کنکاشی بر مرور راهکارهای ایمنی در بحران های شهری دراین مقاله سعی شده است برخی حوادث غیر مترقبه و نحوه برخورد و مقابله با آنها در خانواده ها بمنظور ارتقا ایمنی عنوان شود حوادث غیر مترقبه ای مثل برف و سرمای شدید و یخبندان و رعد وبرق و سیلاب و زلزله و آوار و حریق و خشکسالی و برخی حوادث ایجاد شده توسط افراد و دولت ها مثل بیوتروریسم و حملات شیمیایی و حملات سایبری و بیماری های واگیردار که نیازمند مشارکت و همکاری مردم برای کاهش هزینه ها و حفظ فرآیند عادی زندگی با حداقل هزینه ها و ایجاد آرامش برای خانواده و عزیزانمان است ارایه شده است. راهکارهای ارایه شده براساس تجربیات ومطالعات و عملکرد های میدانی در سایر کشور در شرایط مشابه تدوین شده است .

مدیریت بحران ، ایمنی ، بحران ، حوادث ، راهکار ، کاهش خسارت

مقدمه

حوادث و سوانح طبیعی، همواره بخشی از تاریخ بشر بوده‌اند‌‌. امروزه ایمنی شهروند و خانواده از دغدغه‌های مهم مدیران بحران با توجه به کاهش کمی و افزایش شدت بحران‌ها در کلان شهر‌ها می‌باشد‌. بر اساس گزارش سال 2004 برنامه عمران سازمان ملل متحد، کشور ایران در 10 سال گذشته بیشترین آمار کشته شدگان سالیانه را در سطح جهان در اثر زلزله داشته است‌. در همین گزارش اشاره می‌‌گردد که جمهوری اسلامی ایران یکی از 15 کشور حادثه خیز دنیا محسوب می‌‌شود‌. بنابراین لازم است این کشور مجهز به ساختار‌های سازمانی بسیار قوی و موثر در سطح ملی و استانی شود (بیرودیان، 1385:14)‌.

دراین راستا لازم است دستورالعمل‌های متناسب با وضعیت جغرافیایی شهر تدوین و در دسترس همگان قرار گرفته تا بدینوسیله بخشی از خسارت انسانی و شهری کاهش یابد، وجود رسانه‌ها و فضای مجازی راه مناسب دسترسی خانواده‌ها به این اطلاعات می‌باشد گروه‌های خدماتی مرتبط با بحران‌های مختلف شهری درجهت کاهش خسارات بایستی نسبت به بروزرسانی اطلاعات و دستورالعمل‌های یاد شده با رویکرد قوانین مصوب هر شهر اهتمام بیشتری داشته تا این اطلاعات بموقع در اختیار افراد قرارگیرد‌‌. طوفان‌ها خطرناک بوده و آسیب باد و سیل می‌‌توانند خسارت بزرگ وجبران نشدنی به بار آورند‌.

روش تحقیق

فرآیند پیش‌بینی و پیشگیری از وقوع بحران، برخورد و مداخله در بحران و سالم‌سازی بعد از وقوع بحران را مدیریت بحران گویند‌‌. امروزه عمده‌ترین نقاط ضعف مدیریت بحران عدم هماهنگی‌، کمبود ضوابط و مقررات جامع و مانع و پراکندگی و ناکافی بودن قوانین و مقررات موجود است‌‌. درنتیجه در این مقاله سعی شده است که با استفاده از روش‌های کیفی و تحلیلی - شناختی و با رویکرد نظری - تئوریک‌، دستورالعمل‌های ایمنی متناسب با وضعیت جغرافیایی که در مواقع بحران لازم و ضروری می‌‌باشند‌، بررسی شود‌.

طوفان‌های برفی و سرمای شدید

وقتی رنگ آسمان به رنگ خاکستری رنگ نزدیک می‌‌شود از نشانه‌های اولیه برف و طوفان برفی است، برف و طوفان‌های زمستانی و یخبندان خطرات زیادی در تصادفات رانندگی به علت فقدان مسیر مناسب و عاری ازخطر لغزندگی‌، سرمازدگی افراد و محصولات‌، مسمومیت با مونواکسید کربن در بخش‌هایی که همچنان از بخاری‌های گازسوز و ترکیباب فسیلی استفاده می‌کنند دارد همچنین حملات قلبی ناشی از فشار بیش از حد ایجاد در اثر وضعیت سرما و همچنین برف روبی‌های دستی احتمالی ایجاد می‌‌کند‌‌. باتوجه به اینکه طوفان زمستانی می‌‌تواند: چندین روز و یا ساعت‌ها ادامه داشته باشد و گرما‌، نیرو و خدمات ارتباطی را کاهش دهد و افراد کهنسال‌، کودکان خردسال و افراد بیمار را در معرض خطر بیشتری قرار دهد‌‌. لذا بایستی برای آمادگی بیشتر، درصورت حضور در خارج از شهر و جاده، خودرا سریع‌تر به مقصد برسانید‌‌. سعی کنید درصورت جز درموارد ضرورت، در خانه بمانید و گرم لباس گرم داشته باشید و بپوشید‌‌. باتوجه اینکه بعضی مواقع احتمال قطع برق وجود دارد‌. پیش‌بینی چراغ و برق اضطراری اندیشیده شود‌‌. اطلاعات و هشدارهای اضطراری رادیو و رسانه‌های گروهی را گوش دهید‌‌. سیستم‌های گرمایش و منافذ خروج گرما در خانه خود را کنترل و برطرف و آماده سازی کنید دقت لازم برای جلوگیری از یخ‌زدگی کنتور آب که معمولاً در داخل حیاط و محوطه منازل وجود دارد و بخشی از لوله‌های آب که ممکن است عمق یخبندان در آنها رعایت نشده و یا بصورت روکار اجرا شده بعمل آورید‌. سیستم‌های آلارم دود و آشکارسازهای مونوکسید کربن منصوب در داخل منازل و محل کار را با کمک از باتری‌های پشتیبان و ذخیره نصب و آزمایش کنید‌‌. به گزارش‌های هواشناسی و هشدارهای مربوط به یخبندان و طوفان‌های زمستانی توجه کنید‌‌. وسایل مورد نیاز خود را در صورت نیاز به استقرار چندین روز در خانه، پیش‌بینی و تهیه کنید‌‌. نیازهای خاص (دارویی و‌ ...) افراد خانواده را درنظر داشته باشید‌.

