21-1 کلیات
21-1-1- مفاهیم
پدافند غیرعامل، مجموعهای از اقدامات غیرمسلحانه‌‌ای است که به‌کارگیری آن‌ها، موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، ارتقای پایداری ملی، تداوم فعالیت‌های ضروری و تسهیل مدیریت بحران در مقابل تهدیدها و اقدام‌های نظامی دشمن می‌گردد.
اجرای الزامات و ملاحظات پدافند غیرعامل، موجب کاهش آسیب‌پذیری نیروی انسانی، ساختمان‌ها و تجهیزات حیاتی، حساس و مهم کشور در مقابل تهدیدات غیرطبیعی که توسط دشمن ایجاد می‌گردد، می‌شود. این امر، باعث تداوم اداره‌ی کشور و فعالیت‌های ضروری و کاهش آسیب‌پذیری زیرساخت‌‌ها، تأسیسات، اماکن و تجهیزات مهم کشور در زمان وقوع تهدید می‌گردد. در این راستا، ملاحظات معماری، سازه‌ای و تأسیسات مکانیکی و برقی در حوزه‌ی ساختمان و برنامه‌ریزی اقتصادی و مالی، به صورت میان رشتهای، مدنظر قرار می‌گیرد.
21-1-2- تهدیدها
تهدیدها به دو بخش طبیعی (طوفان، زلزله، سیل و…) و غیرطبیعی (انفجار، حملات نظامی، خرابکارانه و امنیتی) که از طریق دشمن ایجاد می‌گردد، تقسیم‌بندی می‌شود. این مبحث‌صرفاً به تهدیدهای غیرطبیعی که از طریق دشمن در حوزه ساختمان، تأسیسات و محوطه اماکن ایجاد می‌گردد، می‌پردازد.
21-1-3- هدف
هدف این مبحث، تعیین حداقل ضوابط برای طراحی و اجرای ساختمان، تأسیسات و فضای عمومی ساختمان در برابر اثرات ناشی از تهدیدهای غیرطبیعی که از طریق دشمن است، می‌باشد به طوری که با رعایت آن‌ها، انتظار می‌رود:
- ساختمان‌ها بتوانند حداقل عملکرد سازه‌ای را مطابق جدول 21-1-4 تامین نموده و خسارات سازه‌ای و تلفات جانی را به حداقل برسانند.
- ساختمان‌های گروه 1 با درجه اهمیت ویژه، پس از انفجار، قابلیت بهره‌برداری و خدمت‌رسانی خود را حفظ کنند. در صورتی‌که این ساختمان‌ها، به عنوان هدف راهبردی دشمن باشند (برخورد مستقیم)، طراحی براساس دستورالعمل‌های ویژه ابلاغی سازمان پدافند غیرعامل کشور صورت می‌گیرد.
4-1-21- دامنه کاربرد
(و عدم شمول) این مبحث، عبارت است از:
1- ساختمان‌های جدید که در سه حوزه معماری، سازه و تأسیسات، در برابر بارهای ناشی از اصابت غیرمستقیم[1] (هوایی و سطحی) طراحی می‌شوند. پراکندگی استقرار ساختمان‌ها در مجموعه‌‌های زیستی با رعایت اصول پدافند غیرعامل در مباحث شهری، در نظر گرفته شود.
2- در صورت نیاز می‌توان ساختمان‌های متعارف موجود را با استفاده از تحلیل خطر و در نظر گرفتن سود به هزینه، به کمک این مبحث مقاوم و ایمن‌سازی نمود.
3- دامنه کاربرد، شامل ساختمان‌های گروه‌های 1 تا 5 به شرح مندرج در جدول 21-1-2، و توضیحات مربوط به آن می‌باشد.
4- به منظور ایمن‌سازی ساختمان‌های گروه 1 و 2 در برابر اثرات جنگ‌‌های الکترونیکی و سایبری، بمب‌‌های گرافیتی و پالس الکترومغناطیسی از آییننامههای سازمان پدافند غیرعامل کشور، استفاده شود.
