1-1-9 گستره

این فصل به شرح مختصر اصولی اختصاص دارد که مبحث 9 بر اساس آن‌ها تنظیم شده است. عناوین این اصول به صورت زیر هستند:

الف- مطالب عمومی

ب- هدف

پ- دامنه‌ی کاربرد

ت- روش طراحی

ث- بارگذاری‌ها و ترکیب‌های آنها

ج- سیستم واحد اندازه‌گیری

چ- مقام قانونی مسئول

ح- مهندس طراح و مهندس ناظر

خ- مدارک و مستندات ساخت

د- روش‌ها و سیستم‌های خاص طراحی و اجرایی، و یا مصالح ساختمانی متفاوت

ذ- مدارک مورد استفاده

2-1-9 مطالب عمومی

1-2-1-9 این مبحث قسمتی از مباحث 22 گانه از مقررات ملی ساختمانی ایران است و باید در هماهنگی با سایر مباحث مقررات ملی به کار برده شود.

2-2-1-9 در این مبحث حداقل الزامات برای مصالح، طراحی، اجراء و ارزیابی مقاومتی اجزای بتن‌آرمه در سیستم‌های سازه‌ای که طبق ضوابط مباحث 22 گانه از مقررات ملی ساختمان ایران و خصوصاً مباحث 6 و 7، (آخرین ویرایش)، ارائه می‌گردد.

3-2-1-9 در طراحی قطعات و سازه‌هایی که در محدوده‌ی کاربرد این مبحث قرار دارند، باید فقط از ضوابط فصل‌های مختلف این مبحث استفاده گردد؛ و اختلاط ضوابط طراحی این مبحث با سایر آیین‌نامه‌های ملی و یا بین‌المللی، هر چند معتبر، مجاز نمی‌باشد.

3-1-9 هدف

1-3-1-9 هدف این مبحث ارائه‌ی ضوابط و مقرراتی است که با رعایت آن‌ها، میزان حداقلی از مقاومت، پایداری، بهره‌برداری، پایایی و انسجام در سازه ساختمان‌های بتنی موضوع این مبحث مطابق تعاریف زیر، تأمین شده؛ و سلامت و ایمنی استفاده کنندگان از این سازه‌ها حفظ شود.

الف- مقاومت – منظور از مقاومت آن است که سازه‌ها و یا اعضای آن‌ها در طول عمر سازه، بارهای وارده را به خوبی تحمل کنند، آسیب قابل ملاحظه متحمل نشوند، و قطعات شکسته نشوند.

ب- پایداری – منظور از پایداری آن است که حالت تعادل بین بارهای وارده به سازه، در جزء و یا کل، تحت تأثیر تغییرشکل‌های ایجاد شده در آن دچار اختلال نشده، و پیکره‌ی اصلی سازه و قطعات آن حفظ گردیده و سازه و یا اعضای آن دچار فرو ریزش نشوند.

پ- بهره‌برداری – منظور از بهره‌برداری آن است که سازه عملکرد مورد انتظار خود را در طول عمر سازه حفظ کند؛ و افزایش تغییرشکل‌ها و یا بازشدگی ترک‌ها، و نیز ارتعاشات بیش از حد سازه با اعضای آن، مشکلی برای استفاده کنندگان ایجاد نکنند. به علاوه آتش‌سوزی آسیب قابل ملاحظه به سازه وارد ننماید.

ت- دوام یا پایائی – منظور از دوام یا پایایی آن است که اجزای بتن و فولاد و ترکیب آن‌ها چنان در نظر گرفته شوند که با شرایط محیط و بهره‌برداری سازگاری کافی داشته باشند؛ و شرایط موجود محیطی و یون‌های در دسترس، موجب فرسودگی، پیری زود رس و یا انهدام آن‌ها نشوند.

ث- انسجام یا یکپارچگی – منظور از انسجام یا یکپارچگی آن است که اعضای سازه و اتصالات آن‌ها به یک دیگر چنان تنظیم شوند که یک یا چند مسیر مناسب برای عبور بارهای وارده به سمت شالوده فراهم شده، و همبستگی کل سازه تأمین شده باشد.

4-1-9 دامنه کاربرد

1-4-1-9 ضوابط و مقررات این مبحث شامل اصول کلی طراحی و اجرائی سازه‌های بتن‌آرمه می‌باشند؛ ولی کاربرد مشخص آن‌ها در ساختمان‌های متعارفی است که با بتن معمولی یا با بتن سبک ساخته می‌شوند. در سازه‌های بتن‌آرمه در این مبحث، مقاومت مشخصه‌ی بتن بین 20 تا 50 مگاپاسکال، و مقاومت تسلیم فولاد بین 220 تا 550 مگاپاسکال خواهد بود. حد فوقانی مقاومت مشخصه بتن را در مواردی که الزامات بند 9-3-3-3 رعایت شوند، می‌توان تا 70 مگاپاسکال افزایش داد.

