1-3-14 کلیات

1-1-3-14 دستگاه‌های مختلف در تأسیسات مکانیکی ساختمان که دامنه کاربرد آن در (14-1-1) تعریف شده است، باید طبق الزامات مندرج در این فصل از مبحث چهاردهم طراحی، نصب بازرسی و تأیید شود.

2-1-3-14 تأسیسات مکانیکی ساختمان باید با رعایت صرفه‌جویی در مصرف انرژی، طبق الزامات مندرج در «مبحث نوزدهم – صرفه‌جویی در مصرف انرژی» طراحی و نصب شود.

3-1-3-14 تغذیه برق، سیم‌کشی، کابل‌کشی و اتصال برق به دستگاه‌هایی که الزامات طراحی و نصب آن‌ها در این مبحث مقرر شده است و نیز برقراری سیستم‌های کنترل برقی، باید با رعایت الزامات مندرج در «مبحث سیزدهم – طرح و اجرای تأسیسات برقی ساختمان‌ها» صورت گیرد.

4-1-3-14 تغذیه آب و تخلیه فاضلاب، لوله‌کشی و اتصال لوله آب و فاضلاب به دستگاه‌هایی که الزامات طراحی و نصب آن‌ها در این مبحث مقرر شده است، باید با رعایت الزامات مندرج در «مبحث شانزدهم- تأسیسات بهداشتی » انجام شود.

5-1-3-14 تغذیه دستگاه‌های گازسوز لوله‌کشی و اتصال لوله گاز به دستگاه‌هایی که الزامات طراحی و نصب آن‌ها در این مبحث مقرر شده است، باید با رعایت الزامات مندرج در «مبحث هفدهم – لوله‌کشی گاز طبیعی» صورت گیرد.

6-1-3-14 دستگاه‌های با سوخت مایع یا گاز باید با توجه به سوختی که مصرف می‌کنند و برای ارتفاع محل نصب از سطح دریا طراحی، ساخته و آزمایش شده باشند.

الف) در صورت تغییر نوع سوخت باید تغییرات لازم در دستگاه طبق توصیه‌های سازنده به عمل آید و مورد تأیید قرار گیرد.

7-1-3-14 اگر دستگاه لرزش داشته باشد دستگاه و تکیه‌گاه آن باید با استفاده از قطعات مهار کننده ارتعاش، کاملاً در محل نصب مستقر و مستحکم گردد.

8-1-3-14 در صورت تعویض اجزای معیوب و آسیب دیده دستگاه، اجزای جایگزین باید با همان مشخصات تأیید شده اجزای اولیه باشند.

9-1-3-14 اگر دستگاه در جایی نصب می‌شود که در معرض خطر سیل است، باید در ارتفاعی بالاتر از خط تراز احتمالی سیل نصب شود؛ یا به ترتیبی حفاظت شود که در زمان سیل، آب وارد دستگاه‌ها، کانال‌های هوا، پلنوم‌ها و دیگر اجزای آن نشود.

10-1-3-14 در صورتی که دستگاه در محل زلزله‌خیز نصب می‌شود، تکیه‌گاه دستگاه باید با رعایت الزامات مندرج در "مبحث ششم – بارهای وارد بر ساختمان" طراحی و نصب گردد.

11-1-3-14 اگر دستگاه در جایی نصب می‌شود که در معرض باد است باید به کمک بست‌ها و تکیه‌گاه‌های مناسب، در برابر فشار باد مقاوم شود.

12-1-3-14 دریچه‌های ورود و خروج هوا در بیرون ساختمان، باید با توری فلزی مقاوم در برابر خوردگی و نفوذ کرم و دیگر حشرات حفاظت شوند.

2-3-14 پلاک گذاری

1-2-3-14 گواهی آزمایش

الف) دستگاه‌هایی که در تأسیسات مکانیکی ساختمان به کار می‌روند، باید دارای پلاک مشخصات گواهی شده توسط یک مؤسسه دارای صلاحیت قانونی باشند.

مؤسسه‌ای که پلاک مشخصات را گواهی می‌کند، باید نمونه‌ای از دستگاه را بر طبق یکی از استانداردهای معتبر، آزمایش کند.