5- زیرساخت‌‌های غیرمتعارف (مانند پالایشگاه‌ها، نیروگاه‌ها، سدها، آب بندها، سیلوها، مخازن، برجهای صنعتی، دکلها، مستحدثات نظامی و …) در حوز ه‌ی شمول این مبحث قرار نمی‌گیرند و تابع ضوابط مطالعاتی سازمان پدافند غیرعامل کشور می‌باشند.
21-1-5- پناهگاه
احداث پناهگاه برای مجموعه‌‌های زیستی الزامی است.
21-1-6- کارکرد میان رشتهای پدافند غیرعامل
پیچیدگی متغیرهای پدافند غیرعامل در مراحل طراحی، اجراء و بهره‌برداری ساختمان، نیاز به استفاده از تخصص‌‌های میان رشتهای را ضروری می‌سازد. بررسی این متغیرها، در حوزه‌های علوم انسانی (برنامه‌ریزی، اقتصاد) و علوم فنی و مهندسی (سازه- تأسیسات)، به رفع نیاز بالا، به صورت همه جانبه و مرتبط، کمک می‌کند. در این مبحث، الزامات شهرسازی، معماری، سازه و تأسیسات، با محوریت طراح (مهندس معمار)، به شرح زیر، مطالعه می‌شود.
21-1-6-1- شهرسازی
در طراحی شهرها، برای ایجاد بستر مناسب استقرار ساختمان‌های دارای الزامات پدافند غیرعامل، حصول به اهداف زیر، در راستای حفظ جان مردم، تداوم بی‌وقفه فعالیت‌های ضروری و کاهش آسیب‌پذیری شهرها، توسط مهندسین شهرساز با همکاری طراح، الزامی است:
1- تعیین کاربری زمین به میزان لازم، برای پناهگاه عمومی به صورت چند عملکردی
2- استفاده از طبیعت (پدافند غیرعامل طبیعی)
3- تعیین کاربری‌‌های چندمنظوره به میزان لازم (به ویژه فضای سبز)، برای بهره‌گیری در بحران (اسکان موقت، امداد، درمان و… )
4- تأمین قابلیت مدیریت بحران شهرها
5- پراکندگی و پخشایش مناسب جمعیت، تأسیسات و مراکز حیاتی و حساس
6- احتراز کامل از استقرار کاربری‌‌های با پیامد انفجاری در مراکز جمعیتی (نظیر پمپ بنزین، منابع سوختی، انبارهای شیمیایی و…)
7- در نظر گرفتن تمهیدات پدافند غیرعامل در اطراف کاربری‌‌های مورد هدف راهبردی دشمن
8- تعیین کاربری برای جان‌پناه‌ها، به ویژه در تلفیق با فضای سبز
9- توجه به احداث پناهگاه در فضای باز عمومی به صورت چند عملکردی در بافت‌‌های متراکم شهری.
مهندس معمار، در مکان‌یابی ساختمان و ارتباط آن با محیط‌‌های شهری، ملزم به رعایت موارد فوق نیز می‌باشد.
21-1-6-2- معماری
در طراحی فضاهای داخلی ساختمان و دسترسی آن‌ها به یکدیگر و ارتباط ساختمان با اطراف، باید تمهیدات ویژه‌ای برای کاهش خسارات جانی (و مالی) در برابر اثرات انفجار، فراهم شود. تعیین شکل بنا، (با هماهنگی مهندس سازه)، تعیین محل رایزر (با هماهنگی مهندس تأسیسات)، موقعیت و ابعاد بازشوها و پیش‌بینی فضای امن (به صورت چند عملکردی)، در راستای مدیریت بحران، بر عهده مهندس معمار است.
21-1-6-3- سازه
طراحی سازه ساختمان برای مقاومت در برابر بارهای انفجاری مطابق این مبحث، با حداقل هزینه، برعهده مهندس محاسب (سازه) است. برای دستیابی به سامانه مناسب سازه‌ای و انتخاب مکان صحیح فضای امن، باید هماهنگی لازم با مهندس معمار صورت گیرد.
