رعایت‌ الزامات معماری‌ پدافند غیرعامل‌، باعث‌ پایداری‌ نسبی‌ مجموعه‌‌های زیستی‌، ساختمان‌ها و تأسیسات در شرایط‌ بحران ناشی‌ از تهدیدات می‌شود. توجه و عنایت‌ به‌ مبحث‌ «پدافند غیرعامل‌» به‌ صورت «میان رشته‌ ای‌» و مرتبط‌ با دیگر عوامل‌ اثرگذار در معماری‌ و شهرسازی‌، پایداری‌ بیشتری‌ را به‌ دنبال خواهد داشت‌. حوزه شمول این‌ فصل‌ مطابق‌ جدول 21-1-2-الف‌ می‌باشد.

21-2-1- معماری‌ و پدافند غیرعامل‌

رعایت‌ ملاحظات پدافند غیرعامل‌ در طراحی‌ معماری‌، (که‌ ایمنی‌ مجموعه‌های‌ زیستی‌، ساختمان‌ها و تأسیسات را بالا می‌برد)، الزامی‌ است‌.

اثرات موج انفجار (به‌ ویژه ناشی‌ از بمباران)، نه‌ تنها باید در برنامه‌ریزی‌ کلان و طراحی‌ مجموعه‌های‌ زیستی‌، ساختمان‌ها و تأسیسات منظور گردد، بلکه‌ در انتخاب مصالح‌ و طراحی‌ و اجرای‌ جزئیات مهندسی‌ نیز، به‌ صورت همه‌جانبه‌ و متعادل بررسی‌ شده و موردنظر، قرار گیرد.

برای‌ ارائه‌ طرح مایه‌ (مفهوم ذهنی‌)، طراح باید قادر به‌ نظریه‌ پردازی‌ تهاجم‌ احتمالی‌ دشمن‌ بوده و راهکارها را، با اخذ نظرات کارفرما، بهره‌بردار و کارشناسان میان رشته‌‌ای به‌ صورت طرح‌های اولیه‌ ارائه‌ دهد. پس‌ از انتخاب طرح بهینه‌، طرح‌های‌ تفصیلی‌ (اعم‌ از شهرسازی‌ و یا معماری‌)، ارائه‌ می‌شود.

21-2-2- ملاحظات برنامه‌ریزی‌ و طراحی‌ محوطه‌

برنامه‌ریزی‌ و طراحی‌ محوطه‌، همراه ایجاد فضای‌ لطیف‌ و زیبا برای‌ زندگی‌، باید براساس اصول پدافند غیرعامل‌، هدایت‌ سریع‌ و مطمئن‌ افراد به‌ پناهگاه‌های خارج از ساختمان و جان‌پناه‌ها، اتخاذ تمهیداتی‌ در جهت‌ کاهش‌ خطرات ناشی‌ از ریزش آوار بر سر افراد و تسهیل‌ اقدامات امداد و نجات برای‌ کاهش‌ خطرسازی‌ ساختمان‌ها، صورت گیرد. این‌ بخش‌، جنبه‌های‌ مختلف‌ طراحی‌ محوطه‌ را مشخص‌ کرده و برخی‌ از ویژگی‌ها را ارائه‌ می‌دهد.

21-2-2-1- جانمایی‌ ساختمان

از آنجا که‌ جانمایی‌ مناسب‌ ساختمان‌ها، می‌تواند تأثیر مهمی‌ بر کاهش‌ آسیب‌پذیری‌ داشته‌ باشد، حداقل‌ تمهیدات لازم برای‌ طراحی‌، به‌ شرح زیر است‌:

21-2-2-1-1- با توجه‌ به‌ افزایش‌ خطرپذیری‌ در تمرکز ساختمان‌ها، افراد، فعالیت‌ها و سرمایه‌ها، طراحی‌ باید به‌ صورت غیرمتمرکز صورت گیرد.

21-2-2-1-2- به‌ منظور کاهش‌ خسارات و اثرات انفجار، توصیه‌ می‌شود بین‌ ساختمان و راه دسترسی‌ اصلی‌، فضاهای‌ حایل‌ ایجاد گردد. (شکل‌ 21-2-1)

شکل‌ 21-2-1- ایجاد فضای‌ حایل‌ با استفاده از پوشش‌ گیاهی‌

21-2-2-1-3- به‌ منظور کاهش‌ خطر ریزشآوار، فضایی‌ با عرض حداقل‌ ارتفاع ساختمان، به‌ عنوان حریم‌ آوار، باید در نظر گرفته‌ شود. در این‌ حریم‌،صرفاً ایجاد فضای‌ سبز و مستحدثات ایمن‌ در برابر آوار، مجاز است‌.

21-2-2-1-4- مکان‌یابی‌ ساختمان تا حد امکان هماهنگ‌ با عوارض طبیعی‌ و یا مصنوعی‌ (دفاع غیرعامل‌ طبیعی‌) و یا مدفون، صورتگیرد.

