والپست چیست و چه کاربردی دارد؟
اگر می‌خواهید سازه‌ای داشته باشید که در برابر زلزله، باد و … مقاومت خوبی دارد؛ باید از وال‌پست‌ها استفاده کنید. اینکه والپست چیست و چه کاربردی دارد یا الزمات قانونی آن کدام‌اند؛ از جمله نکاتی هستند که باید قبل از اجرای آن بدانید. در ادامه این مقاله، شما را با هر آنچه درباره والپست نیاز است بدانید آشنا می‌کنیم. تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
والپست ساختمان را بیشتر بشناسید!
والپست که با نام وادار نیز شناخته می‌شود، با استفاده از کلاف‌هایی به شکل قائم یا افقی ساخته می‌شود. این محصول برای افزایش مقاومت سازه در برابر عوامل طبیعی مانند زلزله و حتی باد مورد استفاده قرار می‌گیرد. از والپست برای اتصال میانقاب‌های سازه‌ای و غیر سازه‌ای به اسکلت ساختمان، استفاده می‌شود. میانقاب‌ها، دیواره‌هایی هستند که بر اساس اتصال یا عدم اتصال آنها به سازه به دو دسته تقسیم و نام‌گذاری شده‌اند.
اساس کار این مقطع فولادی، در واقع همان نبشی کشی ساختمان است. برای اجرای والپست، در اکثر اوقات از نبشی کشی استفاده می‌شود. به همین دلیل قیمت نبشی یکی از عوامل تاثیر گذار در هزینه‌های اجرای وادار است.
استفاده از این محصولات مزایای بسیاری به همراه دارد. کشور ما روی گسل‌های بسیاری قرار گرفته که والپست با تقسیم کردن فشار به بخش‌های مختلف دیوار، می‌تواند از ریزش دیوار پس از زلزله جلوگیری کند. البته این موضوع به معنی ترک نخوردن و آسیب ندیدن دیوار نیست. بلکه به معنی کاهش آسیب‌های وارده در اثر زلزله به دیوار شناخته می‌شود.
والپست چیست و چه کاربردهایی دارد؟
در واقع کاربرد اصلی والپست در ساخت میانقاب‌های سازه‌ای و غیر سازه‌ای مقاوم به زلزله است. اما از کاربردهای دیگر این محصول می‌توان به استفاده آنها در نگهداری از در و پنجره، نمای بیرونی، عایق تاسیسات و… اشاره کرد. به این ترتیب بار کمتری به دیوار وارد شده و در هنگام زلزله احتمال پایین افتادن وسایل کمتر خواهد شد.
با توجه به کاربردهای گفته شده، این المان اغلب در میانقاب، تقاطع دیوارهای غیر سازه‌ای، کنار بازشو و جان‌پناه مورد استفاده قرار می‌گیرد. این محصول در اسکلت‌های فلزی و بتنی نیز قابل اجراست.
در بسیاری از مواقع، دیده شده که والپست را با میلگرد بستر اشتباه می‌گیرند. باید بدانید که این دو اصلا یکی نیستند و مهم‌ترین تفاوت میلگرد بستر و والپست، نحوه اجرا و نصب هر کدام است.
با این حال می‌توان کاربردهای این محصول را وابسته به انواع آن دانست. این تجهیزات به شکل‌های متفاوتی در بازار یافت می‌شوند؛ از جمله آنها می‌توان به انواع نبشی، ناودانی و پروفیل‌های قوطی اشاره کرد.
مصالح تشکیل دهنده والپست
وال‌پست‌ها از نظر مصالح تشکیل دهنده، به دو دسته فلزی و بتنی تقسیم می‌شوند. والپست فلزی از پروفیل‌هایی مانند نبشی، ناودانی و قوطی ساخته شده و بیشتر در سازه‌های دارای اسکلت فلزی یا بتنی کاربرد دارد.
والپست بتنی از بتن مسلح ساخته شده و بیشتر در سازه‌هایی با مصالح بنایی استفاده می‌شود. ابعاد والپست باید بر اساس طراحی سازه و نوع مصالح تشکیل دهنده آن تعیین شود. در مقررات ملی ساختمان ایران، ضوابطی برای تعیین ابعاد وال‌پست‌ها بیان شده است که در ادامه این ضوابط را بررسی می‌کنیم.