بررسی سازه‌ای موارد زیر، باید مورد توجه ویژه، قرار گیرد:
الف- نمای ساختمان و قآب‌بندی آن
ب- تیرها و ستون‌های واقع در پوسته ساختمان
پ- خرابی پیش‌روندة سازه
21-1-6-4- تأسیسات
طراحی تأسیسات، با در نظر گرفتن الزامات پدافند غیرعامل، موجب جلوگیری و یا کاهش آسیب‌‌های ناشی از انفجار و پیامدهای آن (نظیر نشت‌گاز، آبگرفتگی، آتش‌سوزی و برق گرفتگی) می‌شود. قابلیت بهره‌برداری محدود و تداوم کارکردهای ضروری، مرمتپذیری و یا تغییرپذیری سامانههای تأسیسات ساختمان هماهنگ با عملکرد مورد نظر، توسط مهندس تأسیسات برقی و مکانیکی، باید مدنظر قرار گیرد.
21-1-7- سطوح عملکرد ساختمان‌ها
عملکرد ساختمان‌ها در برابر انفجار، در چهار سطح زیر مشتمل بر سطوح عملکرد سازه‌ای و غیرسازه‌ای قرار دارد:
- سطح عملکرد I- قابلیت استفاده بی‌وقفه: دارای سطح محافظت زیاد و خسارت سطحی.
- سطح عملکرد II- ایمنی جانی: دارای سطح محافظت متوسط و خسارت متوسط.
- سطح عملکرد III- آستانه فروریزش: دارای سطح محافظت کم و خسارت شدید.
- سطح عملکرد IV- بی‌دفاع (لحاظ نشده): بدون محافظت و خسارت خیلی شدید.
جدول 21-1-1، عملکردها، خسارات و مرمتپذیری سطوح پیش‌نوشته را، تعیین می‌کند.
بر حسب درخواست کاربر، ساختمان می‌تواند دارای سطوح عملکرد مختلف در پلان یا ارتفاع، با رعایت حداقل‌های این مبحث، باشد.
جدول 21-1-1- سطوح عملکرد اعضای سازه‌ای و غیرسازه ای، آسیب انسانی و تلفات، آسیب تأسیساتی و مرمتپذیری
| سطح عملکرد | معیار‌های تأثیر | ||||||
| محافظت میزان | خسارت میزان | آسیب سازه ای | آسیب غیرسازه ای | آسیب انسانی و تلفات | آسیب تأسیساتی | مرمتپذیری1 | |
| I (قابلیت استفاده بی‌وقفه) | زیاد | سطحی | – مقاومت و سختی، تغییر قابل توجهی پیدا نمی‌کند.
– تغییرشکل‌های ماندگار در اعضاء رخ نمی‌دهد. |
– خرابی جزئی است.
-تغییرشکل‌های ماندگار رخ نمی‌دهد. -شیشه‌ها اکثراً سالم مانده و شیشه‌های شکسته در قاب خود باقی می‌مانند. – درها قابل استفاده خواهند بود. |
-تنها، لطمات ظاهری و سطحی محتمل است. | -عمدتاً بدون آسیب | -با صرف هزینه کم مرمت می‌شود. |
| II (ایمنی جانی) | متوسط | متوسط | -خرابی به اندازه‌ای نیست که آسیب انسانی ایجاد کند.
-تغییرشکل‌های ماندگار به میزان کمی در اعضا به وجود خواهد آمد. |
-خرابی به گونه‌ای نیست که منجر به آسیب جانی گردد.
-شیشه‌ها خواهند شکست. اما اکثراً در قاب خود باقی می‌مانند. -درها در قاب خود باقی می‌مانند اما احتمالاً قابل استفاده نخواهند بود. |
-تعدادی، آسیب کم خواهند دید و تلفات، غیرمحتمل است. | -آسیب جدی محدود ولی قابل مرمت و بدون آتش‌سوزی و انفجار | -ساختمان با تغییرات و مرمت قابل استفاده مجدد خواهد بود ولی هزینه آن قابل توجه است. |
| III (آستانه فروریزش) | کم | شدید | -خرابی‌ها گسترده خواهد بود ولی فروریزش اتفاق نمی‌افتد.