رعد و برق

صاعقه عامل اصلی صدمات و مرگ ناشی از خطرات آب و هوا است‌‌. اگرچه بیشتر قربانیان صاعقه زنده مانده‌اند‌، اما افرادی که تحت تأثیر رعد و برق قرار می‌‌گیرند، اغلب انواع علائم طولانی مدت و ناتوان کننده را گزارش می‌‌کنند‌‌. رعد و برق‌ها، طوفان‌های خطرناکی هستند که می‌‌تواند: وزش باد شدید بالغ بر 50 MPH به همراه تگرگ ایجاد و باعث جاری شدن سیل و گردباد شوند‌. درهنگام رعد وبرق از فضای بیرون به داخل ساختمان یا ماشین حرکت بروید‌‌. برای محافظت از منزل‌، وسایل الکترونیکی خود از سیستم محافظت از رعد و برق استفاده کنید‌‌. یک ساختمان محکم امن‌ترین مکان برای طوفان است‌. به گزارش‌های هواشناسی و هشدارهای رعد و برق توجه کنید‌‌. اگر در خانه هستید‌، از جاری شدن آب یا استفاده از تلفن‌های ثابت خودداری کنید‌‌. برق می‌‌تواند از طریق خطوط لوله‌کشی و تلفن عبور کند‌. از دارایی خود محافظت کنید‌‌. از برق و سایر وسایل برقی فاصله بگیرید‌.

سیلاب

سیلاب‌، جاری شدن موقت آب بر روی سطح معابر و خیابان‌ها و ... می‌باشد عدم تخلیه مناطق سیل‌زده یا ورود به آب‌های سیلاب می‌‌تواند منجر به آسیب یا مرگ شود‌‌. سیلاب ممکن است: نتیجه باران‌، برف‌، طوفان ساحلی و سرریز سدها و سایر سیستم‌های آبی باشد، که باعث قطع آب و گاز و برق‌، اختلال حمل و نقل وشبکه‌های ارتباطی‌، آسیب به ساختمان‌ها و ایجاد زمین لغزش شود‌‌. در مسیر سیلاب، هرگز پیاده‌روی‌، شنا یا رانندگی نکنید‌. ارتفاع آب درجریان بیشتر از 15 سانتی‌متر می‌‌تواند شما را دچار حادثه کند و آب جاری با ارتفاع بیش از 30 سانتی‌متر می‌‌تواند وسیله نقلیه شما را با خود ببرد‌‌. دراینگونه مواقع به سطوح و طبقات بالاتر بروید‌. مسیرهای تخلیه‌، برنامه‌های سرپناه و نحوه مواجهه با سیلاب را مدنظر قراردهید، لازم به ذکر است خرید و یا تمدید بیمه‌نامه سیل در این اوقات بسیار راهگشا است‌‌‌. اسناد مهم را در ظروف ضدآب نگه دارید‌‌. نسخه‌های دیجیتالی پشتیبان با رمز عبور را درجای مناسب نگهداری کنید و بطور کلی از دارایی‌های خود محافظت کنید‌.

زمین لغزش و آوار

زمین لرزه‌ها ناگهانی و سریع اتفاق می‌‌افتند آنها بدون هشدار ممکن است رخ دهند و می‌‌توانند منجر به صدمات و خسارات به مستحدثات و جاده‌ها و باعث آتش‌سوزی‌، سونامی‌، زمین لغزش یا بهمن شود‌‌. در حالی که آنها می‌‌توانند در هر مکانی اتفاق بی‌افتند‌‌. معمولاً زمین لرزه‌ها در اثر عوامل بسیاری از جمله تغییر صخره‌ها در اعماق زمین، طوفان‌، آتش‌سوزی و اصلاحات انسانی در زمین و گودبرداری‌های عمرانی و نشست سفره‌های آب زیرزمینی به علت تخلیه و مصرف زیاد ایجاد می‌‌شود‌‌. کشنده‌ترین رانش زمین‌، مواردی است که به سرعت اتفاق می‌‌افتد‌، بطور مثال ممکن است در یک زمین لغزش‌، توده‌های سنگی‌، خاکی که مجموعه‌ای از زباله‌ها و جریان‌های گل آلوده رودخانه‌های سنگ‌، زمین و سایر بقایای اشباع شده با آب به حرکت درآید‌‌‌. آنها در هنگام بارندگی شدید‌، رواناب‌، یا ذوب سریع برف‌، تغییر می‌‌کنند و زمین را به رودخانه‌ای گل‌آلود با سرعت زیاد حرکت کنند‌‌. شناسایی گسل‌ها با توجه به نقشه‌های خطرپذیری و پهنه‌بندی استفاده شده در مستحدثات بسیار مهم می‌باشد. رعایت فاصله مستحدثات مسکونی وتجاری واداری از گسل‌های موجود فعال یا غیرفعال می‌تواند به حفظ جان و اموال ما کمک شایانی نماید‌، بازرسی‌های حرفه‌ای و آزمایشات مکانیک خاک و طراحی مناسب می‌‌تواند بسیاری از مشکلات رانش زمین را کاهش دهد، هرگز دستورات تخلیه را هنگام بحران‌ها نادیده نگیرید‌.