21-2-2-1-5- به‌ منظور پرهیز از پیامدهای‌ انفجار، احداث مخازن سوخت‌ غیرایمن‌ در حریم‌ آوار، مجاز نیست‌.

21-2-2-2- فضاهای‌ باز پیرامون ساختمان

21-2-2-2-1- در فضاهای‌ باز، باید مکان‌ها و دیوارک‌هایی به‌ عنوان جانپناه ایجادگردد. (شکل‌ 21-2-2)

شکل‌ 21-2-2- عملکرد دیوارک در مواقع‌ اضطراری‌ به‌ عنوان جان‌پناه

21-2-2-2-2- اجزای‌ فضاهای‌ باز باید براساس اصل‌ انعطاف‌پذیری‌ و با عملکردهای‌ چند منظوره، طراحی‌ شوند به‌ نحوی‌ که‌ در شرایط‌ عادی‌، امکان فعالیت‌های‌ معمول را فراهم‌ نموده و در شرایط‌ بحرانی‌، به‌ عملکردهای‌ اضطراری‌ اختصاص یابند. (شکل‌ 21-2-3)

شکل‌ 21-2-3- انعطافپذیری‌ و طراحی‌بازچند منظوره فضاهای‌

21-2-2-2-3- در عناصر و اجزای‌ مبلمان شهری‌، تا حد امکان از احداث و ایجاد لبه‌های‌ تیز گوشه‌ (تا ارتفاع 2 متری‌ از زمین‌)، جلوگیری‌ شود.

21-2-2-2-4- به‌ منظور انجام عملیات امداد و نجات، مکان‌هایی‌ در فضای‌ باز با عملکرد چندمنظوره پیش‌بینی‌ شود که‌ تا حد امکان دارای‌ ویژگی‌های‌ زیر باشند:

• دسترسی‌ مناسب‌ به‌ ساختمان‌ها
• خارج از حریم‌ آوار
• مصون از اثر عوامل‌ نامساعد طبیعی‌
• کف‌ هموار و شیب‌ حداکثر چهار (4) درصد
• دارای‌ زیرساخت‌های‌ لازم برای‌ نصب‌ سریع‌ و استقرار تجهیزات امدادرسانی‌

21-2-2-2-5- در مجموعه‌‌های زیستی‌ و هر محله‌ شهری‌، در حد امکان باید محل‌های مناسبی‌ برای‌ عملیات امداد و نجات، با امکانات فرود بالگرد، پیش‌بینی‌ شوند.

21-2-2-2-6- جانمایی‌ ساختمان در خیابان‌های باریک‌ و یک‌ طرفه‌، به‌ نحوی‌ که‌ عملیات امداد و نجات با اخلال و تأخیر مواجه‌ شود، مجاز نمی‌باشد.

21-2-2-2-7- در کلیه‌ ساختمان‌هایی‌ که‌ در خیابان‌های باریک‌ و یک‌طرفه قرار دارند و امکان تعریض‌ معابر دسترسی‌ وجود ندارد، تجهیزات اطفاء حریق‌ در داخل‌ مجموعه‌ باید به‌ نحوی‌ تأمین‌ گردد که‌ تأخیر و کندی‌ عملیات امداد و نجات و اطفاء خودروهای‌ آتش‌نشانی‌ را جبران نماید.

21-2-2-2-8- محوطه‌ تا حد امکان باید از چمن‌ و یا درخت‌ و گیاه مناسب‌ پوشیده شود. نصب‌ سنگ‌‌های بزرگ تزئینی‌، که‌ ایجاد نوعی‌ جان‌پناه مقاوم می‌نمایند، در صورت نداشتن‌ گوشه‌‌های تیز، بلامانع‌ است‌.

21-2-2-3- ورودی‌های‌ مجموعه‌ زیستی‌

21-2-2-3-1- محوطه‌‌ی هر مجموعه‌ زیستی‌ با بیش‌ از 200 واحد مسکونی‌ (یا معادل آن)، باید دارای‌ حداقل‌ دو ورودی‌- خروجی‌ (دروازه) باشد که‌ با فاصله‌ مناسب‌ و دور از یکدیگر قرار گیرند(رعایت‌ اصل‌ پراکندگی‌).

21-2-2-3-2- ابعاد دروازه‌ها باید متناسب‌ با حجم‌ تردد سواره و پیاده در زمان بحران، پیش‌بینی‌ شوند.

21-2-2-3-3- دروازه‌ها باید به‌ گونه‌ای‌ باشند که‌ در صورت تخریب‌، موجب‌ انسداد تردد وسایل‌ نقلیه‌ نشوند.