-تغییرشکل‌ها بسیار زیاد است ولی انهدام پیشرونده خودبخودی غیرمحتمل است. |
-تغییرشکل‌ها بسیار زیاد است.
– تا حدودی فروریزش قابل قبول است. – شیشه‌ها خواهند شکست و تایک متر به درون ساختمان پرتاب می‌شوند و خطر ترکش دارند. -درها می‌شکنند و از قاب خود خارج می‌شوند. |
-بسیاری دچار آسیب می‌شوند.
-کمتر از 25درصد تلفات بوجود می‌آید. |
-آسیب کلی
-احتمال آتش‌سوزی جدی است. |
-مرمت‌پذیر نیست و احداث ساختمان جدید به صرفه است. |
| IV (بی دفاع) | پایین ترین | بسیار شدید | -فروریزش ناگهانی رخ می‌دهد | – فروریزش رخ می‌دهد.
-شیشه‌ها خواهند شکست و صدمات ناشی از ترکش شیشه زیاد خواهد بود. پنجره‌ها از قاب خود خارج می‌شوند. – درها به درون پرتاب و از قاب خود خارج می‌گردند. |
– بسیاری دچار آسیب شدید می‌شوند.
– بیش از 25 درصد تلفات بوجود می‌آید. |
-آسیب کلی | -غیرعامل مرمت |
مهندس معمار، مهندس محاسب و مهندس تأسیسات، با هماهنگی یکدیگر، مرمتپذیری را در طراحی خود، لحاظ نمایند.
21-1-8- گروه‌بندی ساختمان‌ها
در این مبحث، ساختمان‌ها برمبنای نوع کاربری، تعداد ساکنین و یا شاغلین، زیربنا، تعداد طبقات و ارزش سرمایه‌های داخل آن‌ها، به پنج گروه مطابق جدول 21-1-2 تقسیم می‌شوند.
جدول 21-1-2- گروه‌بندی ساختمان‌ها1و2
| گروه | درجه اهمیت | ویژگی | نمونه |
| 1 | ویژه | ساختمان‌های دولتی حیاتی | · فرماندهی مدیریت بحران کشور
· ساختمان‌های راهبردی ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات · ساختمان‌های راهبردی صدا و سیما · وزارتخانه‌‌های کشور، امورخارجه، ارتباطات و فن‌آوری اطلاعات · بخش‌های راهبردی بانکها بویژه بانک مرکزی و ذخایر آن‌ها (دفینه). · ساختمان‌های راهبردی آب و انرژی · دفینه موزه‌های مهم · مراکزاسناد، رایانهها و داده‌های حیاتی · ساختمان‌های راهبردی قوای سه‌گانه مجریه،مقنّنه و قضاییه |
| 2 | بسیار زیاد | ساختمان‌های‌دولتی حساس محل تجمع و یا استقرار جمعیت بیش از 500 نفر
ساختمان بلندتر از 15 طبقه و یا بیشتر از 15000 متر مربع زیربنای مفید (گروه د مبحث دوم) |
· بیمارستان‌های بیش از 96تختخواب
· ساختمان‌های راهبردی فرودگاههای بزرگ · ساختمان‌های راهبردی حمل و نقل ریلی و مراکز کنترل ترافیک · بخش‌های حساس شعبات مرکزی بانکها وزارتخانه‌ها و مراکز اداری حساس · ساختمان‌های راهبردی مراکز صنعتی و تولیدی حساس · فرماندهی مدیریت بحران و ستادهای امداد و نجات استان · مراکز اسناد، رایانهها و داده‌های حساس · استانداری‌ها |
| 3 | زیاد | ساختمان‌های مهم محل تجمع و یا استقرار جمعیت 200 تا 500 نفر
– ساختمان‌های 9 تا 15 طبقه و یا 8000 تا 15000 متر مربع زیربنای مفید (گروه ج مبحث دوم) |
· بیمارستان‌های کمتر از 96 تختخواب
· مراکز آموزشی بزرگ · مراکز اداری مهم استانی · ساختمان‌های مسکونی، تجاری، صنعتی و تولیدی · مراکز خدماتی مهم · فروشگاه‌های بزرگ · مساجد و مراکز مذهبی و فرهنگی بزرگ و متوسط · دفاتر مرکزی صنایع مادر · بخش‌های مهم شعبات مرکزی بانکها در استان · زندان‌های مهم و یا بزرگ · فرماندهی مدیریت بحران و ستادهای امداد و نجات شهرستان · مراکز اسناد، رایانهها و داده‌های مهم |