هدف از اجرای والپست چیست؟
هدف از اجرای والپست در ساختمان، انتقال بارهای حاصل از باد و لرزه به فریم‌های سازه و ایمن‌سازی دیوار در برابر ریزش است. در واقع والپست به عنوان نگهدارنده و برای نبشی‌کشی دیوارها هنگام ساختمان‌سازی و جلوگیری از تخریب هنگام زلزله، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وال‌پست‌ها به دو دسته عمودی و افقی تقسیم می‌شوند. وال‌پست‌های عمودی در جهت عمودی ساختمان و به موازات ستون‌ها قرار می‌گیرند و نقشی مهم در تحمل بارهای عمودی دارند. وال‌پست‌های افقی مانند وال‌پست‌های عمودی از المان‌های مهم در طراحی دیوارها هستند؛ اما در جهت افقی و عمود بر ستون‌ها اجرا شده و برای تحمل بارهای افقی ساختمان به کار می‌روند.
در مناطق زلزله‌خیز یا در معرض باد، از والپست ترکیبی استفاده می‌شود؛ به این ترتیب که دو والپست قائم و افقی در کنار هم قرار می‌گیرند تا ایمنی ساختمان بیشتر شود.
انواع والپست در سازه‌های مختلف
در یک دسته‌بندی کلی، این محصولات را در دو دسته افقی و قائم قرار می‌دهند. از آنجایی که این دو دسته مهم‌ترین نوع وال‌پست‌ها در ایران هستند؛ بیشتر درباره آنها صحبت می‌کنیم.
وادار قائم (والپست دیوار)
قرارگیری این محصول در دیوار، به صورت قائم و موازی با ستون یا اجزای دیگر است. این پروفیل H شکل، به دلیل ظاهر مناسبی که دارد؛ بلوک یا آجر را راحت‌تر درون خود جای می‌دهد. از جمله مهم‌ترین وال‌پست‌های قائم می‌توان به وادار میانی که در طول دیوار اجرا می‌شود و نوع کناری آن اشاره کرد. والپست کناری در نزدیکی اعضای قائم، با فاصله‌ای مشخص قرار داده می‌شود.
وادار افقی
این محصول برای کاهش ارتفاع آزاد دیوارهای بیش از 3.5 متر به کار گرفته می‌شود. والپست افقی به خوبی دیوار را از قاب جدا می‌کند. از نقش‌های دیگری که به عهده این محصول است، می‌توان به نگهداری تیرک‌ها اشاره کرد. این تیرک‌ها باید با ستون حداکثر یک متر فاصله داشته باشند؛ چرا که در غیر این صورت ممکن است تیر در ناحیه مفصل، دچار تغییرشکل شود.
والپست ترکیبی
براساس نظر ناظر مسئول پروژه می‌توان از ترکیب وادارهای افقی و عمودی استفاده کرد. در این حالت به این محصول والپست ترکیبی گفته می‌شود. نوع ترکیبی این محصول می‌تواند یکپارچگی بیشتری برای سازه به همراه داشته باشد؛ البته در صورتی که درست به کار گرفته شود.
انواع دیگری نیز از این محصول وجود دارد که براساس متریال سازنده دسته‌بندی شده‌اند. از جمله اعضای این دسته می‌توان به وال‌پست‌های بتن آرمه و فلزی اشاره کرد.
نحوه اجرا و پلان والپست چیست؟
از والپست در ساختمان‌های بتنی، اسکلت فلزی و بلوک‌های فلزی استفاده می‌شود. در ادامه این مقاله با نحوه اجرای این محصول در هر کدام از سازه‌های بالا آشنا می‌شویم.
چگونگی اجرای والپست در ساختمان بتنی
زمانی که می‌خواهید این محصول را در سازه‌های بتنی به کار بگیرید؛ باید از ورق‌های فلزی استفاده کنید. این ورق‌ها کار اتصال وال به سازه را ساده‌تر می‌کنند. در این میان در نظر داشته باشید فاصله میان ورق و دیوار یا کف از اهمیت بالایی برخوردار است؛ این فاصله باید صفر در نظر گرفته شود.