2-4-1-9 ضوابط و مقررات این مبحث تا جایی که کاربرد داشته باشند در مورد سازه‌های خاص، از جمله موارد زیر، رعایت می‌شوند. بدیهی است که برای سازه‌های خاص، ضوابط و مقررات ویژه‌ای لازم هستند که در این مبحث ذکر نشده‌اند و باید از ضوابط سایر آیین‌نامه‌های ملی استفاده گردد.

الف – سازه‌های بتنی ساده و کم آرماتور

ب– سازه‌های بتنی پیش‌تنیده

پ– سازه‌های بتنی پیش‌ساخته

ت – سازه‌های بتنی با سنگ‌دانه‌های سبک و سنگین

ث – سازه‌های بتنی ساخته شده با بتن متخلخل یا بتن اسفنجی

ج– سازه‌های بتنی با الیاف

چ– سازه‌های بتنی که در معرض دمای زیاد قرار می‌گیرند

ح– سقف‌های پوسته‌ای و ورق‌های تا شده

خ– سازه‌های مقاوم در برابر انفجار

3-4-1-9 در سازه‌ها و یا اعضای بتنی غیرمرکب درجا ریز با قالب‌های در جای ماندگار، می‌توان از ضوابط طراحی این مبحث استفاده نمود. در صورت استفاده از عرشه‌های فولادی غیرمرکب در جای ماندگار که به عنوان قالب استفاده می‌شوند، می‌توان دال بتنی را به تنهایی برای کل بارهای وارده، و یا در صورتی که عرشه برای وزن بتن تازه طراحی شده است، برای کل بارهای وارده منهای وزن بتن و شعرشه محاسبه نمود.

4-4-1-9 سازه‌های بتنی مرکب ساخته شده از بتن و نیم رخ‌های فولادی یا عرشه‌های مرکب فولادی، در محدوده‌ی سازه‌های فولادی محسوب شده و در مبحث دهم مقررات ملی ساختمان به آن‌ها پرداخته می‌شود.

5-4-1-9 شمع‌ها و ستون پایه‌هایی که در داخل خاک قرار دارند، فقط در موارد زیر در دامنه‌ی کاربرد این مبحث قرار می‌گیرند:

الف– در قسمت‌هایی از اعضای پی‌های عمیق که در هوا، آب، و یا خاک سست غیرمقاوم جهت تأمین مهار جانبی آن‌ها در برابر کمانش واقع شده‌اند.

ب– در اعضایی از پی‌های عمیق که بار سازه‌هایی را تحمل می‌کنند که در مقابل زلزله با شکل‌پذیری متوسط و یا زیاد طراحی شده‌اند.

پ– در اعضای پی‌های عمیق که طراحی آن‌ها بر اساس روش مقاومت انجام شده است.

5-1-9 روش طراحی

1-5-1-9 روش طراحی در این مبحث «روش طرح مقاومت» است. در این روش قطعات سازه در وضعیت نهایی باربری خود در نظر گرفته شده و ظرفیت باربری آن‌ها برای هر تلاش خاص تعیین می‌گردد. در تعیین این ظرفیت رفتار غیرخطی بتن و فولاد در نظر گرفته می‌شود. ظرفیت باربری قطعه در هر مقطع باید به اندازه‌ای باشد که رابطه‌ی زیر برای هر تلاش تأمین شده باشد.

در این رابطه: S_nمقاومت اسمی مقطع، U تلاش ضریب‌دار وارد به مقطع و ϕ ضریب کاهش مقاومت است که بر اساس رفتار عضو در برابر تلاش وارده تعیین می‌شود.

6-1-9 بارگذاری‌ها و ترکیب‌های آنها

1-6-1-9 در این مبحث برای بارگذاری سازه، ترکیب‌های بارهای مختلف در طراحی و نیز ضریب‌های بار از ضوابط و الزامات مبحث ششم مقررات ملی ساختمان استفاده می‌شود. اعمال هر گونه تغییری که در ضوابط و الزامات مبحث ششم مقررات ملی ساختمان داده شود در این مبحث لازم‌الاجرا است. خلاصه‌ای از این ضوابط در فصل 9-7، برای سهولت دسترسی، آورده شده است.