| 4 | متوسط | ساختمان‌های با اهمیت متوسط محل تجمع و یا استقرار جمعیت کمتر از 200 نفر تا 20 نفر
ساختمان‌های 4 تا 8 طبقه و یا 1000 تا 8000 متر مربع زیربنای مفید (گروه ب مبحث دوم) |
· واحدهای مسکونی، اداری، تجاری و خدماتی
· درمانگاه‌ها و کلینیک‌ها · مراکز آموزشی متوسط
|
| 5 | کم | ساختمان‌های با اهمیت کم محل تجمع و یا استقرار جمعیت کمتر از 20 نفر
ساختمان‌های تا 3 طبقه و یا تا 1000 متر مربع زیربنای مفید (گروه الف مبحث دوم) |
· واحدهای مسکونی، اداری، تجاری و خدماتی
· تعاونی‌ها · ساختمان‌های موقت با مدت بهره‌برداری کمتر از 5 سال |
1- این جدول، شامل ساختمان‌های نظامی، انتظامی، امنیتی، اطلاعاتی، ارکان راهبردی و حاکمیتی حیاتی کشور، و پناهگاه‌های در معرض برخوردهای مستقیم نمی‌باشد. طراحی پدافندی اینگونه ساختمان‌ها تابع ضوابط ابلاغی سازمان پدافند غیرعامل کشور می‌باشد.
2- دامنه شمول فصل‌‌های این مبحث در ارتباط با گروه‌بندی فوق به شرح جدول 21-1-2-الف می‌باشد:
جدول 21-1-2- الف- دامنه‌ی شمول فصل‌‌های مبحث
| گروه ساختمانی | فصول | ||||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | |
| 1 | √ | √ | √ | √ | √ | √ | √ |
| 2 | * | * | * | * | * | * | * |
| 3 | + | + | + | + | + | + | |
| 4 | |||||||
| 5 | |||||||
√: الزامی
*: توصیه اکید
+: توصیه
: موضوعیت ندارد.
تبصره: طراحی فضای امن برای ساختمان‌های گروه 2 و 3 مطابق مفاد بندهای 21-2-4 و 21-7-5 الزامی است و برای ساختمان‌های گروه 4 و 5 توصیه می‌شود.
21-1-9- بارهای ناشی از انفجار
بارهای ناشی از انفجار، برای طراحی ساختمان‌ها، در چهار سطح، در جدول 21-1-3 ارائه شده است. در هر مورد خاص، با انجام تحلیل خطر، می‌توان سطح بار انفجار ویژه را تعریف نمود، مشروط بر اینکه از مقادیر جدول 21-1-3 کمتر نباشد.
در طراحی فضاهای امن، مقادیر فشارهای pso، pr و pgo در سطوح خطر انفجار 2 تا 4، دو برابر می‌شوند.
جدول 21-1-3- سطح بار انفجار
| سطح خطر انفجار | در هوا | در خاک | ||||||
| 1pso (kg/cm2) | 2pr (kg/cm2) | td زمان تداوم انفجار (میی ثانیه) | 3pgo (kg/cm2) | td زمان تداوم انفجار (میی ثانیه) | x حداکثر جابجایی ذرات خاک (cm) | |||
| خاک‌های رسی اشباع و غیراشباع | خاک‌های ماسه‌ای سست تا متراکم | خاک‌های رسی اشباع و غیراشباع | خاک‌های ماسه‌ای سست تا متراکم | برای کلیه خاک ها | ||||
| 1 | 1 | 75/2 | 22 | 5/1 | 2/85 | 100 | 75 | 2/3 |
| 2 | 0/5 | 1/20 | 28 | 1/7 | 0/9 | 120 | 85 | 0/7 |
| 3 | 0/2 | 0/43 | 34 | 0/3 | 0/17 | 140 | 100 | 0/3 |
| 4 | 0/025 | 0/05 | 52 | 0/05 4 | 0/05 4 | 220 | 160 | 0/1 |
1- pso: فشار مبنای انفجار (بند 21-3-3-1)
2- pr: فشار بازتاب (بند 21-3-3-3). این فشار بر پوسته‌ی خارجی ساختمان وارد می‌شود.