با توجه به تصویر، در هنگام زلزله اگر از صندلی ویلچری یا واکر با صندلی استفاده می‌‌کنید‌، حتماً چرخ‌های وسیله خود را قفل و تا زمانی که لرزش متوقف شود‌، نشسته باشید‌‌. سر و گردن خود را با بازوهای خود بپوشانید‌‌. اگر یک میز محکم در همان نزدیکی شماست‌، برای پناه گرفتن از زیر آن استفاده کنید‌‌. برای محافظت از اندام‌های حیاتی روی زانوهای خود نشسته و یا خم شوید‌‌. اگر کنار و یا زیر یک میز هستید‌، آن‌را با یک دست نگه دارید و در صورت حرکت میز، با آن حرکت کنید، اگر نشسته‌اید و قادر به پایین آمدن نیستید‌، به جلو خم شوید‌، سر و گردن خود را با بازوهای خود بپوشانید‌.

قبل از وقوع زلزله آماده باشید، بهترین زمان برای آماده شدن برای هرگونه فاجعه قبل از وقوع است‌‌. وسایل سنگین در خانه را مانند قفسه کتاب‌، یخچال‌، تلویزیون و اشیاء که روی میز ویا دیوارها آویزان هستند‌، محکم و ایمن کنید‌‌. اشیاء سنگین و قابل شکستن را در قفسه‌های پایین نگهداری کنید‌‌. از یک کیت که حداقل به مدت سه روز به اندازه کافی مواد غذایی و آب‌، چراغ قوه‌، آتش‌نشانی و سوت در آن ذخیره دارید غافل نشوید‌‌. خرید بیمه‌نامه ساختمان و همچنین در صورت نیاز به بازسازی و استحکام ساختمان، تمهیدات قبلی بسیار حائز اهمیت است‌.

بعد از وقوع زلزله ضمن حفظ ایمنی نسبت به کنترل آسیب دیدگی احتمالی ساختمان‌، نشت خطوط گاز و آب یا اتصال خطوط برق بازدید میدانی لازم را داشته باشید‌‌. مواظب پس لرزه‌ها باشید، درصورت نیاز دیگران به کمک، مساعدت لازم در حد توان معمول نمایید‌‌. وارد ساختمان‌های آسیب دیده نشوید‌‌. در صورت ماندن زیر آوار، از دهان‌، بینی و چشم خود در برابر گرد و غبار محافظت کنید‌‌. برای کمک به امدادگران در یافتن شما‌، به لوله یا دیوار بزنید یا به جای فریاد از سوت استفاده کنید‌‌. اگر در منطقه‌ای هستید که امکان وقوع سونامی وجود دارد‌، بلافاصله پس از متوقف شدن لرزش به سطوح امن بالاتر حرکت کنید‌‌. هنگامی که در محل امنی قرار گرفتید‌، از طریق رادیو‌، تلویزیون‌، رسانه‌های اجتماعی یا از طریق هشدارهای متنی تلفن همراه‌، به گزارش‌های محلی برای اطلاعات اضطراری و دستورالعمل‌ها گوش دهید‌‌. در هنگام پاک‌سازی پس از فاجعه ساختمان‌ها و آوار‌، مراقب باشید‌‌. خودتان سعی نکنید زباله‌های سنگین را برداشته یا منتقل کنید‌‌. هنگام نظافت مکان‌، از لباس‌های محافظتی شامل پیراهن آستین بلند‌، شلوار بلند‌، دستکش کار و کفش‌های محکم و ضخیم استفاده کنید‌.

بیوتروریسم

با توجه به انتشار ویروس کرونا و لزوم آمادگی در برابر موارد مشابه، نظر باینکه عوامل بیولوژیکی، ارگانیسم‌ها یا سموم هستند که می‌‌توانند افراد‌، دام‌ها و محصولات زراعی را از بین ببرد یا دچار مشکلات بهره‌برداری و ... نماید که سبب آسیب جدی به شهروندان شود ویا در مواردی انفجار مخازن متعدد موجود در سردخانه‌های حاشیه شهر و انفجار مخازن گاز شهری بصورت عمدی و یا سهوی نیز مشکلات مشابهی را ایجاد نماید در اینجا به سه گروه اصلی از عوامل بیولوژیکی که به احتمال زیاد می‌‌توانند به عنوان سلاح مورد استفاده قرار گیرند اشاره می‌‌کنیم: باکتری‌ها‌، ویروس‌ها و سموم هستند‌‌‌. عوامل بیولوژیکی با اسپری کردن آنها به هوا‌، تماس شخص به شخص‌، آلوده شدن حیواناتی که این بیماری را به انسان‌ها منتقل می‌‌کنند و با آلوده کردن مواد غذایی و آب می‌‌توانند پخش و انتشار یابند‌.

حمله بیولوژیکی ممکن است سریع آشکار شود‌. دهان و بینی خود را با ماسک‌های صورت استاندارد ویا لایه هایی از پارچه که می‌‌تواند هوا را فیلتر کند شامل دو تا سه لایه پنبه مانند‌، دستمال یا حوله استفاده کنید تا استنشاق یا گسترش میکروب‌ها جلوگیری نمایند‌.

اگر در معرض عامل بیولوژیکی قرار دارید‌، لباس و وسایل شخصی خود را برداشته و داخل کیسه کنید‌‌. دستورالعمل‌های رسمی را برای دفع مواد آلوده دنبال کنید‌‌. خود را با آب و صابون بشویید و لباس تمیز بپوشید‌‌. اگر علائم شما مطابق با موارد توصیف شده است و شما در گروه در معرض خطر قرار دارید‌، سریعاً به دنبال فوریت‌های پزشکی ودرصورت لزوم قرنطینه باشید‌‌. دستورالعمل پزشکان و دیگر مقامات بهداشتی ویا ستادهایی که در اینگونه مواقع برای کمک به شهروندان تشکیل می‌‌شود مثل ستاد ملی مقابله با کرونا را دنبال کنید‌. مرتباً دستان خود را با آب و صابون بشویید‌‌. مواد غذایی یا ظروف شخصی خود را به اشتراک نگذارید‌‌. بعد از تهدید بیولوژیکی، به تمام هشدارها و دستورالعمل‌های رسمی توجه داشته وآنها را رعایت کنید‌.