7-1-9 سیستم واحد اندازه‌گیری

1-7-1-9در این مبحث واحدهای اندازه‌گیری، سیستم بین‌المللی SI بوده و غالباً از متر، ثانیه، کیلوگرم جرم، و نیوتن استفاده می‌شود. واحدهایی که در این مبحث مورد استفاده قرار گرفته‌اند، عبارتند از:

طول: متر، میلی‌متر

زمان: ثانیه

جرم: کیلوگرم

وزن: نیوتن

تنش و فشار: نیوتن بر متر مربع (پاسکال)؛ و یا نیوتن بر میلی‌متر مربع (مگاپاسکال).

8-1-9 مقام قانونی مسئول

1-8-1-9 مقام قانونی مسئول مطابق ضوابط مبحث دوم مقررات ملی ساختمان تعریف می‌شود.

9-1-9 مهندس طراح و مهندس ناظر

1-9-1-9 مهندس طراح به شخصیت حقیقی یا حقوقی اطلاق می‌شود که مسئولیت طراحی سازه را عهده‌دار بوده و دارای صلاحیت یا رتبه‌بندی از وزارت راه و شهرسازی می‌باشد. شرح وظایف و حدود اختیارات مهندس طراح مطابق ضوابط مبحث دوم ساختمان تعیین می‌شود.

2-9-1-9 مهندس ناظر به شخصیت حقیقی یا حقوقی اطلاق می‌شود که مسئولیت نظارت بر اجرای سازه را عهده‌دار بوده، و دارای صلاحیت یا رتبه‌بندی از طرف وزارت راه و شهرسازی می‌باشد. شرح وظایف و حدود اختیارات مهندس ناظر مطابق ضوابط مبحث دوم مقررات ملی ساختمان تعیین می‌شود.

10-1-9 مدارک و مستندات ساخت

1-10-1-9 مهندس طراح و مهندس ناظر باید کلیه‌ی اطلاعات ذکر شده در فصل 9-22، مدارک ساخت و بازرسی و نظارت و یا سایر اطلاعات اضافی مطروحه در فصول این مبحث را که از طرف مقام قانونی مسئول مورد نیاز هستند، تهیه و ارائه دهد.

2-10-1-9 در صورت الزام مقام قانونی مسئول، محاسبات مربوط به آنالیز و طراحی سازه به همراه اطلاعات ورودی و خروجی برنامه‌های کامپیوتری و فرضیات محاسباتی، باید به مدارک ساخت ضمیمه شوند.

11-1-9 روش‌ها و سیستم‌های خاص طراحی و اجرایی، یا مصالح ساختمانی متفاوت

1-11-1-9در صورت نیاز به استفاده از روش‌ها و سیستم‌های خاص طراحی و یا مصالح ساختمانی متفاوت با آن چه در این مبحث ارائه شده است، ولی در دامنه‌ی کاربرد آن قرار دارند، ارائه دهندگان این سیستم‌ها، روش‌ها، و یا مصالح باید نسبت به اخذ گواهینامه فنی از مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی اقدام نمایند.

12-1-9 مدارک مورد استفاده

1-12-1-9 استفاده از مدارک زیر برای طراحان و مجریان توصیه می‌شود. در صورت وجود هرگونه عدم انطباق بین مطالب این مدارک و ضوابط این مبحث، باید از ضوابط این مبحث استفاده شود.

1- مقررات ملی ساختمانی ایران – مباحث 22 گانه – آخرین ویرایش‌ها؛

2- استانداردهای ملی ایران – مباحث مربوط به بتن و اجزای آن در جدیدترین ویرایش موجود؛

3- آیین‌نامه‌ی بتن ایران (آبا)؛

4- ضوابط انجمن آمریکایی مصالح و آزمایش‌ها (ASTM)؛

5- مجموعه‌ی 6 جلدی آیین‌نامه‌های انجمن بتن آمریکا ( ACI Manual of Concrete Practice)؛

6- آیین‌نامه‌ی بتن آمریکا (ACI 318-19 و یا ویرایش‌های جدیدتر آن)

7- آیین‌نامه‌های اروپایی بتن (Euro Code 2 – Parts 1,2,3 و CEB-FIP Model Code 2010)؛

8- آیین‌نامه‌ی بتن کانادا (A23.3-2014)؛

9- آیین‌نامه‌ی بتن استرالیا (AS 3600-2009)؛

10- آیین‌نامه‌ی بتن نیوزیلند (NZS 3101-2006).