3- pgo: فشار ناشی از انفجار درون زمینی بر سازۀ مدفون
4- فشار طراحی حداقل
21-1-10- حداقل عملکرد سازه‌ای اجزای ساختمان‌ها
حداقل عملکرد سازه‌ای اجزای ساختمان‌ها، در برابر سطوح مختلف بار انفجار در هوا، برحسب درجه‌ی اهمیت ساختمان (جدول 21-1-2)، مطابق جدول 21-1-4 می‌باشد.
جدول 21-1-4- حداقل سطح عملکرد اجزای ساختمان‌ها
| گروه‌بندی ساختمان
سطح خطر انفجار |
1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
| 1 | ایمنی جانی
(محافظت متوسط) |
— | — | — | — |
| 2 | " | ایمنی جانی
(محافظت متوسط) |
— | — | — |
| 3 | استفاده بی‌وقفه
(محافظت متوسط) |
" | ایمنی جانی
(محافظت متوسط) |
— | — |
| 4 | " | استفاده بی‌وقفه
(محافظت متوسط) |
" | — | — |
تبصره:در صورت تمایل صاحب بنا و با توجه به امکانات مالی می‌توان سطح عملکرد بالاتر از موارد جدول فوق در نظر گرفت.
21-1-11- نمودار گردشی طراحی
روند نمای طراحی ساختمان، در جهت رعایت ملاحظات پدافند غیرعامل، در شکل 21-1-1 ارائه شده است.
شکل 21-1-1- روند نمای طراحی ساختمان‌ها از دیدگاه پدافند غیرعامل
21-1-12- تعاریف
- آسانسور و پله برقی
به سامانه‌‌ها، تجهیزات و اجزایی اطلاق می‌شود که در مبحث 15 مقررات ملی ساختمان به آن‌ها پرداخته شده است.
- انشعاب منفرد
انشعابی است که‌صرفاً دارای یک شیر برداشت بوده و خروجی آن در حد لیتر در دقیقه است.
- انفجار
واکنشی است که در آن نرخ سوختن مواد با سرعتی به مراتب بیشتر از سرعت صوت انجام می‌شود که در نتیجه آن گرادیان دما و فشار بسیار بالا ایجاد و موج شوک بلافاصله تولید و با سرعت بسیار زیاد منتشر می‌شود.
- انفجار در سطح زمین
انفجار در هوا و در فاصله نزدیک به سطح زمین که امواج حاصل از آن به صورت نیم کره با زمین برخورد کرده و امواج حاصل از بازتاب با موج اولیه ترکیب می‌شود که معمولاً آن را موج ماخ یا جبهه ماخ می‌گویند.
- انفجار در هوا
انفجار در هوای آزاد و در فاصله قابل توجهی از سازه، که امواج حاصل از آن به صورت کروی و بدون هیچ‌گونه برخورد و انعکاس به سازه اثر می‌کند.
- انفجار شیمیایی
انفجار ناشی از اکسیداسیون سریع عناصر سوختی موجود در ترکیب ماده منفجره که به همراه آزادسازی مقادیر قابل ملاحظه‌‌ای انرژی گرمایی با حجم زیادی از محصولات داغ گازی می‌باشد.
- بازشوهای خارجی
بخش‌هایی از ساختمان هستند که سازه را به فضای خارج مرتبط می‌سازند.
- بحران
پیشامدی است که به طور طبیعی و یا توسط بشر، به طور ناگهانی و گاهی فزاینده رخ می‌دهد و سبب ایجاد وضعیتی خطرناک و ناپایدار برای ساختمان، تجهیزات، فرد، گروه و یا جامعه می‌شود که برطرف کردن آن نیازمند اقدامات اساسی و فوق العاده است. بحران معمولاً غیرقابل پیش‌بینی است اما معمولاً غیرمنتظره نیست و یک وضعیت اضطراری و آنی است ولی ماندگار نمی‌باشد.
