1-9-3 کلیات

این فصل به الزامات مربوط به سیستم‌های اطفاء حریق و کنترل دود اختصاص دارد. موارد الزامی تجهیز ساختمان به این سیستم‌ها و شرایط طرح، نصب، عملکرد و نگهداری آن‌ها در این فصل ارائه شده است. هم‌چنین الزامات مربوط به نصب اینگونه سیستم‌ها در سایر فصل‌های این مبحث (مانند شرایط اختصاصی ساختمان‌های بلند مرتبه، آتریوم‌ها و …) باید مورد رعایت قرار گیرد.

2-9-3 خاموش کننده‌های دستی

1-2-9-3 کلیات

نوع، تعداد، اندازه و فواصل خاموش کننده‌های دستی باید با توجه به اندازه و شکل ساختمان، نوع تصرف و مشخصات فضاها، تعیین شده و مطابق با استاندارد ملی ایران شماره 13300 با استاندارد بین‌المللی NFPA 10:2013 در محل‌های مناسب نصب شوند.

2-2-9-3 انتخاب نوع و تعداد خاموش کننده‌های دستی

نوع و تعداد خاموش کننده‌های دستی باید صرفنظر از سیستم‌های اطفاء موجود، به منظور حفاظت بنا و متصرفین، بر اساس شرایط و سطح خطر موجود در فضا مطابق استاندارد ملی ایران شماره 13300 با استاندارد بین‌المللی NFPA 10:2013 انتخاب گردد.

انتخاب نوع خاموش کننده با کلاس خطر آتش‌سوزی احتمالی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در فضاهای پارکینگ، انبارها، اتاق‌های تأسیسات و مکان‌های مشابه، لازم است وسایل خاموش کننده چرخدار فراهم شود.

3-2-9-3 توزیع مناسب خاموش کننده‌های دستی

توزیع و نصب خاموش کننده‌ها در ساختمان باید به نحو مناسب صورت گیرد. خاموش کننده‌ها باید در موقعیتهای واضح و قابل دید قرار گیرند تا به آسانی در دسترس بوده و در زمان بروز آتش‌سوزی بتوان به سرعت از آن‌ها استفاده نمود. خاموش کننده‌ها را می‌توان بر روی ستون‌ها، نزدیکی خروج‌ها، دیوارهای انبار، فضاهای خالی یا سایر مکان‌های مناسب نصب نمود. هم‌چنین خاموش کننده‌ها را می‌توان در جعبه شیلنگ آتش‌نشانی یا مجاور آن نصب نمود. خاموش کننده‌ها باید به نحوی قرار گیرند که فاصله دسترسی آن‌ها مناسب بوده و از حدود مجاز در استاندارد طراحی بیشتر نشود. از نصب خاموش کننده‌ها در پشت درها، داخل کابینت‌های قفل شده (غیراز جعبه‌های آتش‌نشانی) و مکان‌هایی که دسترسی به آن‌ها سخت باشد، جلوگیری شود. در صورت قرارگیری خاموش کننده‌ها در محل‌های نسبتاً پنهان از دید، علائم مناسب برای دسترسی به آن‌ها نصب گردد. خاموش کننده‌ها نباید در معرض دماهای خارج از محدوده ارائه شده بر روی برچسب آن‌ها قرار داده شوند. راهنمای کار با خاموش کننده‌های آتش‌نشانی باید بر روی خاموش کننده قرار گرفته و به وضوح قابل دید باشد.

4-2-9-3 نصب خاموش کننده‌ها

خاموش کننده‌های آتش‌نشانی قابل حمل، به جز کپسول‌های آتش‌نشانی چرخ دار، باید با استفاده از وسایل مطمئن مانند قلاب یا آویز که برای خاموش کننده‌های آتش‌نشانی ساخته شده، نصب شوند. چنانچه خاموش کننده‌ها در شرایطی قرار دارند که احتمال سقوط و خروج از محل استقرار آن‌ها وجود دارد، باید به وسیله قلاب‌ها یا تسمه‌های مناسب تثبیت شوند. نصب خاموش کننده‌ها باید تابع ضوابط مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان و ضوابط معلولین نیز باشد.