مؤسسه گواهی کننده باید مدارک مربوط به روند آزمایش را تهیه و نگهداری کند.

مؤسسه گواهی کننده باید در صورت لزوم، کار دستگاه را در محل نصب به طور ادواری بازرسی نموده و مطابقت آن را با شرایط آزمایش تایید و گواهی آزمایش صادر کند.

ب) مؤسسۀ گواهی کننده

مؤسسه گواهی کننده باید شخصیت حقوقی داشته و دارای صلاحیت لازم برای آزمایش و صدور گواهینامه و پلاک مشخصات دستگاه باشد.

مؤسسه گواهی کننده باید به همۀ ابزار و تجهیزات لازم برای آزمایش دستگاه مورد نظر مجهز باشد.

مؤسسه گواهی کننده باید نیروی انسانی کار آزموده و با تجربه، که برای انجام آزمایش و ارزیابی آن آموزش دیده باشند، در اختیار داشته باشد.

2-2-3-14 پلاک مشخصات دستگاه

الف) پلاک مشخصات دستگاه باید از نوع فلزی یا انواع بادوام دیگر باشد و در کارخانه سازنده، به طور ثابت به دستگاه متصل شود. روی پلاک یا بدنه دستگاه، باید مشخصات آن با حروف خوانا برجسته یا مهر پاک نشدنی، نقش شود.

ب) بر روی پلاک دستگاه باید دست کم نام یا علامت تجاری سازنده، مدل شمارۀ سری و علامت یا مهر مؤسسه گواهی کننده، بیاید.

پ) علاوه بر آنچه در بند (14-3-2-2) "ب" مقرر شده، روی پلاک دستگاه باید مشخصات زیر هم درج شود:

دستگاه الکتریکی: اطلاعات مربوط به ولت، آمپر و فاز دستگاه و فاصله‌های لازم برای دسترسی و حفاظت آن.

دستگاه با سوخت مایع یا گاز: نوع سوخت مصرفی ظرفیت گرمایی دستگاه و فاصله‌های لازم برای دسترسی و حفاظت.

ماشین مبرد جذبی: نوع و مقدار انرژی گرمایی مصرفی، حداقل مصرف انرژی در دستگاه‌هایی که کاهش ظرفیت چند مرحله‌ای یا تدریجی با کنترل خودکار دارند، نوع سوخت، ظرفیت سرمایی دستگاه حفاظت و فاصله‌های لازم برای دسترسی و حفاظت.

دستگاه‌های الکتریکی برای گرمایش: اطلاعات مربوط به ولت، آمپر و فاز دستگاه و فاصله دستگاه تا مواد سوختنی.

3-3-14 حفاظت ساختمان

1-3-3-14 لوله‌کشی کانال‌کشی و نصب دستگاه‌های تأسیسات مکانیکی در داخل ساختمان باید به ترتیبی انجام شود که به اجزای ساختمان از نظر ایستایی و نیز از نظر جدارهای مناطق آتش، آسیب نرساند و مقاومت این اجزا را کاهش ندهد.

2-3-3-14 در صورتی که برای اجرای تأسیسات مورد نظر در این مبحث و یا تعمیر آن‌ها، نیاز به انجام تغییراتی در وضعیت اجزای ساختمان باشد، این کار باید با تأیید ناظر ساختمان صورت گیرد و اجزای آسیب دیده به طور مقاوم و ایمن بازسازی شوند.

3-3-3-14 ایجاد شکاف، برش و سوراخ در دیوارها، سقف یا کف فضایی از ساختمان، که به عنوان یک منطقه آتش برای درجه معینی از مقاومت در برابر آتش تعیین شده است، باید با رعایت الزامات مندرج در "مبحث سوم حفاظت ساختمان‌ها در مقابل حریق" صورت گیرد.

4-3-3-14 ایجاد سوراخ شکاف یا برش در تیرها، ستون‌ها و دیگر اجزای باربر سازه ساختمان، برای عبور لوله و یا دیگر اجزای تأسیسات مکانیکی، مجاز نیست مگر آن که در طراحی سازه ساختمان پیش‌بینی شده باشد.

4-3-14 محل دستگاه ها

1-4-3-14 محل دستگاه‌های تأسیسات مکانیکی ساختمان باید با رعایت شرایطی که در این فصل آمده است، انتخاب شود.

