تابلو: ابزاری‌ برای‌ پیامرسانی‌ تصویری‌ است‌. ممکن‌ است‌ دارای‌ سازه یا فاقد آن بوده، به‌ ساختمان یا دیوار الصاق شود یا روی‌ زمین‌، نرده و امثال آن قرارگیرد.

علائم‌: پیامهائی‌ هستند که‌ با استفاده از رنگ‌، نوشتار، تصویر، نور، گفتار، صوت و حرکت‌، پیامی‌ را برای‌ آگاهی‌ به‌ مخاطب‌ منتقل‌ می‌کنند.

علائم‌ ایمنی‌: علائمی‌ هستند که‌ توسط‌ تابلو، رنگ‌، علامت‌ نورانی‌(روشنایی‌) یا علائم‌ صوتی‌، ارتباط کلامی‌ یا علائم‌ ناشی‌ از حرکت‌ دست‌، توصیه‌‌ها و اطلاعاتی‌ درباره ایمنی‌ عمومی‌ و بهداشت‌ کار را انتقال می‌دهند و شامل‌ علائم‌ تصویری‌، علائم‌ نورانی‌، علائم‌ نوری‌، علائم‌ صوتی‌، علائم‌ کلامی‌ و علائم‌ ایمنی‌ با حرکات دست‌ می‌گردند.

رنگ‌های‌ دارای‌ مفهوم ایمنی‌: در علائم‌ تصویری‌، نورانی‌ و نوری‌ ایمنی‌، رنگ‌های‌ خاص دارای‌ مفاهیم‌ معینی‌ است‌. جدول 1 بیان کننده معنای‌ این‌ رنگ‌ها است‌.

جدول 1

علائم‌ تصویری‌: علائمی‌ دیداری‌ که‌ با ترکیبی‌ از شکل‌، رنگ‌، نوشته‌، سمبل‌ و نشانه‌ تصویری‌ حاوی‌ پیام مشخصی‌ برای‌ مخاطبین‌ هستند.

علائم‌ تصویری‌ (از جهت‌ کاربرد):

الف‌– علائم‌ تصویری‌ ایمنی‌ در ساختمان‌ها و کارگاه‌ها: علائمی‌ است‌ که‌ دارای‌ پیام‌های منع‌ کننده کار خطرزا یا هشدار وجود خطری‌ یا الزام به‌ انجام کاری‌ یا راه‌های گریز از خطر یا کمک‌های‌ اولیه‌، با نشانه‌ تصویری‌ و رنگ‌های‌ خاص باشد و شامل‌ انواع زیر است‌:

علائم‌ تصویری‌ بازدارنده: منع‌کننده کاری‌ است‌ که‌ احتمال خطر را افزایش‌ می‌دهد یا آن را به‌ وجود می‌آورد.

خصوصیات اصلی‌:

الف‌) دایره‌ای شکل‌

ب) نشانه‌ تصویری‌ به‌ رنگ‌ سیاه روی‌ زمینه‌ سفید با حاشیه‌ دایره و خط‌ مورب به‌ رنگ‌ قرمز ( از چپ‌ به‌ راست‌ که‌ قسمت‌ قرمز رنگ‌ حداقل‌ 35% سطح‌ علامت‌ را بپوشاند).

شکل‌ شماره 1

علائم‌ تصویری‌ هشدار دهنده: علائمی‌ که‌ احتمال بروز خطر را هشدار داده و لزوم احتیاط در انجام کار را بیان می‌کند.

خصوصیات اصلی‌:

الف‌) مثلثی‌ شکل‌

ب) نشانه‌ تصویری‌ به‌ رنگ‌ سیاه روی‌ زمینه‌ زرد با حاشیه‌ سیاه (قسمت‌ زرد رنگ‌ حداقل‌ 50% سطح‌ علامت‌ را بپوشاند).

شکل‌ شماره 2

علائم‌ تصویری‌ الزام کننده: علائمی‌ که‌ الزام و اجبار در کار خاصی‌ را بیان می‌کند.