5-2-9-3 ملاحظات دوره بهره‌برداری

ملاحظات نگهداری خاموش کننده‌ها در دوره بهره‌برداری تابع ضوابط مبحث 22 مقررات ملی ساختمان می‌باشد. خاموش کننده‌های قابل حمل باید توسط شرکت‌های ذیصلاح در حالت کاملاً شارژ و شرایط عملیاتی مناسب نگهداری شوند و برچسب‌های مربوط از طرف شرکت تأمین کننده بر روی آن‌ها نصب باشد. سیستم‌های خاموش کننده باید تحت مسئولیت مالک یا مدیر ساختمان یا سرپرست ساختمان که مسئولیت کتبی از طرف مالک یا مدیر ساختمان دارد، باشد.

3-9-3 شبکه‌های لوله آب آتش‌نشانی

ضوابط مربوط به شبکه‌های لوله آب آتش‌نشانی در ویرایش بعدی مبحث ارائه خواهد شد. تا آن هنگام مرجع قانونی صدور پروانه و کنترل ساختمان می‌تواند در موارد لازم، نصب این سیستم‌ها را بر اساس NFPA 14:2013 یا BS EN 671-1:2012 خواستار شود.

4-9-3 شبکه‌های بارنده خودکار (اسپرینکلرها) و سایر سیستم‌های خودکار اطفای حریق

تا هنگام تهیه آیین‌نامه ملی برای این منظور، هر کجا که در این مبحث نصب شبکه‌های بارنده خودکار خواسته شده باشد، طراحی و نصب این شبکه‌ها باید بر اساس مرجع NFPA 13 صورت گیرد.

5-9-3 دوربندهای پلکان محافظت شده در برابر دود

هر جا که در این مبحث، محافظت دوربندهای پلکان در برابر دود لازم باشد، باید ضوابط این بخش مورد رعایت قرار گیرد. دوربند محافظت شده در برابر دود، شامل یک فضای دوربند شده مقاوم در برابر آتش مطابق با ضوابط 3-6-3-3-3 و 3-8-6 است که علاوه بر آن، مطابق با ضوابط این بخش، به وسیله یکی از روش‌های زیر در برابر نفوذ دود نیز محافظت شده است:

– تأمین یک لابی تهویه شده؛

– یک بالکن خارجی باز؛

– ایجاد فشار مثبت.

1-5-9-3 دسترسی

دسترسی به پلکان محافظت شده در برابر دود باید از طریق یک لابی یا یک بالکن خارجی باز باشد. حداقل عرض لابی باید برابر با عرض مورد نیاز کریدور منتهی به آن باشد، ولی در هر صورت نباید کمتر از 10 سانتی‌متر باشد و طول آن نیز باید حداقل 1/8 متر در جهت پیمایش خروج باشد. در صورت استفاده از روش فشار مثبت، نیاز به دسترسی از طریق لابی وجود ندارد. در هر صورت فضاهای قابل تصرف (واحدهای مسکونی، تجاری، اداری، …) نباید به صورت مستقیم به پلکان باز شود.

2-5-9-3 ساختار

دوربند پلکان محافظت شده در برابر دود و لابی مربوط به آن باید مطابق با ضوابط بندهای 3-6-3-3-3 و 3-8-6 به وسیله موانع آتش دارای حداقل 2 ساعت مقاومت در برابر آتش از بقیه ساختمان جدا شود. هم‌چنین لابی باید با دیوارهای مانع آتش حداقل 2 ساعت مقاومت در برابر آتش از پلکان جدا شود. ایجاد هیچ‌گونه بازشو غیراز موارد نیاز برای خروج مجاز نیست. ساختار بالکن خارجی باز باید مطابق با الزامات درجه‌بندی مقاومت در برابر آتش برای مجموعه‌های کف (فصل 3-8) ساخته شود.

3-5-9-3 درهای مقاوم در برابر آتش

درهای آتش واقع در دوربند پلکان محافظت شده در برابر دود باید از نوع خود بسته شو یا خودکار بسته شوی متصل به کاشف دود باشد. چنانچه از درهای خودکار بسته شوی متصل به کاشف دود استفاده شده باشد، در صورت فعال شدن سیستم کشف دود، تمام درهای خودکار بسته شوی دوربند محافظت شده در برابر دود در تمام طبقات باید بسته شوند.