هنگام جای‌گذاری والپست در اسکلت‌های بتنی باید تمام فاصله‌ها از بین بروند. از این رو هر دو ردیف را باید به یک بسط فلزی مجهز کرد. پس از آن به حداقل چهار میلگرد که از کف و سقف به ورق‌ها متصل‌اند نیاز دارید تا بتوان عملیات بتن ریزی را شروع کرد. پس از بتن ریزی، زمانی که قالب‌ها را باز می‌کنید؛ والپست در میان بتن‌ها به خوبی محکم شده است.
چگونگی استفاده از والپست در اسکلت فلزی
والپست باید به خوبی روی ساختمان شما متصل شود. این یعنی جوشکاری روی این محصول امری اجتناب ناپذیر است. جوش این محصول باید روی تیرچه ساختمان انجام گیرد؛ اما نکته مهم نوع جوش است که کیفیت اجرای والپست در اسکلت فلزی را نشان می‌دهد.
در ساختمان‌های اسکلت فلزی قرار گیری مصالح اهمیت بسیار زیادی دارد. از این رو توصیه می‌شود پیش از نصب مستقیم این محصول، محل استقرار آن را روی نقشه مشخص کنید. این کار محاسبات کلی شما را نیز ساده‌تر می‌کند.
نحوه اجرای والپست فلزی در بلوک‌های سبک
نصب والپست در بلوک‌های سبک کمی مشکل‌تر است. نصب دقیق ورق‌ها و اتصالات مربوط به آن، در اجرای این محصول درون بلوک‌های سبک آنقدر اهمیت دارد که استفاده از آن را با محدودیت مواجه کرده است. با این حال به یاد داشته باشید تنها یک سمت از این وال‌پست‌ها، بلوک قرار داد.
روش‌های دیگری نیز برای نصب این محصول وجود دارد که جزء روش‌های معمول به حساب نمی‌آیند. از جمله این روش‌ها می‌توان به نصب با انکر بولت و نبشی کشی، اجرای تسمه دور ستون، اتصال ستون به دیوار با میلگرد، عبور میلگرد از شیارها به منظور مهار دیوار و… اشاره کرد.
الزامات قانونی + ضوابط قرارگیری والپست
مقررات ملی ساختمان سندی است که باید الزامات آن را در طراحی و اجرای ساختمان به خوبی انجام داد. در بند ۴-۹-۱-۳ این مقررات که در سال 96 ویرایش شده الزام به رعایت قانون‌های استاندارد 2800 به میان آورده شده است.
بندهای 4، 5 و 6 قانون استاندارد 2800 استفاده از این محصولات را ضروری برشمرده است. در این بندها آمده دیوارهایی که ارتفاع بیش از 1.8 متر دارند، باید به خوبی مهار شوند. از جمله نکات اجرایی وال‌پست‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حداکثر طول مجاز هر دیوار غیرسازه‌ای که میان دو کلاف قائم قرار گرفته است نباید بیشتر از 6 متر یا 40 برابر ضخامت باشد.
- اگر تراز را از کف در نظر بگیریم، حداکثر ارتفاع دیوار غیر سازه‌ای 3.5 متر است.
- در تمام دیوارهای غیر سازه‌ای لبه‌های قائم باید مهار شوند.
- لبه‌های افقی دیوارهای غیر سازه‌ای چون در کل ارتفاع قرار ندارند؛ باید با کلاف‌های فولادی یا ناودانی‌های نمره 6 مهار شوند.
طی استاندارد 2800 قانون ایران، دتایل‌هایی که در تصویر زیر به آنها اشاره کرده‌ایم نیز باید رعایت شوند.
به یاد داشته باشید اگر هر کدام از ضوابط قانون ملی ساختمان رعایت نشود، زیان‌های مالی و جانی زیادی به همراه دارد. همچنین اگر ساختمان به دلیل زلزله یا باد تخریب شود و مشخص شود طی طراحی و ساخت، احمال‌کاری در اجرای این قوانین صورت گرفته؛ یکی از مقصرین اصلی مهندس ناظر ساختمان معرفی می‌شود.