خصوصیات اصلی‌:

الف‌) دایره‌ای شکل‌

ب) نشانه‌ تصویری‌ سفید رنگ‌ روی‌ زمینه‌ آبی‌ (قسمت‌ آبی‌ رنگ‌ حداقل‌ 50% سطح‌ علامت‌ را بپوشاند).

شکل‌ شماره 3

علائم‌ تصویری‌ مربوط به‌ خروج اضطراری‌ و کمک‌‌های اولیه‌: علائمی‌ که‌ اطلاعاتی‌ را راجع‌ به‌ امکانات نجات و امداد مثل‌ مسیر خروج، مسیر امدادرسانی‌، فضای‌ پناه، کمک‌‌های اولیه‌، و نظایر آن ارائه‌ می‌کنند.

خصوصیات اصلی‌:

الف‌) مربع‌ یا مستطیل‌ شکل‌

ب) نشانه‌ تصویری‌ سفید رنگ‌ روی‌ زمینه‌ سبز

علامت‌ خروج اضطراری‌:

شکل‌ شماره 4

علائم‌ مکمل‌ برای‌ نشان دادن جهت‌ خروج اضطراری‌:

خصوصیات اصلی‌:

الف‌) مربع‌ یا مستطیل‌ شکل‌

ب) نشانه‌ تصویری‌ سفید رنگ‌ روی‌ زمینه‌ سبز

شکل‌ شماره 5

علائم‌ تصویری‌ مربوط به‌ کمک‌‌های اولیه‌:

علائمی‌ که‌ اطلاعاتی‌ را راجع‌ به‌ امکانات کمک‌‌های اولیه‌ و … ارائه‌ می‌کنند.

خصوصیات اصلی‌:

الف‌) مربع‌ یا مستطیل‌ شکل‌

ب) نشانه‌ تصویری‌ سفید رنگ‌ روی‌ زمینه‌ سبز

شکل‌ شماره 6

علائم‌ تصویری‌ مربوط به‌ وجود تجهیزات آتش‌نشانی‌:

علائمی‌ که‌ اطلاعاتی‌ را راجع‌ به‌ امکانات و تجهیزات آتش‌نشانی‌ ارائه‌ می‌کنند.

خصوصیات اصلی‌:

الف‌) مربع‌ یا مستطیل‌ شکل‌

ب) نشانه‌ تصویری‌ سفید رنگ‌ روی‌ زمینه‌ قرمز (قسمت‌ قرمز رنگ‌ حداقل‌ 50% سطح‌ علامت‌ را بپوشاند).

شکل‌ شماره 7

علائم‌ مکمل‌ جهت‌دار برای‌ دسترسی‌ به‌ تجهیزات آتش‌نشانی‌

علائمی‌ که‌ مسیر و جهت‌ دستیابی‌ به‌ وسائل‌ اطفای‌ حریق‌ را ارائه‌ می‌کنند.

خصوصیات اصلی‌:

الف‌) مربع‌ یا مستطیل‌ شکل‌

ب) نشانه‌ تصویری‌ سفید رنگ‌ روی‌ زمینه‌ قرمز (قسمت‌ قرمز رنگ‌ حداقل‌ 50% سطح‌ علامت‌ را بپوشاند).

شکل‌ شماره 8

علائم‌ ایمنی‌ مکمل‌ در تراز کف‌ فضاها:

این‌ علائم‌ علاوه بر تابلوها و علائم‌ نصب‌ شده در تراز دید افراد، به‌ منظور حرکت‌ نیم‌خیز در شرایط‌ دودگرفتگی‌ فضا، در تراز کف‌ یا نزدیک‌ به‌ آن نصب‌ می‌شوند.