حملات دسته جمعی و تروریستی

اینگونه حملات ممکن است توسط یک تک تیرانداز و یا حمله با وسیله نقلیه شخصی و یا عمومی و یا بصورت انتحاری همراه با مواد منفجره صورت گیرد‌‌. معمولاً افراد تک تیرانداز از سلاح گرم استفاده می‌‌کنند‌‌.

اگر در خارج از منزل آلوده هستید یا در نزدیکی آن گرفتار شدید: سریع تصمیم بگیرید سریع‌ترین راه برای پیدا کردن هوای پاک چیست: فوراً دور شوید‌، در جهت بالادست منبع نزدیک‌ترین ساختمان مرتفع را در محل پیدا کنید‌‌. خود را ضدعفونی کنید و به دیگران در عدم آلوده‌سازی کمک کنید‌‌. هنگام کمک به دیگران که در معرض عوامل شیمیایی قرار دارند‌، از احتیاط شدید استفاده کنید‌‌. تمام لباس‌ها و سایر موارد در تماس با بدن خود را دور کنید‌‌. برای جلوگیری از تماس با چشم‌، بینی و دهان‌، لباس‌هایی که به طور معمول بر روی سر برداشته می‌‌شود را حذف کنید‌‌. لباس و وسایل آلوده را درون یک کیسه پلاستیکی قرار داده و آن را مهر و موم کنید‌‌. دست‌ها را با آب و صابون بشویید‌‌. چشم‌ها را با آب شستشو دهید‌‌. قبل از شستشوی کامل‌، صورت و موها را با آب و صابون بشویید‌‌. سعی کنید گازها‌، دودها و سیگار را استنشاق نکنید‌‌. در صورت امکان‌، دهان خود را با پارچه یا ماسک بپوشانید‌. تا زمانی که مواد خطرناک مشخص نشود سیستم‌های تهویه و سیستم‌های تهویه را خاموش کنید یا سیستم‌های تهویه را به میزان 100 درصد چرخش تنظیم کنید تا هوای خارج به داخل ساختمان کشیده نشود‌. اگر گاز یا بخارات می‌‌توانستند وارد ساختمان شوند‌، از طریق پارچه یا حوله نفس‌های کم عمق بکشید‌‌. برخی مواد شیمیایی خانگی خطرناک ممکن است شامل موارد زیر باشد: قوطی آئروسل (از جمله اسپری مو و دئودورانت) لاک ناخن و پاک‌کننده لاک ناخن، اسپری‌های محصولات و جلا‌های مبلمان وآفت‌کش‌ها و برخی مایعات و سیالات مصرفی در خودرو‌ها (مانند ضد یخ یا مواد روغنی) موارد متفرقه (مانند باتری‌، دماسنج جیوه‌ای و لامپ‌های فلورسنت) محصولات قابل اشتعال (مانند نفت سفید‌، گازوییل‌، مخازن وکپسول‌های گاز) رنگ‌ها و وسایل نقاشی (مانند رقیق کننده‌های رنگ و تینرهای روغنی و فوری) انواع سموم مورد استفاده در گونه‌های گیاهی (مانند علف کش‌ها و حشره کش‌ها) دستورالعمل‌های خرید و ذخیره ایمن مواد شیمیایی خانگی خطرناک را نگهداری کرده و محصولات حاوی مواد خطرناک را در ظروف اصلی خود نگه دارید و هرگز برچسب‌ها را جدا نکنید‌‌‌. هرگز محصولات خطرناک را در ظروف مواد غذایی نگهداری نکنید‌. هرگز مواد شیمیایی خطرناک خانگی یا مواد زائد را با سایر محصولات مخلوط نکنید‌‌. برخی از مواد شیمیایی مانند سفیدکننده کلر با آمونیاک ممکن است واکنش نشان دهند‌، مشتعل یا منفجر شوند‌‌. هرگز از اسپری مو‌، محلول‌های تمیز کننده‌، محصولات رنگی یا سموم دفع آفات در نزدیکی شعله استفاده نکنید فوراً هرگونه نشت مواد شیمیایی را تمیز کنید‌‌. در مواقع اضطراری شیمیایی خانگی در صورت وجود خطر آتش‌سوزی یا انفجار سریعاً بیرون بروید‌‌. برای جلوگیری از تنفس دود سمی در محل سکونت، به حالت ایستاده از محل اقامت خود دور شوید‌‌. علائم مسمومیت سمی را بشناسید، از جمله: تنفس دشوار، تحریک چشم‌، پوست‌، گلو یا دستگاه تنفسی، تغییر در رنگ پوست، سردرد یا تاری دید، سرگیجه‌.

جدول زیر وضعیت استقرار افراد و نوع فعالیتی که در هنگام بحران‌های مرتبط با مواد و گازهای شیمیایی باید انجام دهند را بصورت خلاصه نشان می‌دهد‌.

مواد منفجره

وسایل منفجره معمولاً توسط ماشین‌ها و افراد حمل و به راحتی از نقاط دور یا توسط بمب گذاران انتحاری منفجر می‌‌شود‌‌. لذا قبل از انفجار از خود محافظت کنید: اگر تهدید بمبی تلفنی دریافت کردید: تا حد امکان از تماس گیرنده اطلاعات بیشتری کسب کنید‌‌. سعی کنید سؤالات زیر را بپرسید: چه زمانی بمب منفجر می‌‌شود؟ الان کجاست؟ چه شکلی است؟ چه نوع بمبی است؟ چه چیزی باعث انفجار آن می‌‌شود؟ سعی کنید ارتباط با تماس گیرنده را حفظ کرده و هر آنچه صحبت می‌‌شود را ضبط کنید‌‌. فوراً به نیروهای انتظامی اطلاع دهید‌‌، همه افراد حاضر در اتاق یا منطقه را از محل دور کنید‌‌. درصورت انفجار از آسانسور استفاده نکنید‌‌. اگر دود وجود دارد‌، بصورت سینه خیز از محل دور شوید برای برداشتن اموال شخصی یا برقراری تماس تلفنی منتظر نشوید‌‌. پس از بیرون آمدن‌، جلوی پنجره‌ها‌، درهای شیشه‌ای یا مناطق خطرناک قرار نگیرید‌. برای جلوگیری از استنشاق گرد و غبار خطرناک، بینی و دهان خود را با هر آنچه در دست دارید بپوشانید‌.