4-5-9-3 راهکار تهویه طبیعی

مقررات مربوط به راهکار تهویه طبیعی برای محافظت پلکان در برابر دود در بندهای 3-9-5-4-1 و 3-9-5-4-2 ارائه شده است.

1-4-5-9-3 درهای بالکن

در صورتی که دسترسی به پلکان از طریق بالکن خارجی باز صورت می‌گیرد، در آتش بین بالکن و دوربند باید دارای حداقل 1/5 ساعت مقاومت در برابر آتش باشد.

2-4-5-9-3 لابی با تهویه طبیعی

در صورتی که از یک لابی با تهویه طبیعی برای محافظت پلکان در برابر دود بهره‌گیری شود، این لابی باید دارای حداقل 1/5 متر مربع سطح خالص بازشو در یک دیوار خارجی به سمت یک حیاط خارجی یا معبر عمومی باشد. در این حالت، "در آتش" بین کریدور و لابی باید دارای حداقل 1/5 ساعت مقاومت در برابر آتش باشد. هم‌چنین در لابی به پلکان باید دارای حداقل 20 دقیقه مقاومت در برابر آتش باشد.

توجه شود که در این حالت تعبیه گشودگی در دیوار خارجی دوربند پلکان مجاز نبوده، دیوار خارجی پلکان نیز باید دارای حداقل 2 ساعت مقاومت در برابر آتش باشد و تقلیل این مقاومت به علت ضوابط فاصله مرز مالکیت مجاور قابل قبول نیست.

5-5-9-3 راهکار تهویه مکانیکی

در صورت استفاده از لابی با تهویه مکانیکی برای محافظت پلکان در برابر دود، مقررات بندهای 3-9-5-5-1 تا 3-9-5-5-3 باید رعایت شود.

1-5-5-9-3 درهای لابی

در صورت استفاده از لابی با تهویه مکانیکی برای محافظت پلکان در برابر دود، "در آتش" بین کریدور و لابی باید دارای حداقل 1/5 ساعت مقاومت در برابر آتش باشد. هم‌چنین در لابی به پلکان باید دارای حداقل 20 دقیقه مقاومت در برابر آتش باشد.

2-5-5-9-3 تهویه لابی در زمان حریق

حداقل یک بار تغییر هوای لابی در دقیقه باید تأمین شود. خروج هوا نباید کمتر از 150 درصد هوای ورودی باشد. فعال شدن سیستم ورود و خروج هوا از لابی باید از طریق کانال‌های مجزا که فقط برای این منظور استفاده می‌شوند، صورت گیرد. دریچه هوای ورودی باید در محدوده 15 سانتی‌متری کف نصب شود. دریچه خروج هوا باید به گونه‌ای نصب شود که لبه بالایی آن بالاتر از تراز نعل درگاه درهای لابی بوده و فاصله آن با سقف حداکثر 15 سانتی‌متر باشد. درها در حالت باز نباید بازشوهای کانال هوا را مسدود کنند. استفاده از دمپرهای کنترل کننده برای بازشوهای کانال هوا در صورت نیاز طرح مجاز است، اما الزامی نیست.

3-5-5-9-3 تله دود (فاصله نعل درگاه تا سقف)

به منظور تعبیه فضایی برای صعود دود و حرارت در ارتفاع بالاتر از قد افراد، سقف راهرو باید حدقل 50 سانتی‌متر بالاتر از نعل درگاه درهای لابی باشد.

6-5-9-3 راهکار ایجاد فشار پلکان

در صورتی که تمام ساختمان مجهز به شبکه بارنده خودکار تأیید شده باشد، به جای راهکارهای بالکن باز یا لابی تهویه شده، می‌توان از ایجاد فشار مثبت در پلکان استفاده نمود. در این صورت فشار مثبت داخل پلکان باید بین حداقل 25 تا حداکثر 90 پاسکال باشد.

7-5-9-3 فعال شدن تجهیزات تهویه

تجهیزات تهویه الزامی بیان شده در بندهای 3-9-5-5 و 3-9-5-6 باید به وسیله کاشفهای دود نصب شده در تراز هر طبقه در محل تأیید شده در نزدیک ورودی به دور بند محافظت شده در برابر دود فعال شوند. در صورتی که وسیله بسته کننده درهای خودکار بسته شو مربوط به درهای شفت پلکان یا لابی بر اثر دریافت فرمان از سیستم کشف دود یا قطع برق فعال شود، تجهیزات مکانیکی تهویه نیز باید فعال گردد.