تابلوها و نقشه‌های‌ راهنمای‌ تخلیه‌ و واکنش‌ اضطراری‌ در سوانح‌:

شکل‌ شماره 9

این‌ تابلوها شامل‌ موارد زیر است‌:

الف‌- نقشه‌های‌ راهنمای‌ تخلیه‌ اضطراری‌ در سوانح

تابلوهای‌ مستطیل‌ شکلی‌ که‌ با استفاده از نقشه‌ ساختمان، محل‌ راه‌ها و دسترسهای‌ خروج و محل‌ وسائل‌ آتش‌نشانی‌ و فضاهای‌ پناه و محل‌ تجمع‌ ایمن‌ و بازشوهای‌ امدادرسانی‌ در طبقه‌ و غیره را به‌ منظور استفاده متصرفین‌ و بهره‌برداران ساختمان نشان می‌دهد.

ب- تابلوها و علائم‌ راهنمای‌ واکنش‌ اضطراری‌ در سوانح‌

تابلوهای‌ مستطیل‌ شکل‌، حاوی‌ نقشه‌ خلاصه‌ شده ساختمان و توضیحات ایمنی‌ تکمیلی‌ است‌. این‌ تابلو علاوه بر اطلاعات مندرج در نقشه‌ تخلیه‌ اضطراری‌، محل‌ شیرهای‌ اصلی‌ گاز و تابلوهای‌ برق و محل‌ اتصال به‌ شیر آب آتش‌نشانی‌ و غیره را به‌ منظور استفاده امدادگران، علاوه بر متصرفین‌ ساختمان مشخص‌ می‌کند.

علائم‌ مربوط به‌ مکان‌های‌ ایمن‌ برای‌ افراد ناتوان جسمی‌- حرکتی‌:

علائمی‌ که‌ اطلاعاتی‌ در مورد امکانات و تجهیزات مرتبط‌ با ایمنی‌ ناتوانان جسمی‌- حرکتی‌ در بناهای‌ مناسب‌سازی‌ شده و فضای‌ پناه آنان ارائه‌ می‌کنند.

خصوصیات اصلی‌:

الف‌) مربع‌ یا مستطیل‌ شکل‌

ب) نشانه‌ تصویری‌ سفید رنگ‌ روی‌ زمینه‌ آبی‌ (قسمت‌ آبی‌ رنگ‌ حداقل‌ 50% سطح‌ علامت‌ را بپوشاند).

شکل‌ شماره 10

تابلوی‌ معرف کاربری‌: تابلویی‌ است‌ که‌ علائم‌ آن شامل‌ حروف، اعداد، اشکال، تصاویر، تزئینات، نمادها، یا نظائر آن‌ها باشد و به‌ منطور پیام‌رسانی‌ محیطی‌ درباره معرفی‌ کاربری‌ در همان ملک‌ یا ساختمان نصب‌ و از معبر عمومی‌ قابل‌ رویت‌ باشد (مانند تابلو مغازه‌ها و ادارات و نظایر آن).

تابلوی‌ تبلیغاتی‌: تابلویی‌ است‌ که‌ علائم‌ و پیام آن اشاره به‌ کسب‌، خدمات یا تسهیلات و تاسیساتی‌ می‌کند که‌ معرف کاربری‌های‌ موجود در محل‌ نصب‌ آن نباشد و یا اگر در آن محل‌ نصب‌ شده، از نظر مسئولین‌ پیامی‌ تبلیغاتی‌ محسوب شود.

تابلوی‌ انتظامی‌ (ترافیکی‌): تابلویی‌ است‌ که‌ پیامی‌ را برای‌ تنظیم‌، هشدار یا راهنمایی‌ عبور و مرور وسائل‌ نقلیه‌ یا مردم، به‌ کمک‌ حروف یا علائم‌، انتقال می‌دهد.

تابلوی‌ نام ساختمان: تابلویی‌ است‌ دارای‌ پیام معرفی‌ ساختمان، در محل‌های‌ مجاز نصب‌ می‌شود.

تابلوی‌ راهنما به‌ اماکن‌ و راهنمای‌ مسیرها: تابلویی‌ است‌ که‌ در حریم‌ خیابانها و یا سایر فضاهای‌ شهری‌ قرار گرفته‌ و به‌ محل‌ وقوع کاربری‌، مقصد یا مسیر مناسب‌ برای‌ مراجعه‌ مردم (سواره یا پیاده) اشاره می‌نماید.