امنیت سایبری

حملات سایبری تلاش‌های مخرب برای دسترسی یا آسیب رساندن به سیستم‌های رایانه‌ای است‌‌. حملات سایبری می‌‌تواند منجر به از دست دادن پول‌، سرقت اطلاعات ملی و طبقه‌بندی شده و نظامی و یا شخصی (اطلاعات هویتی) و آسیب رساندن به شهرت و امنیت شما شود‌‌. لذا امنیت سایبری شامل جلوگیری‌، شناسایی و پاسخ به حملات سایبری است که می‌‌تواند تأثیرات گسترده‌ای را در افراد‌، سازمان‌ها‌، جامعه و در سطح ملی داشته باشد‌‌. از گذرواژه‌های قوی و تأیید هویت دو عاملی استفاده کنید‌‌. مراقب فعالیت مشکوک باشید‌‌. وقتی شک دارید‌، کلیک نکنید‌‌. اطلاعات شخصی را ارائه ندهید‌‌. از ارتباطات اینترنتی رمزگذاری شده (ایمن) استفاده کنید‌‌. فایل‌های پشتیبان ایجاد کنید‌‌. از شبکه وای فای خانگی و یا تجاری خود محافظت کنید‌‌. قبل از حمله سایبری با تنظیم کنترل‌های مناسب می‌‌توانید شانس خود را برای جلوگیری از خطرات سایبری افزایش دهید‌‌. موارد زیر مواردی است که می‌‌توانید قبل از وقوع حمله سایبری از خود‌، خانواده و دارایی خود محافظت کنید: از گذرواژه‌های قوی استفاده کنید، از حروف بزرگ‌، حروف کوچک‌، اعداد و کاراکترهای خاص استفاده کنید‌‌. از یک رمز عبور استفاده کنید‌‌. از احراز هویت قوی‌تری مانند PIN یا رمز عبور استفاده کنید، در نظر بگیرید درصورت امکان از یک دستگاه جداگانه استفاده کنید که بتواند کد دریافت کند یا از یک اسکن بیومتریک (مثلاً اسکنر اثر انگشت) استفاده کند‌‌. قبل از اینکه کلیک کنید فکر کنید‌‌. صورت حساب و گزارش‌های اعتباری خود را مرتباً بررسی کنید‌‌. از ارتباطات اینترنتی ایمن استفاده کنید‌‌. در صورت دسترسی یا ارائه اطلاعات شخصی‌، از سایت‌هایی استفاده کنید که از HTTPS استفاده می‌‌کنند‌‌. از سایت‌هایی با گواهی نامعتبر استفاده نکنید‌‌. از یک شبکه خصوصی مجازی (VPN) استفاده کنید که یک اتصال مطمئن ایجاد می‌‌کند‌‌. برای جلوگیری از تهدیدها از راه‌حل‌های ضد ویروس‌، نرم‌افزارهای مخرب و فایروال استفاده کنید‌‌. به طور مرتب از فایل‌های خود در یک فایل رمزگذاری شده یا یک دستگاه ذخیره‌سازی رمزگذاری شده نسخه پشتیبان تهیه کنید‌‌. اطلاعات شخصی خود را به صورت آنلاین محدود کنید‌‌. تنظیمات حریم خصوصی را تغییر داده و از ویژگی‌های مکان (موقعیت) استفاده نکنید‌‌. با تغییر منظم رمزهای اداری و WiFi به طور مرتب از شبکه خانگی خود محافظت کنید‌‌. تنظیمات رمزگذاری پیشرفته (AES) را انتخاب کنید‌، که قوی‌ترین گزینه رمزگذاری است‌‌. تا بتوانید آسیب‌ها را در حملات سایبری محدود کنید‌‌. به دنبال حساب‌های عجیب در گزارش اعتباری خود‌، انکار غیرمنتظره کارت اعتباری خود‌، پست‌هایی باشید که در شبکه‌های اجتماعی خود نشان نداده‌اید و دریافت نامه از افرادی که هرگز نامه به آنها ارسال نکرده‌اید باشید دراینصورت بلافاصله کلمه عبور را برای همه حساب‌های آنلاین خود تغییر دهید‌‌. در صورت بروز مشکل‌، دستگاه خود را از اینترنت جدا کنید و بازیابی کامل سیستم را انجام دهید‌‌. بعد از حمله سایبری اگر فکر می‌‌کنید شخصی به طور غیرقانونی از شماره و اطلاعات شما سو استفاده نموده است شکایتی را به مراکز شکایت جرائم اینترنتی (پلیس فتا) ارائه دهید‌‌. تا سوابق رسمی این موضوع مستند شود آنها شکایت را بررسی کرده و به محل مناسب ارجاع می‌‌دهند‌.