راهنمای نصب و نحوه قرارگیری والپست
یکی از نکاتی که هنگام اجرای این محصول باید در نظر بگیرید؛ شاغول بودن آنهاست. همچنین نکاتی هستند که پیش از شروع کار به سازنده یا مجری ابلاغ می‌شوند؛ رعایت این نکات بسیار ضروری است.
به کار گذاشتن این فرآورده فولادی پیش از بتن ریزی در زیر و روی تیر از اهمیت بالایی برخودار است. به‌کارگیری این محصول وابسته به اینکه بیس پلیت یا همانقوطی ستونی باز می‌گردد.
به منظور بهره‌وری بیشتر این محصولات، باید آنها را در فواصل 1 تا 1.5 متری با کمک میلگرد مناسب به سقف سازه متصل کنند. میلگرد آجدار سایز ۱۴ یا بیشتر بهترین انتخاب‌ها برای این کار هستند.
وال‌پست‌های عمودی باید در فواصل یک متری با کمک میلگردهای آجدار سایز ۱۰ شاخک‌ها را به قوطی‌ها یا نبشی‌ها جوش دهند. این کار گیرداری لازم بین تیغه و والپست را فراهم می‌کند.
در صورتی که وال در کنار ستون قرار بگیرد؛ باید بین این دو چند سانتی‌متر فاصله در نظر بگیریم. تنها در این صورت است که می‌توان از وارد شدن وزن بیشتر به دیوار هنگام زلزله جلوگیری کرد.
نکات محاسباتی وال‌پست‌ها
محاسبات وال‌پست‌ها به دو بخش اصلی سازه‌ای و لرزه‌ای تقسیم می‌شود. در محاسبات سازه ای، وال‌پست‌ها به عنوان یک عضو سازه‌ای در نظر گرفته می‌شوند و باید بتوانند بارهای وارد بر خود را تحمل کنند. این بارها شامل وزن خود والپست، وزن دیوار، بارهای زنده و بارهای مرده است.
در محاسبات لرزه ای، وال‌پست‌ها به عنوان یک عضو مهاربندی در نظر گرفته می‌شوند و باید بتوانند نیروهای وارد بر خود در اثر زلزله را تحمل کنند. این نیروها شامل نیروی جانبی زلزله، نیروی برشی ناشی از زلزله و نیروی دورانی ناشی از زلزله است.
در محاسبات سازه‌ای به نکات زیر توجه کنید:
- نوع مصالح تشکیل دهنده والپست باید مشخص شود. وال‌پست‌ها معمولاً از مصالح فلزی یا بتنی ساخته می‌شوند.
- ابعاد والپست باید تعیین شود. ابعاد والپست باید به گونه‌ای باشد که بتواند بارهای وارد بر خود را تحمل کند.
- نحوه اتصال والپست به سایر اجزای سازه باید مشخص شود. اتصال والپست به سایر اجزای سازه باید به گونه‌ای باشد که بتواند نیروهای وارد بر والپست را به سایر اجزای سازه منتقل کند.
در محاسبات لرزه‌ای نیز به این نکات دقت و توجه می‌شود:
- منطقه زلزله خیزی که ساختمان در آن واقع شده است باید مشخص شود. شدت زلزله در هر منطقه زلزله خیزی متفاوت است.
- دستگاه‌های مهاربندی ساختمان باید طراحی و محاسبه شود. وال‌پست‌ها یکی از اعضای دستگاه‌های مهاربندی ساختمان هستند.
- نقش وال‌پست‌ها در دستگاه‌های مهاربندی ساختمان باید مشخص شود. وال‌پست‌ها می‌توانند به عنوان عضو مهاربند قائم، عضو مهاربند افقی یا عضو مهاربند ترکیبی عمل کنند.
در برخی موارد، ممکن است نیاز به انجام آزمایشات آزمایشگاهی برای تعیین مقاومت وال‌پست‌ها باشد. این آزمایشات معمولاً در مواردی انجام می‌شود که وال‌پست‌ها از مصالح جدید یا پیشرفته ساخته شده باشند یا اینکه وال‌پست‌ها در معرض بارهای زیاد قرار گیرند.