تابلوی‌ اطلاع‌رسانی‌: تابلوئی‌ است‌ حاوی‌ اطلاعات شهری‌ در مقیاس محله‌، ناحیه‌ و یا شهر که‌ در فضاهای‌ شهری‌ پیام‌رسانی‌ می‌کند.

انواع تابلوها و علائم‌ تصویری‌ (از جهت‌ نوع مصالح‌، شکل‌ و اتصال):

الف‌- تابلو و علامت‌ تصویری‌ کتیبه‌ (افقی‌): مستقیما منطبق‌ و متصل‌ به‌ دیواره خارجی‌ بنا یا به‌ عناصر سازه‌ای به‌ صورت موازی‌ با دیوار خارجی‌ بنا نصب‌ می‌شود.

ب- تابلو و علامت‌ تصویری‌ طره (عمودی‌): به‌ صورت عمود بر دیواره یا نمای‌ ساختمان و سازه نصب‌ می‌شود.

پ- تابلو و علامت‌ تصویری‌ حجم‌ دار: ضخامت‌ آن بیش‌ از 25 سانتی‌متر بوده، و یا در آن از عناصر حجم‌ دارکه‌ بیش‌ از 25 سانتی‌متر ضخامت‌ دارند استفاده شده باشد.

ت- تابلو وعلامت‌ تصویری‌ روی‌ بام: هرنوع علامت‌ تصویری‌ که‌ بربام ساختمان نصب‌ شود.

ث- تابلو و علامت‌ تصویری‌ ایستاده (با پایه‌ مستقل‌): توسط‌ پایه‌ نگهدارنده روی‌ زمین‌ قرار می‌گیرد. پایه‌ نگهدارنده می‌تواند سازه خاص تابلو یا نرده یا دیوار باشد.

ج- تابلو و علامت‌ تصویری‌ روی‌ سایبان: به‌ سایبانهای‌ بنا نصب‌ یا ترسیم‌ شده و یا از آن‌ها آویخته‌ باشند. چنین‌ سایبانهایی‌ عبارتند از: سازه‌هایی‌ با یوشش‌ مناسب‌ که‌ از جداره ساختمان بیرون زده و بخشی‌ از فضای‌ مجاور بنا را می‌پوشانند.

چ- تابلو و علامت‌ تصویری‌ متحرک: تمام یا بخشی‌ از آن به‌ منظور خاصی‌ حرکت‌ کند.

ح- تابلو و علامت‌ تصویری‌ قابل‌ حمل‌: قابلیت‌ جابجائی‌ به‌ مکانی‌ دیگر دارد.

خ- تابلو و علامت‌ تصویری‌ برقی‌: تابلویی‌ است‌ که‌ سیم‌‌کشی‌ برق داشته‌ و کارکرد آن گاهی‌ یا در همه‌ اوقات با نیروی‌ برق است‌. ولی‌ علامت‌ تصویری‌ و تابلوئی‌ که‌ با منبع‌ روشنایی‌ خارجی‌ نورپردازی‌ می‌شود، مشمول آن نیست‌.

د- شیشه‌نویسی‌: هر آگهی‌ منصوب، منقوش و متصل‌ به‌ سطح‌ شفاف ویترین‌ و یا قرار گرفته‌ در پشت‌ شیشه‌ که‌ از بیرون قابل‌ تشخیص‌ باشد شیشه‌نویسی‌ محصوب می‌شود.

ذ- پلاک: تابلوهای‌ کوچک‌ با حداکثر مساحت‌ تعیین‌ شده در این‌ مبحث‌ که‌ پیامهائی‌ چون معرفی‌ کاربری‌های‌ مستقر در بنا دارد.

ر- پرچم‌: علامتی‌ منصوب بر پایه‌ از مصالح‌ قابل‌ انعطاف مثل‌ پارچه‌ و نظایر آن است‌.