2-4-3-14 دستگاه‌های تأسیسات مکانیکی ساختمان نباید در فضاهای با خطر نصب شوند.

3-4-3-14 دستگاه‌های با سوخت مایع یا گاز نباید در فضاهای زیر نصب شوند و یا هوای احتراق را از این فضاها بگیرند:

– اتاق خواب

– حمام

– توالت

– انباری

الف) بخاری با سوخت مایع یا گاز را در شرایط زیر می‌توان در اتاق خواب نصب کرد.

(1) همۀ هوای احتراق را مستقیماً از خارج دریافت کند و همۀ محصولات احتراق را مستقیماً به خارج بفرستد.

ب) نصب بخاری گاز سوز دودکش‌دار با محفظه احتراق باز در اتاق خواب، باید در مطابقت با ضوابط و الزامات مبحث هفدهم مقررات ملی ساختمان باشد.

4-4-3-14 محدودیت نصب دستگاه‌های گازسوز در انواع فضاهای ساختمان باید با رعایت احکام مندرج در «مبحث هفدهم – لوله‌کشی گاز طبیعی» تعیین شود.

5-4-3-14 انتخاب محل نصب دستگاه‌های با سوخت مایع یا گاز احکام «فصل 14-9 تأمین هوای احتراق» باید رعایت شود.

6-4-3-14 دستگاه‌های مکانیکی نباید در جایی نصب شود که در معرض ضربات مکانیکی یا فیزیکی قرار داشته باشد؛ در غیراین صورت باید حفاظ‌هایی برای جلوگیری از آسیب دیدن دستگاه پیش‌بینی شود.

7-4-3-14 دستگاه‌ها و اجزای تأسیسات مکانیکی ساختمان نباید در چاه آسانسور قرار داده شوند.

8-4-3-14 اتاقی که دستگاه‌ها و اجزای تأسیسات مکانیکی ساختمان در آن نصب می‌شود باید روشنایی دایمی داشته باشد. کلید چراغ این اتاق باید نزدیک محل ورود به اتاق و جای دسترس به دستگاه باشد.

9-4-3-14 نصب دستگاه‌های تأسیسات مکانیکی در فضای آزاد در صورتی مجاز است که دستگاه مخصوص نصب در فضای آزاد طراحی و ساخته شده و به تأیید مؤسسات دارای صلاحیت قانونی رسیده باشد.

5-3-14 نصب دستگاه ها

1-5-3-14 کلیات

الف) دستگاه‌هایی که برای نصب ثابت طراحی شده‌اند باید در محل نصب به طور پایدار و مطمئن مستقر شوند و برای مقابله در برابر بارهای قائم و افقی از جمله زلزله، تکیه‌گاههایی در محدوده مجاز، برای آن‌ها طراحی و ساخته شود.

ب) قسمت‌های متحرک دستگاه مانند بادزن، پولی، تسمه، چرخ طیار و جز آن‌ها، باید با حفاظ فلزی مقاوم و مناسب پوشانده شوند.

پ) سطوح گرم کننده در فضای داخلی ساختمان که محل سکونت، اقامت یا کار انسان است، باید در برابر احتمال سوختگی غیرارادی افراد حفاظت شوند.

(1) اگر دمای سطوح پیش گفته بیش از 90 درجه سلسیوس (194درجه فارنهایت) باشد، باید با قرار دادن حفاظ‌هایی مانع تماس مستقیم این سطوح با بدن شد.

ت) فاصله‌های مجاز بین دستگاه‌های با سوخت مایع یا گاز و سطوح گرم دیگر، با مواد سوختنی، باید طبق احکام این مبحث در نظر گرفته شود.

2-5-3-14 دستگاه‌های تأسیسات مکانیکی ساختمان باید طبق دستور العمل کارخانه سازنده و الزامات مقرر در این مبحث نصب شوند. در صورت مغایرت آن دستورالعمل‌ها با الزامات این مبحث، احکام سختگیرانه‌تر باید اجرا شود.

الف) دستورالعمل نصب و راهبری کارخانه سازنده باید به هنگام بازرسی در محل نصب دستگاه در دسترس باشد.

