کرنش گسیختگی آرماتورها در آزمایش کشش

3-3-12-22-9 آزمایش خم کردن آرماتور

الف – آزمایش خم کردن آرماتورها به عنوان ضابطه‌ی دیگری برای شکل‌پذیری انجام می‌شود؛ و در آن، آرماتورها به دور یک فک خمشی به اندازه‌ی زاویه‌ای خاص خم میشوند. در این آزمون در رویه‌ی خارجی آرماتور نباید هیچ‌گونه ترک، شکستگی، یا عیب دیگری مشاهده شود. مشخصات خم و قطر فک خمشی در هر یک از رده‌های آرماتور در جدول 9-22-9 آورده شده‌اند.

ب– آزمایش خمش به دو صورت خمش سرد و خمش مجدد انجام می‌شود. آزمایش خمش سرد بر روی نمونه‌هایی به طول حداقل 250 میلی‌متر، که مستقیما از خط تولید به دست آمده‌اند و هیچ‌گونه عملیات مکانیکی از جمله تراش‌کاری بر روی آن‌ها اعمال نشده، انجام می‌شود. در آزمایش خمش مجدد، نمونه‌های مشابه خمش سرد به میزان 90 درجه در دمای محیط خم شده و سپس به مدت 30 دقیقه تا دمای 100 درجه سلسیوس گرم می‌شوند؛ و پس از سرد شدن در دمای محیط با نیروی پیوسته و یکنواخت به میزان 20 درجه باز گردانده میشوند.

جدول 9-22-9 زاویه‌ی خمش و نسبت قطر فک خمش به قطر اسمی میلگردها در آزمایش خمش

4-12-22-9 سایر مشخصات

الف– در مواردی که در میلگردها از وصله‌ی جوشی استفاده می‌شود، میلگردها باید تحت آزمایش جوش‌پذیری قرار گیرند. در این آزمایش نمونه‌های جوش شده تحت آزمایش کشش و خمش قرار می‌گیرند. در آزمایش کشش، زمانی میلگرد از نظر جوش‌پذیری قابل قبول تلقی می‌شود که مقطع گسیخته شده در محل جوش یا در مجاورت آن نباشد. در آزمایش خمش، زمانی میلگرد از نظر جوش‌پذیری قابل قبول تلقی می‌گردد که پس از خم کردن، ترکی در منطقه‌ی جوش شده به وجود نیامده باشد.

ب– در مواردی که میلگردها تا حد پوسته شدن زنگ زده باشند، به ویژه میلگردهایی که به طور موضعی و عمیق دچار خوردگی شده باشند، باید پس از ماسه پاشی آزمایش‌های (1) و (2) زیر بر روی نمونه‌های آن‌ها انجام شوند:

1- آزمایش و کنترل مجدد موارد مذکور در بند 9-22-12-2،

2- اندازه‌گیری مجدد قطر اسمی میلگردها و مطابقت آن با رواداری‌های مذکور در استاندارد ملی شماره‌ی 3132.

در مواردی که میلگردهای پوسته شده ضوابط (1) و (2) بالا را برآورده ننمایند، غیرقابل قبول تلقی میشوند.

پ- میلگردهایی که دچار خم و اعوجاج شدید شده‌اند، تنها زمانی قابل قبول میباشند که تحت آزمایش خمش قرار گرفته و ضوابط مربوط را برآورده نمایند.

13-22-9نظارت

1-13-22-9 کلیات

1-1-13-22-9 عملیات ساخت سازه‌های بتنی باید بر طبق الزامات مبحث دوم مقررات ملی ساختمان مورد نظارت قرار گیرند. در این مورد ضوابط این بخش نیز باید رعایت شود. در موارد اختلاف بین این دو، الزامات مبحث دوم حاکم خواهند بود. نظارت در هر مرحله از کار باید تحت نظر مهندس ناظر یا مقام قانونی مسئول بر اساس مبحث دوم مقررات ملی ساختمان انجام شود. هر یک از این اشخاص که مسئولیت کار را بر عهده دارند، باید عملیات را مطابق مدارک ساخت، تایید نمایند.

2-1-13-22-9 در ساخت قاب‌های خمشی ویژه، اجزای لبه‌ی دیوارهای برشی و تیرهای همبند ویژه موضوع فصل 9-20، مهندس ناظر با مقام قانونی مسئول باید آرماتورگذاری و بتن‌ریزی کلیه‌ی اجزا را کنترل و تایید نماید.

2-13-22-9 گزارش‌های نظارت

1-2-13-22-9 گزارشهای نظارت باید کلیه‌ی موارد نظارت شده در هر مرحله از ساخت را در بر گیرند. این گزارشها باید تا مدت حداقل 10 سال از پایان کار نگه داری شوند.

2-2-13-22-9 گزارشهای نظارت، باید موارد (الف) تا (ت) را شامل شوند:

الف – پیشرفت کلی کار.

ب– هر نوع بار قابل ملاحظه حین ساخت که بر کف‌ها، دیوارها یا اعضای دیگر وارد شده است.

پ– زمان و تاریخ مخلوط بتن، مقادیر و نسبت‌های مواد استفاده شده در مخلوط، موقعیت تقریبی بتن‌ریزی در سازه و نتایج آزمایش‌های خواص بتن تازه و سخت شده، برای انواع مخلوط بتنهایی که به کار رفته‌اند.

ت– دمای بتن و محافظت در نظر گرفته شده برای بتن در هنگام جای دادن و عمل آوردن آن در مواقعی که دمای محیط کمتر از 5 درجه و یا بیشتر از 35 درجه سلسیوس می‌باشد.

3-2-13-22-9 گزارشهای آزمایش میلگردهای مصرفی برای مقابله با خمش، نیروی محوری یا هر دوی آن‌ها در قاب‌های خمشی ویژه، دیوارهای سازه‌ای ویژه و تیرهای همبند و دیوار پایه‌ها که در فصل 9-20 مورد اشاره قرار گرفته‌اند، باید بررسی و کفایت آن‌ها تایید شوند.

3-13-22-9 عملیات مورد نظارت

1-3-13-22-9 عملیات نیازمند نظارت مداوم به شرح بندهای (الف) تا (پ) زیر هستند:

الف– بتن‌ریزی و جا دادن بتن.

ب– کاشتن مهارهای چسبی برای مقابله با کشش دائم،

پ– آرماتورگذاری در قاب‌های خمشی شکل‌پذیر و اجزای لبه و تیرهای همبند دیوارهای برشی شکل‌پذیر

2-3-13-22-9 عملیات نیازمند نظارت در فواصل تعیین شده‌ی زمانی به شرح بندهای (الف) تا (ث) زیر هستند؛

الف – آرماتورگذاری، و نصب قطعات جایگذاری شده در بتن،

ب– روش عمل آوردن بتن و مدت آن برای هر یک از اعضا،

پ– بر پا کردن و برداشتن قالبها و پایه‌های موقت بعدی آن‌ها،

ت– توالی نصب قطعات پیش‌ساخته و اتصال آن‌ها به یک دیگر، در مواردی که از این قطعات استفاده می‌شود،

ث– نصب مهارهای درون بتن درجا، و نصب مهارهای انبساطی و مهارهای زیر چاکی در بتن سخت شده،

ج– نصب مهارهای چسبی که برای آن‌ها مطابق بند 9-22-13-3-1، بازرسی مداوم خواسته نشده است.