انواع تابلوها و علائم‌ تصویری‌ (از جهت‌ مدت زمان استفاده):

الف‌ – علامت‌ تصویری‌ و تابلوی‌ موقت‌: برای‌ مدتی‌ محدود به‌ نمایش‌ در می‌آید. درچنین‌ تابلوهایی‌ الزامی‌ به‌ استفاده از مصالح‌ مقاوم نیست‌، اما نکات ایمنی‌ باید رعایت‌ شود.

ب- علامت‌ تصویری‌ و تابلوی‌ دائم‌: محدودیتی‌ به‌ لحاظ مدت زمان نصب‌ نداشته‌ باشد. تابلوهایی‌ که‌ جواز نصب‌ آن‌ها دارای‌ زمان محدود است‌ نیز درصورتی‌ که‌ امکان تمدید جواز داشته‌ باشند، تابلوی‌ دائم‌ محصوب می‌گردند.

سازه تابلو: وسیله‌ نگهدارنده سطح‌ علائم‌ تصویری‌ وآگهی‌ آن است‌.

آگهی‌ تابلو و علامت‌ تصویری‌: شامل‌ مجموعه‌ پیام تصویری‌، رنگ‌ و مطالب‌ آن‌ها است‌.

مساحت‌ تابلو: اندازه سطح‌ یکپارچه‌ درون قاب و علامت‌ تصویری‌ و سازه اطراف آن و در صورت نبودن قاب، سطح‌ یکپارچه‌ آگهی‌ تابلو است‌.

تابلو و علامت‌ تصویری‌ ناهماهنگ‌ با مقررات: تابلویی‌ است‌ که‌ با این‌ مقررات و ضوابط‌ مصوب دیگر مغایر باشد.

مسئول تابلو و علامت‌ تصویری‌: دارنده مجوز تابلو از نهاد قانونی‌ صدور پروانه‌ ساختمان تا زمان برپائی‌ و استفاده از تابلو مسئول تابلو و در خاتمه‌ جمع‌آوری‌ آن است‌. در مواردی‌ که‌ نیاز به‌ اخذ جواز نباشد، مسئولان مؤسسات و نهادهای‌ عمومی‌ و خصوصی‌ که‌ نصب‌ آن تابلو و علامت‌ تصویری‌ در حیطه‌ وظایف‌ آنهاست‌ مسئول شناخته‌ می‌شوند. در صورتی‌که‌ مسئول تابلو نقل‌ مکان نموده ولی‌ تابلو نصب‌ شده باقیماند، مسئول ساختمان موظف‌ به‌ جمع‌آوری‌ و رفع‌ آثار تابلو بر ساختمان خواهد بود.

مجوز تابلو و علامت‌ تصویری‌: پروانه‌ نصب‌ تابلو است‌ که‌ پس‌ از انطباق آن با مشخصات مجاز، توسط‌ نهاد مسئول صادر و به‌ متقاضی‌ ارائه‌ می‌شود. در نصب‌ تابلوهای‌ شهری‌ مدیریت‌ شهری‌ و شهرداری‌، نهاد مسئول بوده و کنترل تابلوها و علائم‌ را عهده‌دار است‌. نظارت بر به‌کارگیری‌ صحیح‌ تابلوها و علائم‌ ایمنی‌ در کارگاه‌ها با وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی‌ است‌. کنترل تابلوهای‌ ساختمان، در زمان ساخت‌ و بهره‌برداری‌، با مهندسان ناظر و نهاد مسئول صدور پروانه‌ ساختمانی‌ است‌.

مصالح‌ تابلو و علامت‌ تصویری‌: تابلوها بسته‌ به‌ اندازه و نوع آن، به‌ عنوان سازه شهری‌ (به‌ استثنای‌ تابلوهای‌ موقت‌)، باید دارای‌ مصالح‌ مجاز و هماهنگ‌ با مبحث‌ پنجم‌ مقررات ملی‌ ساختمان باشند.