ب) اگر دستگاه روی کف نصب می‌شود، باید پیِ دستگاه به ارتفاع دست کم 80 میلی‌متر (3 اینچ) زیر آن قرار گیرد.

پ) در دستورالعمل سازنده، اگر نصب دستگاه روی کف سوختنی مجاز اعلام شده است، این امر باید مورد تأیید قرار گیرد.

ت) دستورالعمل سازنده، اگر نصب دستگاه روی پیِ غیرسوختنی اعلام شده است، پیِ دستگاه باید از هر طرف دست کم 300 میلی‌متر (12 اینچ) و در جهتی که مشعل دستگاه قرار دارد دست کم 900 میلی‌متر (36اینچ) پس از دستگاه ادامه یابد.

ت) اگر دستگاه به سقف آویخته می‌شود، فاصلۀ زیر دستگاه تا کف نباید کمتر از 150 میلی‌متر (6 اینچ) باشد.

3-5-3-14 نصب دستگاه‌های با سوخت مایع یا گاز در فضاهای با خطر مجاز نیست.

4-5-3-14 در گاراژهای عمومی و خصوصی، تعمیرگاه‌ها و پارکینگ‌ها، نصب دستگاه‌های با سوخت مایع یا گاز باید به ترتیبی باشد که وسیله احتراق دستگاه دست کم 450 میلی‌متر (18اینچ) بالاتر از کف، و در صورتی که سازنده دستگاه ارتفاع بیشتری را توصیه کرده است، در همان ارتفاع نصب شود.

الف) نصب این دستگاه‌ها در فضایی که محل حمل و نقل یا جای استفاده از مواد سوختنی، قابل اشتعال و یا قابل انفجار است، مجاز نمی‌باشد.

ب) اگر دستگاه با سوخت مایع یا گاز در گاراژهای عمومی، تعمیرگاه‌ها، پارکینگ‌ها و دیگر فضاهای محل عبور مکرر خودروها نصب می‌شود، درصورت نصب روی کف، دستگاه باید در ارتفاعی بالاتر از مسیر خودروها و یا پشت دیوار حائلی با فاصله مناسب قرار گیرد تا از ضربات فیزیکی حفاظت شود.

(1) در چنین فضاهایی اگر دستگاه در ارتفاع نصب می‌شود، باید زیر دستگاه دست کم 2400 میلی‌متر (8 فوت) بالاتر از کف قرار گیرد. اگر ارتفاع خودرویی که از زیر دستگاه عبور می‌کند بیش از 1800 میلی‌متر (6 فوت) است، دستگاه باید طوری نصب شود که زیر آن دست کم 600 میلی‌متر (2 فوت) بالاتر از روی خودرو باشد.

پ) اگر دستگاه با سوخت مایع یا گاز در گاراژ خصوصی نصب می‌شود، دست کم باید در ارتفاع 1800 میلی‌متر (6 فوت) بالاتر از کف قرار گیرد.

5-5-3-14 نصب در ارتفاع

الف) اگر دستگاه بر روی بام و با فاصله کمتر از 3 متر (10فوت) از لبه بام، یا روی سطح دیگری که بیش از 750 میلی‌متر (30 اینچ) از زمین اطراف ارتفاع داشته باشد نصب می‌شود، فضای سرویس اطراف دستگاه باید با نرده حفاظت شود.

(1) ارتفاع نرده محافظ نسبت به تراز محل نصب دستگاه باید دست کم 1000 میلی‌متر (42 اینچ) باشد.

(2) نرده محافظ باید طوری ساخته شود که اندازه سطوح باز آن کمتر از 400 میلی‌متر (16 اینچ) باشد.

(3) نرده محافظ باید در برابر بارهای وارده مقاوم باشد.

6-5-3-14 اگر دستگاه در خارج از ساختمان نصب می‌شود، باید برای نصب در هوای آزاد آزمایش و تأیید شده باشد.

6-3-14 فضاهای دسترسی

1-6-3-14 دستگاه‌های تأسیسات مکانیکی ساختمان از جمله دستگاه‌های با سوخت مایع یا گاز باید پس از نصب، قابل دسترسی باشند به نحوی که بازرسی، سرویس، تعمیر و یا تعویض آن‌ها، بدون برداشتن یا تخریب اجزای دایمی ساختمان از جمله دیوارهای آتش، امکان‌پذیر شود.