21-2-2-4- دسترسی‌های‌ مجموعه‌ زیستی‌

21-2-2-4-1- مسیرهای‌ دسترسی‌ باید به‌ نحوی‌ طراحی‌ شوند که‌ با حداقل‌ نمودن تداخل‌ حرکت‌ عابرین‌ پیاده و وسایل‌ نقلیه‌، کارایی‌ به‌ حداکثر برسد.

21-2-2-4-2- طراحی‌ هندسی‌ مسیرهای‌ محوطه‌ باید به‌گونه‌ای‌ باشد که‌ تقاطع‌ اضلاع، نرم (منحنی‌) و فاقد زوایای‌ تند باشند و مسیریابی‌ اضطراری‌ در آن‌ها، به‌ سادگی‌ صورت گیرد.

21-2-2-4-3- تا حد امکان، ریزش آوار و شیشه‌ نباید موجب‌ انسداد مسیرهای‌ دسترسی‌ و ایجاد خطر برای‌ افراد شود (حریم‌ آوار رعایت‌ شود).

21-2-2-4-4- در حاشیه‌ مسیرهای‌ پیاده و سواره رو، حداقل‌ یک‌ ردیف‌ درخت‌ در ترکیب‌ با پشته‌ی‌ خاکی‌ چمن‌کاری‌ شده و یا جعبه‌ گلدان، طراحی‌ و اجرا شود.

21-2-2-4-5- در طراحی‌ شبکه‌ سوارهرو داخل‌ مجموعه‌های‌ زیستی‌ با بیش‌ از 200 واحد مسکونی‌ (یا معادل آن) به‌ بالا، لازم است‌ حداقل‌ یک‌ مسیر دسترسی‌ محوری‌ سواره رو متناسب‌ با ترافیک‌ زمان بحران (بویژه حمله‌ هوایی‌) پیش‌بینی‌ شود. حریم‌ آوار ساختمان‌های‌ مجاور این‌ مسیر، نصف‌ ارتفاع آن‌ها است‌.

21-2-2-4-6- معابر پیاده باید فاقد ناهمواری‌، برآمدگی‌ و سطوح لغزنده باشند و از بکاربردن مصالح‌ کندکننده حرکت‌ در آن‌ها خودداری‌ شود.

21-2-2-4-7- برای‌ سهولت‌ حرکت‌ در مواقع‌ بحران ناشی‌ از تهدیدات، هر آنچه‌ سرعت‌ گریز از خطر را محدود نماید، باید از طرح محوطه‌ حذف شده و یا مناسب‌سازی‌ شود.

21-2-2-4-8- ابعاد پله‌ها در فضای‌ باز، برای‌ حفظ‌ ایمنی‌ و راحتی‌، باید به‌ صورت زیر باشند:

• عرض حداقل‌ 1/5 متر
• ارتفاع حداکثر 15 سانتی‌متر
• حداقل‌ کف‌ مفید 30 سانتی‌متر
• به‌ ازاء هر 10 پله‌ یک‌ پاگرد (فضای‌ استراحت‌).

21-2-2-4-9- شیب‌راهه‌ نباید بیش‌ از 5 درصد شیب‌ داشته‌ باشد. عرض آن باید بیش‌ از 1/8 متر بوده و کف‌ آن زبر باشد.

21-2-2-4-10- برای‌ خروج افراد از ساختمان، طراحی‌ معبر (کانال) تأسیساتی‌ آدمرو و مقاوم در برابر موج انفجار (موضوع بند 21-3-3-3)، در هماهنگی‌ با مهندس تأسیسات، الزامی‌ است‌.

این‌گونه‌ معابر باید قابلیت‌ گذر تأسیسات اصلی‌ و زیرساخت‌ها (موضوع بند 21-7-2-8-3) را داشته‌ و خروجی‌های‌ متعدد به‌ محوطه‌ در آن پیش‌بینی‌ شود.

21-2-2-5- جان‌پناه ها

21-2-2-5-1- فضاهای‌باز، باید به‌نحوی‌ طراحی‌ شوند که‌ درترکیب‌ باعوارضی‌ نظیر پشته‌‌ی چمن‌ کاری‌شده، فرورفتگی‌، جعبه‌ گلدان و دیوارک، ضمن‌ ارتقاء محیط‌ برای‌ تامین‌ فعالیت‌های شرایط‌ عادی‌ (مانند بازی‌ و نشستن‌)، جان‌پناه‌های مناسب‌ در آن‌ها، ایجاد شوند.

21-2-2-5-2- محل‌ استقرار جان‌پناه‌ها باید خارج از حریم‌ آوار باشد.

21-2-2-5-3- جان‌پناه‌ها باید با ظرفیت‌ کم‌ و پراکندگی‌ مناسب‌، در خارج مسیرها و فضای‌ باز، ایجاد شوند.

21-2-2-5-4- شکل‌ جان‌پناه‌ها باید نرم (منحنی‌) و فاقد نقاط تیز گوشه‌ بوده و سازه‌ی آن‌ها، مقاوم در برابر موج انفجار باشند.