مناطق‌ ویژه (اعمال کنترل‌های خاص):

ساختمان، مجموعه‌ یا بخشی‌ از شهر که‌ به‌ لحاظ خصوصیت‌ تاریخی‌، طبیعی‌ و غیره یا به‌ لحاظ مدیریت‌ واحد و با صلاحدید مراجع‌ ذیربط‌، رعایت‌ مقررات محدود کننده تری‌ برای‌ علائم‌ تصویری‌ و تابلوها، نسبت‌ به‌ سایر مناطق‌ و ساختمان‌ها اعمال شود.

تابلوهای‌ نورانی‌:

تابلوهائی‌ با نورپردازی‌ داخلی‌ که‌ سطح‌ آن‌ها از موادی‌ ساخته‌ شده که‌ نور از آن عبور کرده و سطح‌ تابلو روشن‌ و پیام واضح‌ می‌شود. رنگ‌ و شکل‌ و پیام تابلو نورانی‌ ایمنی‌ همانند علائم‌ تصویری‌ ایمنی‌ تابع‌ جدول رنگ‌های ایمنی‌ و خصوصیات مندرج در بند 20-2 است‌.

علائم‌ نوری‌:

پیام‌هایی دیداری‌ است‌ که‌ انتشار آن‌ها با استفاده از تابش‌ نورهای‌ دارای‌ مفهوم رنگ‌های‌ ایمنی‌ (جدول شماره 1) صورت می‌گیرد و ممکن‌ است‌ به‌ صورت ثابت‌ یا چشمک‌ زن با دور و فرکانس‌ خاموش و روشنی‌ مختلف‌ پیام خود را ارائه‌ نماید.

علائم‌ صوتی‌ ایمنی‌:

پیام‌هایی شنیداری‌ است‌ که‌ انتشار آن‌ها با فرکانس‌ ثابت‌ یا متغیرصدا انجام می‌شود (مانند آژیر خطر). برای‌ اینکه‌ علائم‌ صوتی‌ در فواصل‌ طولانی‌‌تر قابل‌ شنود باشند لازم است‌ فرکانس‌ علامت‌ صوتی‌ به‌ گونه‌ قابل‌ توجهی‌ از حدود صداهای‌ محیط‌ بالاتر باشد (برای‌ مثال db10 بالاتر از سطح‌ صدای‌ محیط‌ در همان فرکانس‌)، بطوریکه‌ اصوات به‌ سادگی‌ قابل‌ تشخیص‌ بوده و گوش خراش نباشد.

علائم‌ ایمنی‌ کلامی‌:

پیام‌های ایمنی‌ از قبل‌ هماهنگ‌ و تعیین‌ شده که‌ توسط‌ انسان و یا صدای‌ مصنوعی‌ بصورت زنده یا ضبط‌ شده ارائه‌ می‌شود. از علائم‌ ایمنی‌ کلامی‌ می‌توان به‌ منظور هدایت‌ عملیات مخاطره‌آمیز استفاده نمود. مکالمات اینگونه‌ پیامها باید واضح‌ و خلاصه‌ و به‌ راحتی‌ قابل‌ درک باشد.

چنانچه‌ به‌ جای‌ علائم‌ دستی‌ از علائم‌ کلامی‌ استفاده شود، حتی‌الامکان باید از لغات جدول زیر استفاده شود و در صورت استفاده توأم هماهنگ‌ باشند.

جدول 2

علائم‌ ایمنی‌ با حرکات دست‌:

حرکت‌ یا جابه‌ جائی‌ بازوها و یا دست‌ها، دارای‌ مفهوم خاصی‌ در رساندن پیام به‌ شخص‌ در حال انجام کار خطرناک (به‌ خاطر حفظ‌ ایمنی‌ جان خود و سایرین‌) است‌. در جاهایی‌ که‌ علائم‌ ایمنی‌ حرکات دست‌ مورد استفاده قرار می‌گیرند باید از علائم‌ زیر استفاده شود:

شکل شماره 11