مزایا و معایب استفاده از والپست
اجرای والپست در سازه، مزایا و معایب زیادی دارد.
افزایش مقاومت ساختمان در برابر زلزله، جلوگیری از فروپاشی دیوارها در هنگام زلزله، کاهش خسارت‌های جانی و مالی ناشی از زلزله، افزایش استحکام و پایداری ساختمان و بهبود عملکرد ساختمان در برابر بارهای باد و طوفان از جمله مزایای نصب والپست هستند.
البته اجرای والپست معایبی هم مانند افزایش هزینه ساخت و ساز، کاهش فضا در داخل ساختمان و نیاز به مهاربندی مناسب والپست به سایر اجزای سازه دارد؛ اما این معایب قابل چشم پوشی هستند. در کل، مزایای استفاده از والپست بیشتر از معایب آن است. اجرای صحیح وال‌پست‌ها می‌تواند تا حد زیادی از خسارات ناشی از زلزله جلوگیری کند.
اشتباهات رایج در اجرای والپست
متاسفانه گاهی در اجرای والپست، اشتباهاتی رخ می‌دهد که منجربه خطرات و عواقب خطرناکی می‌شود. برخی از این اشتباهات سطحی هستند اما برخی دیگر، اشتباهات عمیق و رایج اند که باید از بروز آنها جلوگیری کرد. برخی از این اشتباهات را بررسی می‌کنیم.
استفاده از مصالح نامناسب، مانند میلگرد یا لوله‌های فلزی می‌تواند باعث کاهش مقاومت والپست شود. ابعاد والپست باید مطابق با طراحی سازه، تعیین شود. عدم رعایت ابعاد صحیح، می‌تواند باعث کاهش مقاومت والپست شود. اتصال والپست به سایر اجزای سازه باید به درستی انجام شود تا بتواند نیروهای وارد بر والپست را به سایر اجزای سازه منتقل کند. عدم اتصال صحیح، می‌تواند باعث کاهش عملکرد والپست شود.
محل قرارگیری والپست باید مطابق با ضوابط آیین نامه‌های ساختمانی تعیین شود. عدم رعایت محل قرارگیری صحیح می‌تواند باعث کاهش عملکرد والپست شود. اجرای صحیح وال‌پست‌ها نقش مهمی در افزایش ایمنی ساختمان دارد. در صورت عدم اجرای والپست یا اجرای نامناسب آن، دیوارها در هنگام وقوع زلزله دچار شکستگی و فروپاشی می‌شوند و می‌توانند خسارت‌های جانی و مالی فراوانی را به بار آورند.
کیفیت و قیمت ورق و نبشی‌هایی که در تولید این محصول به کار گرفته می‌شوند؛ از اهمیت بالایی برخوردار است. برای کسی که مسئولیت خرید تجهیزات موردنیاز یک پروژه ساختمانی را برعهده دارد، دانستن اینکه والپست چیست و چه کاربردی دارد از اهمیت بالایی برخوردار است. در این مقاله به برسی کاربردها والپست و انواع آن پرداختیم. همچنین الزامات نصب والپست را از نظر گذراندیم.
والپست چیست؟
والپست یا وادار نوعی پروفیل یا کلاف است که به منظور بهبود مقاومت ساختمان در برابر فشارهای خارجی اضافی همانند زلزله به کار گرفته می‌شود. این محصول در انواع متفاوتی تولید و ارائه می‌شود. نصب آن نیز نیازمند اقدامات خاصی است.
نصب والپست چگونه انجام می‌شود؟
نصب این محصول وابسته به نوع آن متفاوت است؛ اما به طور کلی برای نصب این محصول نیاز به ورق‌های فولادی دارید.
اصلی‌ترین الزامات قانونی نصب والپست کدام‌اند؟
در قانون ساختمان ویرایش سال 96 الزاماتی برای نصب این محصول اضافه شده است که به استاندارد 2800 شهرت دارد. از جمله مواردی که در این قانون به آن اشاره شده می‌توان به نیاز دیوارهای بلند (3.5 متری) به این محصول اشاره کرد.