21-2-2-5-5- فاصله‌ جان‌پناه‌ها از یکدیگر، حداکثر 20 متر باشد.

21-2-3- طراحی‌ معماری‌ ساختمان

21-2-3-1-طراحی حجم ساختمان

21-2-3-1-1- شکل‌ (فرم) ساختمان بیش‌ از 6 طبقه‌ باید به‌ صورتی‌ باشد که‌ آوار آن باعث‌ انسداد دسترسی‌ها به‌ ساختمان نشود (نظیر اشکال پلکانی‌- شکل‌ 21-2-4).

شکل‌ 21-2-4- شکل‌های‌ مناسب‌ نمای‌ ساختمان برای‌ کاهش‌ ریزش آوار به‌ محیط‌

21-2-3-1-2- شکل‌ کلی‌ ساختمان‌های مجاور خیابان اصلی‌، به‌گونه‌‌ای باشد که‌ در صورت تخریب‌، سبب‌ انسداد معبر نشوند (با رعایت‌ بند 21-2-2-1-3).

21-2-3-1-3- طراحی‌ پیلوت‌های از دو طرف باز، توصیه‌ می‌شود (شکل‌ 21-2-5).

شکل‌21-2-5- تخلیه‌ موج انفجار از پیلوت باز

21-2-3-1-4- شکل‌ ساختمان تا حد امکان باید محدب و یا مدور باشد. استفاده از اشکال مقعر توصیه‌ نمی‌شود (شکل‌ 21-2-6). با توجه‌ به‌ اهمیت‌ شکل‌ ساختمان در بارگذاری‌ انفجار، در راستای‌ اجرای‌ بند 21-3-3-3، تعامل‌ با مهندس سازه، الزامی‌ است‌.

شکل‌ 21-2-6- پلان و نمای‌ مناسب‌ در برابر موج انفجار

21-2-3-2- مسیرهای‌ حرکت‌

21-2-3-2-1- طراحی‌ فضای‌ ورودی‌ ساختمان، با رعایت‌ الزامات معماری‌، به‌ نحوی‌ باشد که‌ ورودی‌ موج انفجار به‌ ساختمان، کمینه‌ (حداقل‌) گردد.

21-2-3-2-2- در فضاهای‌ مکث‌ بزرگ (مانند هال، لابی‌ و…) ساختمان، مسیرهای‌ حرکت‌ نباید روبروی‌ هم‌ و مستقیم‌ باشند.

21-2-3-2-3- از ایجاد فضاهای‌ دارای‌ طرح خطی‌ (مانند راهروهای‌ طولانی‌ و مستقیم‌) پرهیز شود و درهای‌ داخل‌ آن‌ها، روبروی‌ یکدیگر قرار نگیرند.

21-2-3-3- نمای‌ ساختمان

21-2-3-3-1- کلیات

در هنگام وقوع انفجار، پوشش‌ بیرونی‌ و نمای‌ سازه به‌ عنوان جزء غیرسازه‌ای نقش‌ بسیار مهمی‌ در کاهش‌ خسارات و تلفات ناشی‌ از انفجار دارد. در اثر فشار انفجار مقادیر زیادی‌ از اجزا نما مانند شیشه‌ و سایر مصالح‌ به‌ صورت ترکش‌ در فضای‌ داخل‌ و بیرون ساختمان پراکنده می‌شوند. قسمتی‌ از تلفات ناشی‌ از انفجار مربوط به‌ عدم انتخاب صحیح‌ هندسه‌ پیرامونی‌ سازه و استفاده از مصالح‌ و سامانه‌های‌ نامناسب‌ نما می‌باشد. برای‌ کاهش‌ این‌ اثرات مضر لازم است‌ تا موارد زیر برای‌ طراحی‌ و اجرای‌ هندسه‌ پیرامونی‌ و نمای‌ سازه در نظر گرفته‌ شوند.

21-2-3-3-2- هندسه‌ پیرامونی‌ سازه باید ساده، صاف و دارای‌ شکل‌ محدب باشد. اشکال مقعر و دارای‌ پیش‌آمدگی‌ (مانند بالکن‌) و فرورفتگی‌ باعث‌ محبوس شدن امواج و تشدید اثرات انفجار می‌شوند.

21-2-3-3-3- ضمن‌ در نظر گرفتن‌ ضوابط‌ معماری‌، سطوح شیشه‌ خور نما و تعداد بازشوها به‌ کمترین‌ مقدار ممکن‌ برسد. این‌ موضوع در طبقات پایین‌تر ساختمان باید بیشتر مورد توجه‌ قرار گیرد زیرا فشار انفجار در این‌ طبقات بیش‌ از طبقات بالایی‌ است‌.