1-7-5-9-3 سیستم‌های تهویه

سیستم‌های تهویه دوربندهای محافظت شده در برابر دود باید مستقل از سایر سیستم‌های تهویه ساختمان باشد. تجهیزات، سیم‌کشی کنترل، سیم‌کشی برق و کانال‌کشی باید مطابق با یکی از موارد زیر باشد:

1- تجهیزات، سیم‌کشی کنترل، سیم‌کشی برق و کانال‌کشی باید در خارج ساختمان قرار گیرد و به طور مستقیم به فضای دوربند پلکان متصل باشد و یا به وسیله کانال‌کشی محصور شده با موانع آتش با حداقل 2 ساعت مقاومت در برابر آتش به آن متصل شود.

2- تجهیزات، سیم‌کشی کنترل، سیم‌کشی برق و کانال‌کشی باید داخل فضای دوربند پلکان قرار گرفته و مجرای ورود و خروج هوا مستقیم از بیرون ساختمان، یا از طریق یک کانال‌کشی محافظت شده با موانع آتش با حداقل 2 ساعت مقاومت در برابر آتش صورت گیرد.

3- تجهیزات، سیم‌کشی کنترل، سیم‌کشی برق و کانال‌کشی می‌تواند در داخل ساختمان قرار گیرد، به شرطی که از بقیه ساختمان، شامل دیگر تجهیزات مکانیکی، با موانع آتش با حداقل 2 ساعت مقاومت در برابر آتش جدا شده باشد.

تبصره‌ها؛ موارد زیر استثناء هستند:

– سیم‌کشی‌های کنترل و سیم‌کشیهای برق که دارای کابل‌های 90 دقیقه مقاومت در برابر آتش باشند.

– در جایی که سیم‌کشی با حداقل 5 سانتی‌متر بتن پوشیده شده باشد.

2-7-5-9-3 نیروی برق اضطراری

برای ضوابط نیروی برق اضطراری به بند 3-10-4-4 مراجعه شود.

6-9-3 راهکار تنظیم فشار برای محافظت شفت آسانسور در برابر دود

چنانچه طبق استثنای شماره 4 از بند 3-8-6-10-1، برای محافظت شفت آسانسور در برابر نفوذ دود، به جای تعبیه لابی آسانسور، از ایجاد فشار مثبت در شفت استفاده شود، باید با الزامات این بند تطابق نماید. فشار مثبت در چاه باید بین 25 تا 67 پاسکال باشد. هوای ورودی باید از بیرون ساختمان و از یک محل تمیز تأمین شود، به طوری که حداقل 6/0 متر با هرگونه سیستم خروج هوا فاصله داشته باشد.

سیستم داکت هوای فشار مثبت باید با درجه‌ای حداقل برابر با مقاومت شفت آسانسور در برابر آتش، محافظت شود. هرگونه سیستم کانال که جزئی از سیستم تنظیم فشار باشد باید با همان درجه‌بندی مقاومت در برابر آتش که برای شفت آسانسور الزامی است، محافظت شود. سیستم فن باید برای هر شفت آسانسور مجزا باشد.

هم‌چنین سیستم فن فراهم شده برای سیستم فشار مثبت باید مطابق با الزامات مقاومت در برابر آتش مربوط به شفت آسانسور محافظت شود. سیستم فن باید به کاشف دود مجهز باشد تا چنانچه دود داخل سیستم فن شود، کاشف دود آن را به طور خودکار خاموش کند.

ظرفیت سیستم فن باید با یکی از شرایط زیر مطابقت نماید:

– قابلیت تنظیم برای ظرفیت حداقل 0/48 متر مکعب بر ثانیه (1000 فوت مکعب بر دقیقه) برای هر در چاه آسانسور را داشته باشد؛

– دارای محاسبات و طراحی مهندسی با مشخصات ثبت شده باشد که به تأیید مرجع قانونی کنترل ساختمان رسیده باشد.

1-6-9-3 فعال‌سازی سیستم تنظیم فشار

سیستم فشار مثبت آسانسور باید با فعال شدن سیستم اعلام حریق ساختمان یا کاشفهای دود لابی آسانسور فعال شود.