گرمای شدید

گرمای شدید دوره‌ای از گرما و رطوبت بالا با دمای بالاتر از 90 درجه برای حداقل دو تا سه روز است‌‌. در گرمای شدید بدن برای حفظ دمای معمولی فوق‌العاده سخت کار می‌‌کند‌، که می‌‌تواند منجر به مرگ شود‌‌. در حقیقت‌، گرمای شدید مسئول بیشترین تعداد مرگ و میر سالانه در بین کلیه خطرات مرتبط با آب و هوا است‌‌. افراد مسن‌، کودکان و افراد بیمار یا افراد چاق و دارای اضافه وزن در معرض خطر شدیدتری از گرمای شدید قرار دارند‌‌. اگر شما تحت هشدار گرمای شدید قرار گرفتید: تهویه هوا را فعال کنید‌‌. از فعالیت‌های شدید خودداری و لباس سبک بپوشید‌. به مقدار زیاد مایعات بنوشید‌‌. هرگز افراد یا حیوانات خانگی را در داخل ماشین با درب و شیشه‌های بسته نگذارید‌‌. خانه خود را خنک نگه دارید: پنجره‌ها را با پرده‌های مناسب بپوشانید‌‌. از بازتابنده‌های پنجره مانند مقوا پوشیده شده از فویل آلومینیومی برای بازتاب گرما در خارج استفاده کنید‌‌. علائم بیماری ناشی از گرما را بشناسید‌‌. هرگز یک کودک‌، بزرگسال یا حیوان را در یک روز گرم در وسیله نقلیه تنها نگذارید‌‌. برای محافظت از صورت خود از کلاه و عینک مناسب استفاده کنید‌‌. لباس‌های گشاد و سبک و سبک بپوشید‌‌. از مایعات به مقدار زیاد استفاده کنید از فعالیت‌های پر انرژی خودداری کنید‌‌. لازم است علائم گرمازدگی ذیل را کاملا مطلع باشید: تعریق زیاد‌، رنگ‌پریدگی‌، گرفتگی عضلات‌، خستگی‌، ضعف‌، سرگیجه‌، سردرد‌، غش‌، تهوع‌، استفراغ‌‌. اما اقدامات قابل انجام برای مقابله نیزعبارتند از: به یک مکان با تهویه مطبوع مناسب بروید، دراز بکشید‌‌. لباس گشاد استفاده کنید‌‌. دوش آب سرد بگیرید‌‌. نوشیدنی‌های خنک را با نمک و شکر میل کنید‌‌. در صورت بدتر شدن یا بیش از یک ساعت ماندن علائم‌، از پزشک خود کمک بگیرید‌.

حریق و آتش‌سوزی خانگی

آتش‌سوزی میتواند توسط انسان یا صاعقه و ... ایجاد شود، فقط طی دو دقیقه آتش‌سوزی می‌‌تواند تهدیدکننده زندگی باشد‌‌. در کمتر از 30 ثانیه شعله کوچک می‌‌تواند به آتش‌سوزی بزرگ تبدیل شود‌‌. درطول چند دقیقه دود سیاه ضخیم برای پر کردن فضای یک خانه و یا گرفتار شدن در شعله‌های آتش کافی است، گرما از شعله‌های آتش خطرناک‌تر است‌‌. دمای اتاق در آتش‌سوزی‌ها میتواند حداقل تا 100 درجه و در سطح تا 600 درجه افزایش یابد‌‌. استنشاق این هوای فوق‌العاده گرم ریه‌های شما را آسیب زده و لباس‌ها را در پوست شما ذوب می‌‌کند‌‌. دود و گازهای سمی بیشتر از آتش‌سوزی باعث کشته شدن افراد می‌‌شود‌‌. آتش باعث تولید گازهای سمی می‌‌شود گازهای سمی و دود ایجادشده، عامل اصلی مرگ و میر ناشی از آتش‌سوزی است‌‌. هر سال دو بار‌، مانور فرار از آتش خانه خود را تمرین کنید‌‌. نکاتی که باید در نظر بگیرید شامل موارد زیر است: در صورتی که راه اصلی توسط آتش یا دود مسدود شود‌، دو راه برای خارج شدن از هر اتاق پیدا کنید‌‌. یک مسیر ثانویه ممکن است یک پنجره به پشت بام همسایه یا یک نردبان قابل جمع شدن برای فرار از پنجره‌های طبقه بالا باشد‌‌. تمرین کنید که در تاریکی و یا بسته بودن چشمانتان از خانه خارج شوید‌‌. به کودکان بیاموزید که از آتش‌نشانان پنهان نشوند‌‌. هشدارهای دودی با یک پد لرزش یا چراغ چشمک زن برای افراد کم شنوا موجود است‌‌. هشدارهای دودی با نور باران در خارج از خانه برای جلب توجه همسایگان و سیستم‌های تماس اضطراری برای احضار کمک نیز وجود دارد‌‌‌. با اعضای خانواده‌، مدیر ساختمان یا همسایگان خود در مورد برنامه ایمنی آتش‌سوزی صحبت کنید و با آنها تمرین کنید‌‌. با آتش‌نشانی محل خود تماس بگیرید و نیازهای ویژه خود را توضیح دهید‌‌. از ارائه‌دهندگان اورژانس بخواهید که اطلاعات نیازهای ویژه شما را در پرونده نگه دارند‌‌. تلفنی را در نزدیکی تخت خود نگه دارید و در صورت بروز آتش‌سوزی آماده تماس با شماره 125 شوید‌.