21-2-3-3-4- مصالح‌ رو کار نما باید به‌ گونه‌‌ای انتخاب شوند که‌ در اثر فشار انفجار دچار خردشدگی‌ نشده و به‌ قطعات کوچک‌ تیز تبدیل‌ نشوند.

21-2-3-3-5- برای‌ نصب‌ مصالح‌ روکار نما باید از قاب‌های‌ مجزا استفاده شده و این‌ قاب‌ها با اتصالات مستقیم‌ به‌ دیافراگم‌ سقف‌ها متصل‌ شوند تا از انتقال لنگر خمشی‌ موضعی‌ به‌ ستون‌ها جلوگیری‌ شود.

21-2-3-3-6- قآب‌بندی‌ نمای‌ ساختمان به‌ گونه‌‌ای طراحی‌ شود که‌ امکان بازرسی‌ و در صورت نیاز تعویض‌ و نصب‌ قطعات آسیب‌ دیده به‌ راحتی‌ فراهم‌ شود.

21-2-3-3-7- به‌کارگیری‌ نماهای‌ شکننده و عناصر دارای‌ اتصال سست‌ به‌ سازه (در نمای‌ ساختمان) و یا بدون اتصال مناسب‌ به‌ سازه، ممنوع است‌.

21-2-3-3-8- اتصال دیوارهای‌ خارجی‌ به‌ سازه، ضمن‌ حفظ‌ انعطافپذیری‌ لازم، باید بطور مطمئن‌، طبق‌ فشار وارده انجام شود.

21-2-3-3-9- در نمای‌ مجاور معابر، از طبقه‌‌ی چهار به‌ بالای‌ ساختمان‌ها، احداث بالکن‌ یا شبه‌ بالکن‌ سراسری‌ الزامی‌ است‌. در صورت وجود عقب‌ نشینی‌ در طبقات بالای‌ پایه‌ (پودیوم)، لزومی‌ به‌ اجرای‌ بالکن‌ نمی‌باشد.

21-2-3-3-10- قسمت‌ بیرونی‌ ورودی‌ ساختمان، باید با ایجاد سقف‌ و یا هرگونه‌ حائل‌ مقاوم در برابر ریزش آوار، محفوظ و ایمن‌سازی‌ شوند.

21-2-3 -3-11- قرارگیری‌ عناصر الحاقی‌ شکننده و یا فاقد اتصال مناسب‌ به‌سازه، در لبه‌ بام مجاز نیست‌.

21-2-3-3-12- تأسیسات مستقر در بام، باید به‌ فاصله‌ کمینه‌ 2 متر از لبه‌‌ی مجاور معابر و حیاط قرار گیرند.

21-2-3-3-13- اجرای‌ انواع نمای‌ اندودی‌ از ملات ماسه‌ سیمان یا مشابه‌، نقش‌ مؤثری‌ در پایداری‌ دیوارهای‌ خارجی‌ داشته‌ و آسیب‌پذیری‌ آن‌ها را نسبت‌ به‌ دیوار‌های خارجی‌ بدون اندود نما به‌ مراتب‌ کاهش‌ می‌دهد. هم‌چنین‌ در برابر نیروی‌ لغزشی‌، مقاومتر از نماهای‌ آجری‌ و سنگ‌ بوده و احتمال ریزش آن‌ها کمتر است‌.

21-2-3-3-14- در صورت استفاده از نمای‌ آجری‌، آن را باید با ضخامت‌ کمینه‌ 22 سانتی‌متر، به‌ صورت مسلح‌ و با اتصال لازم به‌ سازه، اجرا نمود.

21-2-3-3-15- از کاربرد سنگ‌ (و مشابه‌ نظیر سرامیک‌ و دیگر مصالح‌ شکننده) بصورت خشک‌ در نما، خودداری‌ شود و لازم است‌ عناصر نمای‌ ساختمان دارای‌ قآب‌بندی‌ با مقاومت‌ و انعطاف‌پذیری‌ مناسب‌ باشند.

21-2-3-3-16- نماهای‌ پیش‌ساخته‌ بتن‌ مسلح‌، با اتصال لازم به‌ سازه، در برابر انفجار بسیار مناسب‌ می‌باشند. اتصال نمای‌ پیش‌ساخته‌ بتنی‌ به‌ اعضای‌ محیطی‌ ساختمان، باید قابلیت‌ تحمل‌ بارهای‌ ناشی‌ از انفجار (مطابق‌ جدول 21-1-3) را دارا باشد. به‌ طور کلی‌، عناصر نما نباید موجب‌ ایجاد ترکش‌ و آوار شوند و آسیب‌رسان باشند.

21-2-3-4- پنجره‌ها و بازشوها

21-2-3-4-1- تا حد امکان از پنجره‌های کم‌تر و یا کوچک‌تر، استفاده شود.