کنترل‌های خودکار، لوازم اندازه‌گیری مانند دماسنج، فشارسنج و جز آن‌ها، مشعل، فیلتر، دمنده یا مکنده هوا و موتورهای محرک این دستگاه‌ها، پس از نصب باید به آسانی قابل دسترسی باشند.

الف) به هنگام نصب دستگاه‌های با سوخت مایع یا گاز، حداقل فاصله دستگاه از مواد سوختنی باید بر اساس الزامات این مبحث یا اعلام سازنده (آن که سختگیرانه‌تر است) رعایت شود.

2-6-3-14 نصب در اتاق

الف) اتاقی که دستگاه‌های تأسیسات مکانیکی ساختمان از جمله دستگاه‌های با سوخت مایع یا گاز آن نصب می‌شود، باید معبر بدون مانع و در ورودی با پهنای دست کم 1000 میلی‌متر (40 اینچ) و ارتفاع دست کم 2000 میلی‌متر ( 80 اینچ) داشته باشد.

(1) برای دستگاه‌های بزرگتر، معبر بدون مانع و اندازه در ورودی اتاق باید به گونه‌ای انتخاب شود که عبور بزرگترین قطعه دستگاه از آن، به آسانی امکان‌پذیر باشد.

(2) موتورخانه دیگ بخار باید دارای دو در با فاصله مناسب از یکدیگر باشد.

3-6-3-14 نصب در اتاقک زیر کف

الف) اگر دستگاهی که باید در دسترس باشد در اتاقکی زیر کف نصب می‌شود، باید برای آن مسیری بدون مانع و دریچه مناسب جهت عبور بزرگترین قطعه دستگاه، پیش‌بینی شود.

اندازه دریچه نباید کمتر از 750×750 میلی‌متر (30×30 اینچ) باشد و طول مستقیم معبر بدون مانع از دریچه تا دستگاه، نباید بیش از 6 متر (20 فوت) باشد.

(1) در جلو دستگاه و سمت سرویس آن باید سطحی دست کم برابر 750×750 میلی‌متر (30×30 اینچ) برای دسترسی وجود داشته باشد.

(2) اگر در کف اتاقک برای نصب دستگاه گودالی به عمق بیش از 300 میلی‌متر (12 اینچ) ایجاد شود، دیواره این گودال از هر طرف باید دست کم 300 میلی‌متر (12 اینچ) و با جلو دستگاه دست کم 750 میلی‌متر (30 اینچ) فاصله داشته باشد. دیوارۀ اطراف گودال باید با بتن یا دیگر مصالح بنائی مقاوم تا ارتفاع 100 میلی‌متر (4 اینچ) بالاتر از تراز کف فضای مجاور گودال، حفاظت شود.

4-6-3-14 نصب دستگاه روی بام

الف) اگر دستگاه روی بام یا روی اسکلتی با ارتفاع بیش از 4/8 متر (16فوت) نصب شود، باید در اطراف آن فضای سرویس دایمی برابر دستور کارخانه سازنده دستگاه و مورد تأیید، پیش‌بینی گردد.

(1) راه دسترسی به فضای سرویس باید دایمی و مطمئن باشد و سطح بام اطراف دستگاه یا تراز سطح محوطه را، به فضای سرویس مرتبط کند.

(2) راه دسترسی نباید مستلزم بالارفتن یا گذشتن از موانعی به ارتفاع بیش از 750 میلی‌متر (30 اینچ) یا راه رفتن روی بام شیب‌دار، با شیب بیش از 33 درصد باشد.

ب) اگر دستگاه روی بام شیب‌دار با شیب بیش از 25 درصد نصب شود به طوری که لبه بام بیش از 750 میلی‌متر (30 اینچ) بالاتر از تراز سطح محوطه باشد، برای دسترسی به دستگاه باید در اطراف آن سکویی افقی به اندازه توصیه شده در دستورالعمل سازنده و مورد تأیید، پیش‌بینی شود.

(1) اندازه این سکوی دسترسی، از همه طرف نباید کمتر از 750 میلی‌متر (30 اینچ) باشد و اطراف آن باید نرده حفاظ برابر (14-3-5-5) نصب شود.

