این مبحث حداقل ضوابط لازم را برای جانمایی، طراحی تأمین پیش نیازهای نصب بهره‌برداری ایمن و بهینه از آسانسور پلکان برقی و پیاده‌رو متحرک وضع مینماید بدین منظور مطالب زیر در این مبحث در نظر گرفته شده است:

الف – ارائه راهکارهای طراحی و انتخاب مناسبترین آسانسور پلکان برقی و پیاده‌رو متحرک با قابلیت بهره‌برداری مناسب از لحاظ موقعیت، تعداد، نوع سرعت، ظرفیت و سایر موارد.

ب – ارائه مقررات و ضوابط لازم در انتخاب و جانمایی (محل) و (تعداد)، آسانسور، پلکان برقی و پیاده‌رو متحرک.

پ– ارائه ضوابط مربوط به بالا بردن کیفیت اجرا و بهره‌برداری.

تبصره: جانمایی، طراحی، محاسبه تأمین پیش نیازهای، نصب،اجرا بهره‌برداری و نگهداری از آسانسورها، پلکانهای برقی و پیاده‌روهای متحرک باید طبق مقررات این مبحث انجام گیرد و این امر نافی نوآوری ابتکار و فن‌آوری جدید نخواهد بود مگر آنکه با اهداف مقررات شامل، ایمنی، بهداشت آسایش و صرفه اقتصادی مغایرت داشته باشد.

1-1-15 حدود و دامنه کاربرد

1-1-1-15 این مبحث کلیه ضوابط مربوط به انتخاب،موقعیت، جانمایی، تعیین تعداد، نوع، طراحی ضوابط تأمین پیش نیازهای، نصب اجرای محل نصب چگونگی لحاظ نمودن نیروهای وارده، مشخصات فنی حفاظتها، ایمنی نظارت عمومی بر، نصب آزمایش و تحویل انواع آسانسور، پلکان برقی و پیاده‌رو متحرک ذکر شده در بند 15-1-1-2 را شامل می‌شود.

2-1-1-15 انواع و کاربرد آسانسور پلکان برقی و پیاده‌رو متحرک موضوع این مبحث عبارتند از:

الف – آسانسورهای کششی جهت حمل بار، مسافر، تخت بیمار یا برانکارد و اتومبیل.

ب- آسانسورهای هیدرولیکی جهت حمل بار، مسافر، تخت بیمار یا برانکارد و اتومبیل.

پ– آسانسورهای کششی و یا هیدرولیکی نماباز، پانوراما و مسافربر.

ت– انواع پلکان برقی با پله‌های فلزی با زاویه شیب تا 35 درجه.

ت– پیاده‌روهای متحرک با پله‌های فلزی یا تسمه ای.

3-1-1-15 دستگاه‌ها و بالابرهای زیر مشمول مقررات این مبحث نمی‌باشند و ضوابط مربوط به ساخت و به‌کارگیری این دستگاه‌ها باید طبق استانداردهای معتبر بین‌المللی صورت گیرد.

الف – بالابرهای ساختمانی نظیر وینچ‌های بالابر جرثقیل برجی (تاورکرین) و غیره.

ب– بالابرهایی که در خارج ساختمان‌ها کاربرد دارند، و کلیه دستگاه‌های بالابر که به عنوان معبر دائمی ساختمان تلقی نمی‌شوند، نظیر بالابرهای دنده شانه‌ای که هنگام اجرای ساختمان برای انتقال مصالح و غیره به کار گرفته می‌شوند.

پ – بالابرهای ضربدری یا قیچی (عموماً با کاربرد صنعتی).

ت – آسانسورهای سرویس خاص (کتاب بَر، غذابَر و ….).

ث – سکوهای بالابر صندلی چرخدار و معلول بر با حرکت قائم و یا مایل.

ج – پارکینگهای طبقاتی و بالابرهای مکانیزه خودروبر که عملکردی شبیه به آسانسور دارند.

چ – نوار نقاله‌های باربر.

4-1-1-15 مقررات این مبحث از تاریخ ابلاغ آن قابل اجرا و الزامی بوده و کلیه طراحان، مهندسان، مجریان، مالکان و مراجع کنترل و بازرسی موظف به رعایت مقررات مربوطه و حداقل‌های مندرج در این مبحث می‌باشند.