21-2-3-4-2- استفاده از پنجره‌های بزرگ، مشروط به‌ قآب‌بندی‌ داخلی‌ و تقسیم‌ به‌ اجزای‌ کوچک‌ و رعایت‌ تمهیدات ضروری‌ برای‌ جلوگیری‌ از آسیب‌رسانی‌ شیشه‌‌ها (مانند استفاده از روکش‌های‌ چسبنده به‌ شیشه‌)، بلامانع‌ است‌.

21-2-3-4-3- ارتفاع پنجره‌ها تا جایی‌ که‌ ممکن‌ است‌ به‌ سقف‌ طبقات نزدیک‌ باشد تا ترکش‌های‌ ناشی‌ از خرد شدن شیشه‌ها به‌ افراد داخل‌ ساختمان برخورد نکند.

21-2-3-4-4- جنس‌ شیشه‌های‌ به‌ کار رفته‌ در پنجره‌ها باید از نوع لمینیت‌ (چندلایه‌) باشد تا پس‌ از گسیختگی‌ قطعات خرد شده به‌ اطراف پرتاب نشوند.

21-2-3-4-5 – در نورگیرهای‌ (سقفی‌) ساختمان، باید از صفحات شفاف نشکن‌، به‌ جای‌ شیشه‌، استفاده شود.

21-2-3-4-6- قاب پنجره‌ها باید دارای‌ استحکام و مقاومت‌ بیشتری‌ از شیشه‌ها باشند. این‌ قاب‌ها باید با اتصال مناسب‌ به‌ اطراف متصل‌ شوند تا در صورت وقوع انفجار، قاب و شیشه‌های‌ متصل‌ به‌ آن به‌ صورت یک‌ قطعه‌ منفرد به‌ داخل‌ پرتاب نشوند.

21-2-3-4-7- چهارچوب پنجره‌ها به‌ سازه بایدکاملاً مهار شوند.

21-2-3-4-8- مهاربندی‌‌ها و چهارچوب‌های جداره خارجی‌ به‌ سازه در ترکیب‌ با بازشوها(درها، کرکره‌ها و دیگر بازشوها)، باید برای‌ تحمل‌ فشار بازتاب (بند 21-3-3-3)، طراحی‌ شوند.

21-2-3-4-9- درهای‌ ورودی‌ ساختمان مراکز تجمع‌ و پنجره‌ها، باید به‌ سمت‌ خارج باز شوند (با رعایت‌ عقب‌نشینی‌ لازم در معابر عمومی‌).

21-2-3-4-10- چارچوب درهای‌ ورودی‌ (و سایر چارچوب ها) باید با بتن‌ مناسب‌ پرشده و دارای‌ اتصال لازم به‌ سازه باشند.

21-2-3-5- اجزای‌ غیرسازه ای‌

21-2-3-5-1- اجزای‌ غیرباربر (مانند تیغه‌، سقف‌ کاذب و…) باید به‌ گونه‌ای‌ طراحی‌ و اجرا شوند که‌ در برابر آثار انفجار، کمترین‌ آسیب‌ به‌ آن‌ها وارد شود و یا پس‌ از شکستن‌ به‌ قطعات لب‌ تیز تبدیل‌ نشوند.

21-2-3-5-2- دیوارهای‌ غیرباربر باید دارای‌ اتصال لازم به‌ سازه باشند.

21-2-3-5-3- دیوارهای‌ بنایی‌ باید با شبکه‌ی‌ میلگرد، مسلح‌ شوند.

21-2-3-5-4- لازم است‌:

• از کاربرد مصالحی‌ که‌ پس‌ از شکستن‌، تیز گوشه‌ و برنده می‌شوند، خودداری‌ گردد.
• وسایل‌، تجهیزات و تزئینات سنگین‌، در زیر سقف‌ و بالای‌ دیوار، نصب‌ نشوند.
• وسایل‌، تجهیزات و تزیینات نیمه‌سنگین‌ و سبک‌، با اتصال مناسب‌، نصب‌ گردند.
• از شیشه‌ غیرایمن‌ در سقف‌ کاذب و دیوار جداکننده، استفاده نشود.
• عناصر غیرساختمانی‌ (مانند کتابخانه‌، قفسه‌، ویترین‌، کمد، دکور)، به‌ نحو مناسب‌، به‌ سازه و یا اجزاء ساختمانی‌، متصل‌ شوند.