قطع برق

قطع برق ممکن است کل جامعه و اقتصاد را تحت تأثیر قرار دهد، وقتی برق به طور غیر منتظره اتفاق می‌‌افتد ممکن است: سیستم‌های ارتباطی‌، آب وگاز و حمل و نقل را مختل کند‌‌. مشاغل خرده‌فروشی‌، فروشگاه‌های مواد غذایی‌، پمپ بنزین‌، دستگاه‌های خودپرداز‌، بانک‌ها و سایر خدمات را تعطیل و دچار وقفه نماید‌. باعث از بین رفتن مواد غذایی و آلودگی آب و مخاطرات در امور پزشکی شود‌‌. بهتر برای زمان کوتاه قطع برق، فریزرها و یخچال‌ها را بسته نگه دارید‌‌. فقط از ژنراتورها در فضای باز و یا انباری استفاده کنید‌‌. برای گرم کردن خانه از اجاق گاز استفاده نکنید‌‌. وسایل و لوازم الکترونیکی را قطع کنید تا درهنگام قطع و وصل برق دچار خسارت نشوند‌‌‌. برنامه‌های متفاوتی برای یخچال داروهای یا استفاده از دستگاه‌های پزشکی وابسته به برق داشته باشید‌‌. برای استفاده از باتری و سایر گزینه‌ها برنامه‌ریزی کنید تا در صورت خاموش شدن برق‌، نیازهای خود را برآورده سازید‌. ردیاب‌های مونوکسیدکربن را با تهیه نسخه پشتیبان از باتری در نقاط مرکزی در هر سطح خانه خود نصب کنید‌. مشخص کنید که آیا تلفن منزل شما در قطع برق کار خواهد کرد و مدت زمان ماندگاری نسخه پشتیبان باتری چیست‌. لوازم مورد نیاز را در صورت قطع برق بررسی کنید‌‌. چراغ قوه را با باتری‌های اضافی برای هر عضو خانواده داشته باشید‌‌. به اندازه کافی مواد غذایی و آب غیر قابل خوردن داشته باشید‌. از یک دماسنج در یخچال و فریزر استفاده کنید تا هنگام بازگرداندن دما‌، دما را بدانید‌‌. اگر دما 40 درجه یا بالاتر باشد مواد غذایی را بیرون بیاورید‌. همیشه تلفن‌های همراه و سایر تجهیزات برقی را شارژ کرده و مخازن سوخت و بنزین را پر کنید‌‌. یخچال و فریزر حدود چهار ساعت غذا را سرد نگه می‌‌دارد‌‌. یک فریزر کامل دمای هوا را حدود 48 ساعت نگه می‌‌دارد‌‌. هرگز از اجاق گاز برای گرم کردن خانه خود استفاده نکنید‌‌. هر غذایی را که به مدت دو ساعت یا بیشتر در معرض دمای 40 درجه یا بالاتر قرار داده شده و یا بو‌، رنگ و یا بافت غیر معمول داشته را استفاده نکنید‌‌. از هرگونه دارویی که باید در یخچال نگهداری شود صرفنظر کنید‌، مگر اینکه در برچسب دارو مطلب دیگری عنوان شده باشد‌‌‌. قطع برق سبب از دست دادن:

1. 1‌سیستم‌های توزیع آب و فاضلاب
2. مواد غذایی و داروهای قابل فساد
3. سیستم‌های گرمایشی / تهویه مطبوع و سیستم‌های روشنایی برقی
4. سیستم‌های رایانه‌ای‌، سیستم‌های تلفنی و سیستم‌های ارتباطی (از جمله اختلال در پروازهای هواپیمایی‌، شبکه‌های ماهواره‌ای و خدمات GPS
5. سیستم‌های حمل و نقل عمومی
6. سیستم‌های توزیع سوخت و خطوط لوله سوخت

بدانید که اهرم رهاسازی درب بازکن درب گاراژ برقی شما به چه صورت است و در کجا قرار دارد و نحوه عملکرد و فعال‌سازی آنرا آموزش ببینید‌‌. این شارژرها ابزارهای اضطراری خوبی برای نگه داشتن لپ تاپ و سایر لوازم الکترونیکی کوچک در صورت قطع برق هستند‌‌. اگر صاحب خودرو هستید‌، شارژر تلفن اتومبیل خریداری کنید زیرا در صورت از دست دادن برق در خانه بتوانید تلفن خود را شارژ کنید‌. اگر تلفن ثابت بی‌سیم در منزل دارید برای مواقع فوق نیز به فکر یک تلفن ساده رومیزی باشید‌.

پاندمی/ بیماری‌های همه گیر

قبل از همه‌گیری منابع اضافی غذا و آب را سالم ذخیره کنید‌‌. برای اطمینان از تأمین مداوم در خانه‌، داروهای تجویزی منظم خود را بطور دوره‌ای بررسی کنید‌‌. هرگونه داروی بدون نسخه و سایر مواد بهداشتی مورد نیاز را از قبیل داروهای تسکین دهنده درد‌، داروهای معده‌، سرفه و داروهای سرماخوردگی‌، مایعات با الکترولیت و ویتامین‌ها تهیه کنید‌‌. نسخه‌های الکترونیکی سوابق بهداشتی را از پزشکان‌، بیمارستان‌ها‌، داروخانه‌ها و منابع دیگر تهیه کرده و آنها را برای مرجع شخصی ذخیره کنید‌‌. با اعضای خانواده و عزیزان خود در مورد چگونگی مراقبت در صورت ابتلا به بیماری‌، صحبت کنید و پیش‌بینی لازم برای مراقبت از آنها در خانه بعمل آورید‌‌‌. به طور معمول در طول بیماری همه گیر 19COVID استفاده و نوشیدن آب و شیر بسیار با اهمیت‌‌. از تماس نزدیک با افرادی که بیمار و یا ناقل هستند خودداری کنید‌‌. وقتی مریض هستید‌، حداقل فاصله 2 متری خود را از دیگران حفظ کنید‌‌. هنگام سرفه یا عطسه‌، دهان و بینی خود را با قسمت داخلی آرنج و یا دستمال مناسب بپوشانید‌‌. این ممکن است مانع بیمار شدن اطرافیان شود‌‌. شستن دست‌ها با مایع‌های بهداشتی و ضدعفونی کننده اغلب به شما در محافظت از میکروب‌ها کمک می‌‌کند‌‌. از تماس با چشمان، بینی یا دهان خویش خودداری نمائید‌‌. سایر عادات سلامتی را نیز تمرین کنید‌‌. خواب کافی داشته باشید‌، از نظر جسمی فعال باشید‌، استرس خود را مدیریت کنید‌، مایعات زیادی بنوشید و غذای مغذی و ویتامین‌ها را مصرف نمایید‌.