- پدافند غیرعامل
مجموعه اقدامات غیرمسلحانه‌‌ای که به‌کارگیری آن‌ها موجب افزایش بازدارندگی، کاهش آسیب‌پذیری، ارتقاء پایداری ملی، تداوم فعالیت‌های ضروری و تسهیل مدیریت بحران در برابر تهدیدها و اقدامات نظامی دشمن می‌گردد.
- پراکندگی
گسترش، باز و پخش نمودن و تمرکززدایی ساختمان‌ها، تجهیزات، تأسیسات یا فعالیت‌های خودی به منظور تقلیل آسیب‌پذیری آن‌ها در مقابل عملیات دشمن، به طوری که مجموعهای از آن‌ها هدف واحدی را تشکیل ندهند.
- پناهگاه
مکان بست‌های است که بخاطر طراحی تخصصی و کاربری خاص در مقابل انواع تهدیدها، نسبت به ساختمان‌های متعارف از درجه حفاظت به مراتب بالاتری برخوردار باشد و امنیت جانی و روانی بیشتری را برای افراد فراهم نماید.
- تأسیسات اطفای حریق
به سامانه‌‌ها، تجهیزات و اجزایی اطلاق می‌شود که با عمل این تأسیسات، آتش در محل آتش‌سوزی خاموش می‌شود و در مبحث 3 مقررات ملی به آن پرداخته شده است.
- تأسیسات برقی ساختمان
به سامانه‌‌ها، تجهیزات و اجزایی اطلاق می‌شود که در مبحث 13 مقررات ملی ساختمان به آن‌ها پرداخته شده است.
- تأسیسات بهداشتی
به سامانه‌‌ها، تجهیزات و اجزایی اطلاق می‌شود که در مبحث 16 مقررات ملی ساختمان به آن‌ها پرداخته شده است و شامل تأسیسات آبرسانی سرد و گرم و سامانه دفع فاضلاب و آب باران می‌شود.
- تأسیسات خطرآفرین
خرابی و از کارافتادگی یک جزء تأسیساتی منجر به ایجاد خطرات دیگر شامل نشت گازهای سمی، انفجارهای متعدد و عوارض دیگر می‌گردد.
- تأسیسات ساختمان
به سامانه‌‌ها، تجهیزات و اجزایی اطلاق می‌شود که انتظارات مورد نیاز از تأسیسات مکانیکی، برقی و آسانسور را برآورده سازند.
- تأسیسات کم خطر
خرابی و از کارافتادگی یک جزء تأسیساتی منجر به از بین رفتن کارایی همان عضو می‌شود و لاغیر.
- تأسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع
به سامانه‌‌ها، تجهیزات و اجزایی اطلاق می‌شود که در مبحث 14 مقررات ملی ساختمان به آن‌ها پرداخته شده است.
- تأسیسات مکانیکی ساختمان
به سامانه‌‌ها، تجهیزات و اجزایی اطلاق می‌شود که انتظارات مورد نیاز از تأسیسات گرمایی، تعویض هوا و تهویه مطبوع، تأسیسات بهداشتی، لوله‌کشی گاز طبیعی ساختمان و تأسیسات اطفاء حریق را برآورده می‌سازند.
- تهویه مطبوع
توزیع مناسب هوا، همراه با کنترل همزمان دما، رطوبت و پاکیزگی هوا، برای تامین شرایط مورد نیاز فضاهای ساختمان.
- حد شکنندگی
معیاری برای ظرفیت تحمل یک وسیله در مقابل ضربه و ارتعاش و عبارت است از مقدار شتابی که وسیله می‌تواند تحمل کند و همچنان قابل استفاده باقی بماند.
- دریچه پادری یا بازشو با خم اضافی
دریچه‌‌ای که برای تهویه و تامین هوای احتراق مولد در حال کار بگونه‌‌ای تعبیه می‌شود که اثرات انفجار روی مولد اضطراری را کاهش دهد.