21-2-3-5-5- ضروری‌ است‌:

• دیوارهای‌ جداکننده داخلی‌ تاحد امکان، سبک‌، انعطاف‌پذیر و دارای‌ بهم‌ پیوستگی‌ (با استفاده از الیافهای‌ طبیعی‌ و یا مصنوعی‌) باشند.
• اتصالات اجزای‌ غیرسازه‌ای و تزئینات داخلی‌، باید براساس حداقل‌‌های اشاره شده در آیین‌نامه‌ طراحی‌ ساختمان‌ها در برابر زلزله‌ (استاندارد 2800) و برمبنای‌ خطر لرزهخیزی‌ خیلی‌ زیاد (A=0/35) طرح شوند.
• اتصالات دیوارهای‌ جداره‌ی خارجی‌ ساختمان و قآب‌بندی‌ نما و اجزای‌ نمای‌ پیش‌ساخته‌ بتنی‌ باید برای‌ فشار بازتاب بند 21-3-3-3 طراحی‌ شوند.
• از نصب‌ هرگونه‌ تزئینات و تابلوهای‌ شکننده آسیب‌رسان، خودداری‌ شود.
• مبلمان تا حد ممکن‌، دور از پنجره‌های خارجی‌، قرار گیرند.

21-2-3-6- آسانسور و راه‌پله‌

21-2-3-6-1- در چاهک‌ (شافت‌) آسانسورها باید تمهیداتی‌ در نظر گرفته‌ شود که‌ از انتقال موج انفجار، دود و آتش‌ و آسیب‌رسیدن به‌ راهپله‌ و راهروهای‌ طبقات، تا حد امکان، جلوگیری‌ شود.

21-2-3-6-2- راه‌پله‌ باید از چاه آسانسور، فاصله‌ مناسبی‌ داشته‌ و ورودی‌ آن، مقابل‌ درب آسانسور نباشد (در این‌ خصوص ضوابط‌ مبحث‌ سوم رعایت‌ شود).

21-2-3-6-3- ارتفاع کف‌ اتاقک‌ آسانسور (درصورت وجود) از روی‌ بام، باید به‌ میزان 50 سانتی‌متر افزایش‌ یابد و این‌ فاصله‌ با دیوارهای‌ سبک‌ پران (رو به‌ بیرون) پوشانده شود.

21-2-3-6 -4- برای‌ امداد و تخلیه‌ اضطراری‌، باید راه‌پله‌‌ای در جداره‌ی خارجی‌ آن‌ها، طراحی‌ و اجرا شود.

21-2-3-6-5- راه‌پله‌ ساختمان‌ها، باید از فضاهای‌ پرخطر (مانند منابع‌ سوخت‌) دور باشد. این‌ مکان می‌تواند به‌ عنوان فضای‌ امن‌ درنظر گرفته‌ شده و برمبنای‌ بند 21-2-4 طراحی‌ شود.

21-2-4- فضاهای‌ امن‌

21-2-4-1- تعریف‌

فضای‌ امن‌، بخشی‌ از ساختمان، با عملکرد چند منظوره است‌ که‌ به‌ میزان کمتر، در برابر آثار ناشی‌ از انفجار، قرار می‌گیرد. این‌ فضا نسبت‌ به‌ سایر قسمت‌‌ها، از مقاومت‌ و ایمنی‌ بیشتری‌ برخوردار است‌. فضای‌ امن‌ حفاظت‌ نسبی‌ افراد را، تامین‌ کرده و دارای‌ قابلیت‌های‌ زیر می‌باشد:

• ایمنی‌ بیشتر در برابر ریزش آوار
• مقاوم در برابر ترکش‌های‌ ثانویه‌
• حداقل‌ نمودن نفوذ دود و غبار به‌ داخل‌ خود.

21-2-4-2- مکان‌یابی‌

21-2-4-2-1- مکان فضای‌ امن‌، نباید در مسیر مستقیم‌ موج انفجار قرار گیرد و تاحدامکان، در بین‌ سایر فضاها و در محدوده مرکزی‌ ساختمان پیش‌بینی‌ شود و بین‌ آن تا جداره خارجی‌، حداقل‌ یک‌ دیوار باشد. راهروهای‌ داخلی‌، اتاق‌ها، انبارها، زیرزمین‌ و سایر فضاهای‌ مشابه‌ عملکرد فضای‌ امن‌ را می‌توانند داشته‌ باشند.

21-2-4-2-2- فضای‌ امن‌ عمومی‌ باید در هر طبقه‌‌ی ساختمان عمومی‌ (برای‌ عموم) و فضای‌ امن‌ خصوصی‌ در واحدهای‌ آپارتمانی‌ بیش‌ از 120 مترمربع‌، در نظر گرفته‌ شود.

21-2-4-2-3- مکان فضای‌ امن‌ باید به‌گونه‌ای‌ باشد که‌ دسترسی‌ آن به‌ راه خروج، به‌ راحتی‌ و در امنیت‌ حاصل‌ شود.

21-2-4-2-4- در ساختمان‌های عمومی‌، مکان فضای‌ امن‌ می‌تواند بخشی‌ از اماکنی‌ مانند پارکینگ‌، کتابخانه‌، نمازخانه‌، محل‌ اجتماعات، غذاخوری‌، بخصوص در طبقات زیرزمین‌ و یا بخش‌ میانی‌ باشد.