5-1-1-15 رعایت این مبحث برای کلیه ساختمان‌هایی که فرآیند اخذ پروانه ساختمان آن‌ها تا تاریخ ابلاغ این مقررات آغاز نشده است، الزامی می‌باشد.

6-1-1-15 در صورت ایجاد هرگونه تغییر اساسی در ساختمان که منجر به توسعه سطح افزایش تعداد طبقات تغییر کاربری و یا تغییر محل آسانسورها گردد، لازم است در شرایط جدید محاسبات با در نظر گرفتن کلیه مقررات این مبحث تکرار گردد.

7-1-1-15 تغییرات اساسی در آسانسور که منجر به تغییر محل، ظرفیت و یا سرعت آسانسور گردد باید با رعایت مقررات این مبحث انجام گیرد.

8-1-1-15 کلیه اسناد، مدارک فنی و نقشه‌های ساختمانی شامل جزییات کامل موقعیت، اطلاعات و مشخصات فنی آسانسور پلکان برقی یا پیاده‌رو متحرک باید در اختیار کارفرما یا بهره‌بردار یا هر دو قرار گیرد تا ضمن نگهداری از آن‌ها برای تأیید مسئول امور ساختمان در شهرداری یا هر مقام قانونی دیگر ارائه گردد.

9-1-1-15 ایجاد هر گونه تغییر پس از تحویل آسانسور باید در نقشه‌ها اعمال و مدارک نگهداری شده بر اساس آن به روز شوند.

10-1-1-15 در صورتیکه ضوابط و مقررات مندرج در این مبحث با ضوابط مندرج در سایر مباحث تفاوت داشته باشد لازم است ضابطه‌ای که محدودیت بیشتری در راستای تامین ایمنی ایجاد نماید ملاک عمل قرار گیرد.

11-1-1-15 آسانسور، پلکان برقی یا پیاده‌رو متحرک باید دارای شناسنامه فنی و اطلاعاتی بوده و فروشنده این اطلاعات را به همراه تجهیزات تحویل بهره‌بردار یا مراجع قانونی دیگر نماید با استناد به این مدارک، بازرسی، تحویل‌گیری و یا هرگونه اقدام قانونی بعدی صورت خواهد پذیرفت.

12-1-1-15 لوازم، تجهیزات و سیستم‌های ایمنی کلیه آسانسورها، پلکان برقی و پیاده‌روهای متحرک باید مطابق با استانداردهای ملی مربوطه و یا استانداردهای معتبر بین‌المللی باشند.

2-1-15 تعاریف

آسانسور: وسیله‌ای است متشکل از کابین، معمولاً وزنه تعادل و اجزای دیگر که با روش‌های مختلف مسافر، بار یا هر دو را در مسیر بین طبقات ساختمان جابه جا می‌کند.

آسانسور کششی: آسانسوری است که حرکت آن بر اثر ایجاد نیروی اصطکاک بین سیم بکسل و شیار فلکه کشش، به هنگام چرخش آن توسط سیستم محرکه به وجود می‌آید.

آسانسور هیدرولیکی: در این نوع آسانسور سیلندر و پیستون هیدرولیکی عامل حرکت کابین بوده و ممکن است دارای وزنه تعادل نیز باشد.

بالاسری: فاصله قائم بین کف بالاترین محل توقف کابین تا زیر سقف چاه آسانسور را بالاسری گویند.

پلکان: برقی وسیله‌ای است که در مسیر حرکت افراد پیاده جهت بالا یا پایین بردن آن‌ها در دو طبقه غیرهم سطح به کار می‌رود و به وسیله پله که توسط نیروی محرکه برقی به حرکت درآورده می‌شود سبب جابه جایی افراد میگردد. این وسیله در اماکن عمومی نظیر فرودگاهها، مترو، پایانه‌ها، ساختمان‌های تجاری، فروشگاه‌های بزرگ و… به کار می‌رود.

پیاده‌رو متحرک: پیاده‌رو متحرک وسیله‌ای جهت انتقال افراد در سطوح همتراز یا سطوح با اختلاف ارتفاع کم می‌باشند، به انواعی از آن که با سطح افق زاویه‌دارد رمپ برقی نیز میگویند.

پله: به قسمتی از پلکان برقی یا پیاده‌رو متحرک گفته می‌شود که افراد روی آن می‌ایستند. معمولاً جنس آن‌ها از آلومینیوم با سطح شیاردار در جهت حرکت است.