5-6-3-14 نصب در مناطق با خطر سیلاب

(الف) در صورتی که فضای نصب دستگاه در معرض سیل باشد، باید دستگاه در سطح بالاتر از تراز احتمالی سیل نصب شود.

7-3-14 تخلیه چگالیده

1-7-3-14 دستگاه‌های گرمائی چگالشی با سوخت مایع یا گاز

(الف) چگالیده دستگاه‌های گرمائی چگالشی باید با رعایت شرایط زیر یا توصیه‌های کارخانه سازنده دستگاه (آن که سختگیرانه‌تر است)، به نقطه تخلیه مناسب و مورد تأیید جریان یابد.

(1) اجزای لوله‌کشی باید مقاوم در برابر خوردگی باشد و با توجه به فشار و دمای کار سیستم انتخاب شود. قطر لوله تخلیه نباید کمتر از اتصال خروجی دستگاه باشد. و این قطر در طول تا نقطه تخلیه، نباید کم شود. شیب لوله افقی تخلیه باید در طول مسیر یکنواخت و مسیر دست کم یک درصد در جهت تخلیه باشد.

(2) لوله تخلیه چگالیده نباید با اتصال مستقیم به شبکه لوله‌کشی فاضلاب متصل شود.

(3) لوله تخلیه چگالیده باید به سیفون مجهز شود.

2-7-3-14 اواپراتور و کویل سرمایی

(الف) برای دستگاه‌های دارای اواپراتور یا کویل سرمایی باید سیستم تخلیه چگالیده پیش‌بینی شود. این سیستم باید با رعایت شرایط زیر طراحی، ساخته و نصب شود:

(1) چگالیده روی کویل‌های سرمایی و اواپراتور باید به سینی تقطیر و از راه آن به نقطه تخلیه مناسب و مورد تأیید جریان یابد. چگالیده نباید به خیابان یا کوچه هدایت شود.

(2) لوله تخلیه چگالیده می‌تواند چدنی، فولادی گالوانیزه، مسی و یا پلاستیکی باشد. اجزای لوله‌کشی باید مقاوم در برابر خوردگی باشد و با توجه به فشار و دمای کار سیستم انتخاب شود. قطر لوله تخلیه نباید کمتر از 20 میلی‌متر ( اینچ) باشد و این قطر در طول مسیر تا نقطه تخلیه، نباید کم شود. شیب لولۀ افقی تخلیه باید دست کم یک درصد در جهت تخلیه و در طول مسیر یکنواخت باشد.

(3) لوله تخلیه چگالیده نباید با اتصال مستقیم به شبکه لوله‌کشی فاضلاب متصل شود.

(4) لوله تخلیه چگالیده کویل سرمایی یا اواپراتور باید، به سیفون مجهز شود.

ب) اگر سینی قطره‌گیر در محلی نصب می‌شود که سرریز یا گرفتگی دهانه تخلیه آن و در نتیجه خطر آسیب رسیدن به اجزای ساختمان احتمال داده شود، باید با یکی از دو روش زیر از آن جلوگیری کرد:

(1) یک دهانه سرریز بالاتر به سینی قطره‌گیر اضافه شود تا در صورت گرفتگی دهانه تخلیه این سینی، چگالیده از طریق این سرریزِ اضافه به نقطه مناسبی هدایت شود.

(2) یک حسگر در نقطه‌ای بالاتر از دهانۀ تخلیۀ سینی قطره‌گیر دستگاه نصب شود، تا چنانچه سطح چگالیده داخل سینی (بر اثر گرفتگی) از تراز معینی بالاتر رفت، دستگاه را به طور خودکار خاموش کند.

8-3-14 تأمین هوا و کنترل دما

هر فضای محل سکونت، استراحت یا کار انسان باید به یک سیستم گرمائی و تعویض هوا مجهز باشد که قادر باشد دمای فضا را در حداقل 20 درجه سلسیوس نگه دارد و میزان هوای تازه را متناسب با نیاز کاربری تأمین نماید.

الف) الزامات تأمین هوا و کنترل دما در فضاهای ویژه ساختمان‌های بهداشتی، درمانی و صنعتی خارج از حدود این مبحث از مقررات است.