- فضاهای دو یا چند منظوری
قابلیت بهره‌برداری عملکردهای متفاوت از یک فضای معین در شرایط عادی و بحرانی ناشی از تهدیدهای دشمن.
- فضای امن
فضای امن به فضائی اطلاق می‌گردد که در مقابل اثرات بارهای ناشی از انفجار، کمتر در معرض خطر قرار گرفته و نسبت به سایر فضاهای ساختمان از ایمنی و مقاومت بیشتری برخوردار باشد. فضای امن حتی المقدور باید به صورت دو یا چند منظوره مورد بهره‌برداری قرار گیرد.
- لوله‌کشی گاز طبیعی ساختمان
به سامانه‌‌ها، تجهیزات و اجزایی اطلاق می‌شود که در مبحث 17 مقررات ملی ساختمان به آن‌ها پرداخته شده است و شامل لوله‌کشی گاز طبیعی ساختمان، نصب وسایل گازسوز و نصب دودکش‌های ساختمانی می‌شود.
- مجتمع‌های مسکونی
مجموعه‌‌های مسکونی با تعداد بلوک‌های ساختمانی 4 طبقه به بالا و بیش از 2 بلوک، مجتمع مسکونی نامیده می‌شود.
- مجموعه‌ی زیستی
هر محل حضور انسان‌ها که قالب معماری و شهرسازی دارد و دارای محوطه‌‌ی باز می‌باشد (مانند مسکونی، مذهبی، آموزشی، فرهنگی، تجاری و خدماتی، درمانی، و…)
- مرکز کنترل حریق
مرکزی برای کنترل عملکرد سامانههای کنترل دود، ارتباط ساکنین، هشداردهنده‌ها، کنترل آتش‌سوزی و تخلیه افراد می‌باشد.
- مرمتپذیری
به وضعیتی اطلاق می‌شود که در آن تعمیر ساختمان با مخارج معمول (تا سقف 40 درصد هزینه نوسازی)، جهت پایداری در برابر اثرات انفجار، امکان‌پذیر باشد، مشروط بر اینکه بنا به هر علتی میراث ملی شناخته شود.
- معایب دایمی
معایبی که با از کار افتادن وسیله مشخص می‌شوند، شدت آسیب در حدی است که توانایی وسیله در انجام عملکرد مطلوب برای همیشه از بین می‌رود.
- معایب موقت
معایبی که اغلب به آن‌ها اختلال یا عیب فنی می‌گویند و با وقفه در عملکرد جاری وسیله همراه است.
- مکان یابی
انجام اقدامات لازم به منظور انتخاب مکانی مناسب با توجه به تهدیدات و آسیب‌پذیری‌‌های مربوطه برای استقرار و احداث ساختمان، تأسیسات و نگه داری تجهیزات.
- موازی سازی
تعدد و چندگانه‌سازی در تجهیزات تأسیساتی با همپوشانی مناسب.
- موج انفجار
انرژی زیادی که در اثر انفجار در یک محیط گازی آزاد می‌شود، باعث افزایش ناگهانی فشار در محیط می‌شود که به این فشار نامنظم، موج انفجار می‌گویند. موج انفجار به صورت شعاعی و با سرعت کاهشی که همیشه از سرعت صوت در محیط بیشتر است، از محیط انفجار انتشار می‌یابد.
- هدف
موجودیتی مشخص، اعم از جاندار یا بی‌جان که در نظر است با توسل به عملیات نظامی، سیاسی، اقتصادی یا روانی به آن صدمه زده شود، منهدم گردد، تسخیر شود یا تحت کنترل درآید.
- هواساز
دستگاهی است که با قرارگیری در فضایی مسدود، گرمایش یا سرمایش هوا و دمیدن و بازگرداندن آن را از طریق کانال‌های هوا، انجام می‌دهد.
[1] – انفجار هوایی و سطحی پرتابه‌‌ها (بمب، انواع گلوله توپ و خمپاره، موشک و…) که با فاصله از ساختمان است.