تابلو کنترل آسانسور: مجموعه‌ای شامل مدارهای فرمان و قدرت که وظیفه کنترل حرکت کابین و پاسخگویی به احضار را به عهده دارد.

تعمیر کار: فرد یا افراد مجاز و متخصص صاحب صلاحیت که وظیفه سرویس و یا تعمیر آسانسور را به عهده دارند.

تراز طبقه شدن: منظور همتراز شدن کف کابین با کف تمام شده طبقه در محل ورودی به آسانسور است.

چاه: فضایی است که ریل‌ها و برخی تجهیزات دیگر آسانسور در آن نصب می‌شوند و کابین و وزنه تعادل در این مکان حرکت می‌نمایند.

چاهک: فاصله قائم بین کف پایین‌ترین محل توقف تا کف چاه آسانسور به ابعاد چاه آسانسور را چاهک میگویند.

درهای طبقات: درهایی هستند که در محل ورودی طبقات به کابین قرار میگیرند.

درِ کابین: دری است که در ورودی کابین قرار دارد و معمولاً به طور خودکار باز و بسته می‌شود.

دستگیره: دستگیره (در پلکان برقی یا پیاده‌رو متحرک)، از جنس لاستیک با الیاف مخصوص می‌باشد که متحرک بوده و سرعت آن با سرعت حرکت پله یکسان است. افراد هنگام بالا رفتن یا پایین آمدن از آن استفاده می‌کنند.

ریل‌های راهنما: اجزای فلزی با مقطع T که برای هدایت کابین یا وزنه تعادل (در صورت وجود) به کار می‌روند.

زنجیر جبران (سیم بکسل جبران): در ساختمان‌های مرتفع وقتی که کابین در بالا و یا پایین‌ترین طبقه قرار میگیرد مجموع وزن سیم بکسل‌ها که مقدار قابل ملاحظه‌ای است به یک سمت فلکه کششی منتقل می‌شود. برای کنترل وزن متغیرطناب یک سیم بکسل یا زنجیر، از تیر پایین یوک کابین به تیر پایین وزنه تعادل هم وزن سیم بکسل‌ها متصل می‌شود تا اضافه وزن به وجود آمده توسط سیم بکسل‌ها را جبران نماید و به آن طناب، سیم بکسل یا زنجیر جبران می‌گویند.

زاویه شیب: حداکثر زاویه‌ای است که پله یا تسمه نسبت به سطح افق میسازد.

سرعت اسمی پلکان برقی (پیاده‌رو متحرک): سرعت خطی در جهت حرکت پله یا تسمه در هنگامی که باری روی آن‌ها وجود ندارد.

سیستم اضافه بار: در برخی آسانسورها برای جلوگیری از اضافه بار حسگری را به شیوه‌های مختلف تعبیه می‌کنند تا هنگام سوار شدن مسافر یا گذاشتن بار، بیش از ظرفیت پیش‌بینی شده در کابین، ضمن اعلام خبر تا تخلیه بار اضافی از حرکت آسانسور جلوگیری شود.

سیستم ترمز ایمنی (سیستم پاراشوت): سیستم مکانیکی که ترجیحاً در قسمت زیرین یا بالای چهارچوب (یوک) کابین و وزنه تعادل (در صورت لزوم) قرار میگیرد و در مواقع اضطراری با افزایش غیرعادی سرعت، فعال شده و سبب توقف کابین یا وزنه تعادل (به وسیله قفل شدن کابین یا وزنه تعادل به ریل ها) می‌شود.

سرعت اسمی آسانسور: حداکثر سرعت کابین هنگام حرکت عادی را سرعت اسمی می‌گویند.

سیستم‌های فراخوانی آسانسور: نحوه پاسخ به احضار مسافران در آسانسور که با توجه به نوع کاربری ساختمان می‌تواند متفاوت باشد انتخاب صحیح این سیستم اهمیت زیادی دارد.

سطح مفید کابین: سطحی است که برای ایستادن مسافر و یا گذاشتن بار به کار گرفته می‌شود و مقدار آن متناسب با ظرفیت بار یا مسافر محاسبه می‌شود جداول (15-2-2-2-1 الف و ب).

شیر اطمینان: شیر هیدرولیکی است که برای جلوگیری از سقوط یا افزایش ناگهانی سرعت کابین در آسانسورهای هیدرولیک به کار می‌رود.