مشارکت و کمک به دیگران

در اینجا چند دستورالعمل کلی در مورد کمک به دیگران پس از بحران آورده شده است:

به سازمان‌های داوطلبانه اجازه تأمین اعتبار و تلاش‌های بهبودی‌، تأمین کالاها و خدمات محلی و تأمین کمک مالی مستقیم برای بازماندگان در اثر فاجعه را برای تأمین نیازهای خود فراهم کنید‌. به سازمان داوطلبانه مورد نظر خود کمک مالی کنید‌‌. هنگامی که مردم با کمک‌های مالی از این سازمان‌های داوطلبانه پشتیبانی می‌‌کنند‌، کمک می‌‌کند تا از جریان مداوم خدمات مهم به افراد نیازمند پس از فاجعه اطمینان حاصل شود‌. بسیاری از سازمان‌ها و گروه‌های مبتنی بر اعتقادات مشخص در جامعه شما وجود دارند که برنامه‌های فعال برای مشارکت مدنی دارند و به داوطلبان احتیاج دارند این گروه‌ها طیف گسترده‌ای از خدمات را در پی یک فاجعه ارائه می‌‌دهند: سخاوت و مهربانی مردم در سراسر کشور اقدامات بسیاری را برای کمک به جوامع برای بهبودی از پیامدهای غم‌انگیز فاجعه انجام می‌‌دهد‌. کالاهای اهدایی منابع ارزشمندی برای نیازمندان درمواقع بحران است اما ارائه خدمات برای مرتب‌سازی‌، بسته‌بندی‌، حمل و نقل‌، انبار و توزیع کالاها نیز خود خدمت و مشارکت مهمی در کاهش آلام نیازمندان خواهد بود‌‌‌. به یک برنامه تیم واکنش اضطراری مشابه دوام ثامن درشهر مشهد بپیوندید و در مورد مهارت‌های اساسی پاسخ به سوانح مانند ایمنی در برابر آتش‌سوزی‌، جستجو و نجات‌، سازماندهی تیم و عملیات پزشکی در هنگام بروز فاجعه آموزش ببینید‌‌. مخصوصاً آموزش‌هایی که می‌‌توانند بصورت آنلاین یا حضوری انجام شوند‌، جایی که با مراحل ساده یاد می‌‌گیرید که چگونه قبل از رسیدن یک حرفه‌ای‌، زندگی خود را نجات دهید‌.

ابزارهای کسب و کار

مجموعه ابزارهای آماده کسب و کار شامل نسخه‌های خاص خطر برای زلزله‌، طوفان‌، طغیان سیلاب‌، قطع برق و باد / گردباد شدید برای ایمنی و آمادگی است‌‌. مجموعه ابزارها به رهبران مشاغل یک راهنمای گام به گام برای ایجاد آمادگی در یک سازمان ارائه می‌‌دهند‌‌. هر مجموعه ابزار شامل بخش‌های زیر است:

خطرات اطراف خود را شناسایی کنید، برنامه‌ای خاص این خطرات را تهیه کنید، از تجربیات دیگران الهام بگیرید و استفاده کنید‌‌. بنابراین مهم است که خطر را بموقع متوج شوید، آمادگی و برنامه‌های لازم را اجرایی و اقدام کنید‌‌. تا بتوانید برای محافظت از کارمندان‌، مشتریان و تداوم خدمت مطئمن باشید‌‌. برنامه آماده کسب و کار ابزارهایی را برای برنامه‌ریزی‌، اقدام و تبدیل شدن به یک تجارت آماده برای رهبران فراهم می‌‌کند‌‌. این برنامه به چندین بخش اصلی آماده‌سازی از جمله کارکنان‌، محیط اطراف‌، فضای فیزیکی‌، ساخت و ساز ساختمان‌ها‌، سیستم‌ها و خدمات می‌‌پردازد‌.

نتیجه‌گیری

برای ارتقا ایمنی شهر و شهروند نیاز به اطلاعات به‌روزرسانی شده و با قابلیت اجرا و انجام می‌‌باشد نهادهای دولتی و خصوصی در قبال مردم وظایفی دارند که بایستی به درستی ایفای نقش نمایند درصورت هرگونه تعلل خسارات جبران‌ناپذیری متوجه شهروندان وبخصوص خانواده‌ها می‌گردد می‌توان گفت اطلاع‌رسانی و ارایه آموزش‌های شهروندی و عمومی اولیه از طرق مختلف کمک بسیار شایانی برای کاهش خسارات و ارتقا ایمنی درهنگام بحران‌های طبیعی و غیرطبیعی خواهد گردید‌‌. ظرفیت اجتماعی محلات شهری یکی از فضاهای مناسب ارایه اینگونه خدمات و آموزش‌ها می‌باشد‌.

برآبادی، محمود، (1383)، مدیریت بحران، مجله شهرداری‌ها، سال ششم، شماره 68

عبدالهی، مجید، (1380)، مدیریت بحران در نواحی شهری، انتشارات سازمان شهرداری‌های کشور.

پرویزی، محمد رضا، (1384)، طراحی مناسب فضاهای شهری به منظور کاهش آسیب‌پذیری شهرها، خلاصه مقالات کنفرانسی بین‌المللی مخاطرات زمین، بلایای طبیعی و راهکار های مقابله با آن ها، دانشگاه تبریز.

بحرینی، سیدحسین، (1377)، پیشنهاد ساختار مدیریت بحران کشور، دفتر مطالعات و هماهنگی امور ایمنی وزارت کشور.

فاطمی عقداء، سید محمود و امیدوار، بابک و ظفری، حسین و بختیاری، علی، (1385)، کاهش اثرات فاجعه و مدیریت در حوادث طبیعی، همایش سراسری راهکارهای ارتقا مدیریت بحران در حوادث و سوانح غیرمترقبه، زنجان.

تاجیک ،محمدرضا، (1379)، مدیریت بحران، تهران: انتشارات فرهنگ گفتمان.

سایت جامع آتش نشانی ایران

UNDP, “An overview pf disaster management”, Disaster management training programmer.UNDP, 1992

INDO-US FRIE (2004) “Participatory Planing Guide for post –Disaster Reconstruction”, Epc, Ahmedabad, India

Asgari Ali and Willis K.G. ,(1997) .”Households ,Behavior in Response to Earthquake Risk:An Assessment of Alternative Theories”, International Journal of Disaster Studies<Policy and Management ,Vol.21,No.4.

Re-Thinking Urban Flood Management—Time for a Regime Shift Johanna Sörensen