21-2-4-2-5- در واحدهای‌ مسکونی‌، باید قسمت‌ کوچکی‌ (نظیر اتاق اندرونی‌، انباری‌، پستو و کمد دیواری‌) برای‌ فضای‌ امن‌، منظور شود.

21-2-4-2-6- راهروها و راه‌پله‌های‌ داخلی‌ هم‌ می‌توانند به‌ عنوان فضای‌ امن‌، منظور شوند.

21-2-4-2-7- فضاهای‌ واقع‌ در زیرزمین‌‌های ساختمان، باید با طراحی‌ مناسب‌ زیرساخت‌‌ها، در حداقل‌ زمان قابل‌ تبدیل‌ به‌ فضای‌ امن‌ برای‌ ادامه‌ی‌ فعالیت‌های‌ ساختمان باشند.

شکل‌ 21-2-7- موقعیت‌ فضای‌ امن‌ در ساختمان‌های‌ مسکونی‌

*

*

شکل‌ 21-2-8- موقعیت‌ فضای‌ امن‌ در ساختمان‌های‌ عمومی‌

21-2-4-3- الزامات طراحی‌

21-2-4-3-1- در برنامه‌ریزی‌ فضایی‌- عملکردی‌ ساختمان، فضای‌ امن‌ باید مستقل‌ و چندمنظوره بوده ولی‌ نمی‌تواند بخشی‌ از فضاهای‌ دیگر باشد.

21-2-4-3-2- ظرفیت‌ فضای‌ امن‌، بر اساس کاربری‌ ساختمان، مطابق‌ جدول 21-2-1 محاسبه‌ می‌شود:

جدول 21-2-1- ظرفیت‌ فضای‌ امن‌ بر اساس کاربری‌ ساختمان

21-2-4-3-3- مسیرهای‌ دسترسی‌ به‌ فضای‌ امن‌ (اعم‌ از راهروها و راه‌پله‌ ها)، خود باید فضای‌ امن‌ باشند، ولی‌ جزو مساحت‌ فضای‌ امن‌ موردنیاز جدول 21-2-1 منظور نمی‌شوند. لازم است‌ مسیرهای‌ دسترسی‌ و فضای‌ امن‌، با علائم‌ استاندارد، مشخص‌ شوند.

21-2-4-4- باربری‌ و مصالح‌

21-2-4-4-1- فشار طراحی‌ فضای‌ امن‌، برای‌ مقاومت‌ در برابر موج انفجار و آتش‌، باید مطابق‌ بند 21-1-9 تعیین‌ شود.

21-2-4-4-2- دیوار، سقف‌ و کف‌ تاحد امکان، از بتن‌ مسلح‌ باشند. در دیوارها، از آجر مسلح‌ (توپر) و یا پوشش‌ مقاوم کننده پلیمری‌، می‌توان بهره گرفت‌.

21-2-4-4-3- کاربرد مصالح‌ و اجسام تیز، لبه‌دار، ترد و شکننده در فضای‌ امن‌، مجاز نیست‌.

21-2-4-4-4- بازشوی‌ درب باید به‌ سمت‌ بیرون باشد و مقاومت‌ لازم (جزء 21-2-4-4-1) را داشته‌ باشد.

21-2-4-4-5- دریچه‌ خروج اضطراری‌ مستحکم‌ با عرض 60 سانتی‌متر و ارتفاع 80 سانتی‌متر و با رعایت‌ جزء 21-2-4-4-1، در ارتفاع حدود 90 سانتی‌متری‌ از کف‌ (با بازشوی‌ رو به‌ داخل‌ فضای‌ امن‌) نصب‌ شود. لازم است‌ تمهیداتی‌ برای‌ نحوه خروج پیش‌بینی‌ شود.

21-2-4-4-6- ایجاد نورگیر و پنجره و نصب‌ هرگونه‌ تزئینات مجاز نیست‌.

21-2-4-4-7- تأسیسات روشنایی‌، باید ساده و ایمن‌ باشند.

21-2-5- اتاق مرکز کنترل و مدیریت‌ ساختمان (و بحران)

مکان‌یابی‌ و طراحی‌ فضایی‌ خاص برای‌ مدیریت‌ بحران، در ساختمان الزامی‌ بوده و باید دارای‌ ویژگی‌های‌ زیر باشد:

الف‌- طراحی‌ چیدمان مناسب‌ برای‌ تجهیزات بند 21-7-1-7.

ب- مقاومت‌ و ایمنی‌ لازم در برابر پیامدهای‌ موج انفجار.

پ- مقاوم دربرابر آتش‌ و نفوذ دود.

ت- تسهیلات لازم برای‌ دسترسی‌ و حضور متخصصین‌ ایمنی‌ و امنیتی‌.

ث- طراحی‌ دسترسی‌ به‌ منظور جلوگیری‌ از ورود افراد غیرمجاز.