شانه ثابت: قطعه ثابتی در دو انتهای پله می‌باشد که دارای دندانه‌های متناسب با شیارهای روی پله یا تسمه می‌باشد و از ورود اشیای خارجی و پای مسافران به داخل شیار پله جلوگیری می‌کند.

ضربه‌گیر (بافر): وسیله‌ای ارتجاعی است که برای جلوگیری از برخورد کنترل نشده کابین و یا وزنه تعادل به کف چاهک به کار می‌رود. این وسیله لازم است طوری طراحی و انتخاب گردد که قسمتی از انرژی جنبشی کابین را مستهلک کند. باید توجه داشت که ضربه‌گیر برای متوقف کردن کابین به هنگام سقوط آزاد آن، طراحی نشده است.

طبقه اصلی ورودی: طبقه‌ای است که ورود افراد پیاده به ساختمان از آن طریق انجام می‌شود و معمولاً هم‌تراز سطح خیابان است چنانچه در ساختمانی دسترسی‌های اصلی مختلفی به یک آسانسور وجود داشته باشد پایین‌ترین آن‌ها طبقه اصلی محسوب می‌شود.

طول مسیر حرکت: ارتفاع بین کف پایین‌ترین طبقه توقف آسانسور تا کف بالاترین طبقه توقف آسانسور، طول مسیر حرکت نامیده می‌شود.

طبقه‌بندی ساختمان‌ها از نظر میزان تردد جمعیت

دسته اول: ترافیک سبک بدون داشتن زمان اوج ترافیک شامل کاربری‌های صنعتی، انبار و مخاطره‌آمیز.

دسته دوم: ترافیک متوسط بدون داشتن زمان اوج ترافیک شامل کاربری‌های مسکونی، هتل، خوابگاه و اداری که دارای واحدهای جدا از هم هستند.

دسته سوم: ترافیک سنگین دارای زمان اوج ترافیک شامل کاربریهای آموزشی –تربیتی، اداری- حرفه ای، کسبی –تجاری، تجمعی ( سالن اجتماعات، سینما، تئاتر و …) و آن دسته از کاربری‌های درمانی -مراقبتی که دارای ترددهای زیاد هستند (مانند بیمارستان‌ها).

دسته چهارم: ترافیک خاص شامل کاربری -درمانی مراقبتی (مانند درمانگاه‌ها، کلینیک‌ها، بازداشتگاه‌ها و …).

کابین: جزیی از آسانسور است که مسافر، بار یا هر دو را در خود جای میدهد. کابین دارای کف برای ایستادن، دیواره‌هایی برای حفاظت مسافران یا بار، سقف و در می‌باشد.

کابین دو در: کابینی است که دارای دو در می‌باشد در صورتی که این دو در در دو ضلع رو به رو به یک دیگر باشند کابین دو در رو به رو و در صورتی که در دو ضلع مجاور باشند کابین دو درِ مجاور نامیده می‌شود.

کلید آتش‌نشان: کلیدی است که در مواقع ضروری از جمله تخلیه افراد مسن، معلول و غیره. توسط آتش‌نشان فعال شده و کنترل آسانسور فقط توسط آن (راهبر داخل کابین) صورت می‌گیرد.

کنترل کننده مکانیکی سرعت (گاورنر): وسیله‌ای مکانیکی است که از طریق سیم بکسل یا زنجیر به سیستم ترمز ایمنی (پاراشوت) کابین یا وزنه تعادل (در صورت وجود) متصل بوده تا در موقع افزایش سرعت بیش از حد کابین قفل شده و ضمن فرمان قطع برق موتور آسانسور، سیستم ترمز ایمنی را فعال نماید.

موتورخانه: فضایی است که موتور گیربکس یا سیستم محرکه آسانسور، تابلو کنترل و غیره را در خود جای میدهد.

نگهدارنده ریل ها: رابطی است که ریل‌ها را به سازه و دیواره چاه آسانسور متصل می‌کند و برای اتصال آن، از بست مخصوص و پیچ و مهره استفاده می‌شود.

وزنه تعادل: وزنه یا ترکیبی از وزنه‌ها است که برای متعادل کردن وزن کابین و بخشی از ظرفیت آسانسور به کار می‌رود.

یوک کابین: قاب نگهدارنده‌ای است که کف کابین، ترمزهای ایمنی کفشک‌ها و سیم بکسل‌ها به آن متصل می‌شوند.